Słowa kluczowe
Wielbark culture
social structure
Jak cytować
Abstrakt
The question of structure of prehistoric communities constitutes an interesting, yet challenging research problem. Most often it is analyzed from the perspective of the equipment of individuals buried it cemeteries. Researchers dealing with the Roman period, largely base their studies on the qualitative and quantitative diversity of funerary material, assume that the richly furnished graves belonged to rich people (elites), and poorly equipped – respectively – to the poor. They take into account the present value of materials of which objects were made (gold, silver), even though they may not have been as significant as they are today. A major problem in the study of social structure turns out to be the poorly preserved bone material which often prevents anthropologists from determining sex and age of the deceased. The solution could be found in the study of fossil DNA, able to answer questions about the possible existence of kinship and family sectors in the cemeteries. What is more, the study of stable isotopes of oxygen, nitrogen and carbon, although not without limitations, can support archeology in finding answers to questions if diet could be related to social status (or dependent on sex, age, wealth, etc.). Finally, in the study of social structure, the research on divisions arising from labor and its distribution according to sex is also used. In the studies of social structure it is crucial to realize that burial is an intentional action, which is influenced by the aspirations of family members of the deceased, grief, emotions related to death, and even current “fashion”. Therefore, asking questions about the social structure and using methods which are to help obtain the answers, what we really ask about is the attitude of the living towards the deceased and death itself, as well as their own idea of the afterlife.
Bibliografia
Bąbol-Pokora K., Jacewicz R. and Berent J. 2014 Współczesna genetyka w służbie archeologii. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych. Funeralia Lednickie (vol. 16, pp. 73–80). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich. Oddział: Biblioteka Telgte Wydawnictwo.
Binford L. 1972 Mortuary practices: their study and their potential. In: J.A. Brown (ed.), Approaches to the Social Dimensions of Mortuary Practices (vol. 25, pp. 6–29). New York: Memoris of the Society for American Archaeology.
Budnik A. 2014 Identyfikacja ludzi na podstawie materiałów szkieletowych – pewność czy prawdopodobieństwo? O możliwościach i ograniczeniach badań. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych. Funeralia Lednickie (vol. 16, pp. 25–43). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich. Oddział : Biblioteka Telgte Wydawnictwo.
Chudziak W. 2000 Archeologia na bydgosko-toruńskim odcinku autostrady A1. Z Otchłani Wieków, 55 (Archeologia na dużych inwestycjach w Polsce), pp. 28–32.
Ciesielska A. 2002 Elementy teorii społecznej w archeologii: koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych. Poznań-Kalisz: Wydawnictwo WPA – UAM.
Ciesielska A. 2007 Memento mori. Żyjący wobec śmierci i zmarłych na przestrzeni dziejów. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Środowisko pośmiertne człowieka. Funeralia Lednickie (vol. 9, pp. 193–196). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.
Ciesielska A. 2012 Przemiany kulturowe na obszarze między Odrą a Wisłą na przełomie starożytności i średniowiecza. Studium metodologiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Czarnecka K. 1990 Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Dayal M. 2009 Polymorphism of cranial suture obliteration in adult crania. [Doctor of Philosophy Dissertation, University of Adelaide, School of Medical Science].
Godłowski K. 1960 Studia nad stosunkami społecznymi w okresach późnolateńskim i rzymskim w dorzeczu Odry i Wisły. Warszawa–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Gralak T. 2012 Przyczyny i formy zróżnicowania kultur przeworskiej i wielbarskiej. In: B. Gediga, A. Grossman and W. Piotrowski (eds.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu (pp. 389–410). Biskupin–Wrocław: Muzeum Archeologiczne, Polska Akademia Nauk. Oddział Wrocław.
Gryzińska-Sawicka N. 2014 Obraz struktury społecznej ludności kultury wielbarskiej w świetle źródeł archeologicznych i danych archeologicznych. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych. Funeralia Lednickie (vol. 16, pp. 51–61). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich. Oddział: Biblioteka Telgte Wydawnictwo.
Hedeager L. 1978 Process towards state formation in Early Iron Age Denmark. In: New Directions in Scandinavian Archaeology (pp. 217–223). Copenhagen: The National Museum of Denmark.
Hedeager L. 1992 Iron – Age Societies. From Tribe to State in Northern Europe 500 BC to AD 700. Oxford: Blackwell.
Herskovitz I., Latimer B., Dutuor O., Jellema L.M., Wishbaratz S. and Rothscgild C. 1997 Why do the fail in aging the skull from the sagittal suture? American Journal of Physical Anthropology, 103, pp. 393–399.
Hodder I. 1982 The present past. An introduction to anthropology for archaeologists. London: Batsford.
Hodder I. 1995 Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji w archeologii. Poznań: Obserwator.
Jørgensen L. 1988 Family burials practices and inheritance systems. The development of an Iron Age society from 50 BC to AD 1000 on Bornholm, Denmark. Acta Archaeologica, 58, pp. 17–53.
Kietlińska A. 1960 Problem tzw. grobów książęcych we wczesnym okresie rzymskim. Wiadomości Archeologiczne, 26, pp. 98–115.
Kietlińska A. 1963 Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Materiały Starożytne, 9, pp. 7–98.
Kmieciński J. 1968 Odry. Cmentarzysko kurhanowe w okresu rzymskiego w powiecie chojnickim. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Koczorowski T., Kajmowicz B. and Florkowski A. 2013 Analiza antropologiczna materiałów kostnych. In: J. Szałkowska-Łoś and J. Łoś (eds.), Zakrzewska Osada. Cmentarzyska kultury pomorskiej i wielbarskiej na Pojezierzu Krajeńskim (Ocalone dziedzictwo archeologiczne, vol. 2, pp. 81–103). Bydgoszcz–Pękowi¬ce: Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo Magdalena Dzięgielewska.
Kurpiński A. 2008 Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Gostkowie. In: C. von Carnap-Bornheim, J. Ilkjær and A. Kokowski (eds.), Supplementa Monumenta Studia Gothica (z. 1), Lublin: Instytut Archeologii UMCS.
Machajewski H. 2002 Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej w Szczypkowicach, woj. pomorskie. In: Varia Barbarica. Monumentna Archaeologica Barbarica, Series Gemina (vol. 1, pp. 311–332). Warszawa–Lublin: Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut archeologii UMCS w Lublinie, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Meskell L. 1994 Dying Young: the experience of death at Deir El Medina. Archaeological Review from Cambridge, 13(2), pp. 35–45.
Minta-Tworzowska D. 2009 Archeologia i jej źródła wobec problematyki śmierci. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Metody. Źródła. Dokumentacja. Funeralia Lednickie (vol. 11, pp. 147–152). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.
Pietrzak M. 1997 Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark Kultur in Ostpommern. Monumenta Archaeologica Barbarica (vol. IV), Kraków: Secesja.
Ravn M. 2003 Death Ritual and Germanic Social Structure (c. A.D. 200–600) (British Archaeological Reports International Series 1164). Oxford: Archaeopress.
Renfew C. and Bahn P. 2002 Archeologia. Teorie, metody, praktyka. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Reitsema L.J. and Kozłowski T. 2013 Diet and society in Poland before the state: stable isotope evidence from a Wielbark population (2nd c. AD). Antropological Review, 76(1), pp. 1–22.
Rożnowski F. 2005 Cmentarzysko w Ulkowach, gm. Pszczółki – analiza antropologiczna materiałów kostnych. In: M. Tuszyńska (ed.), Ulkowy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na Pomorzu Gdańskim (badania na trasie autostrady A1 Gdańsk–Toruń) (pp. 81–97). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku.
Schuster J. 2006 Lubieszewo (Lübsow) – prawie 100 lat po odkryciu pierwszego grobu książęcego na Pomorzu Zachodnim. In: W. Nowakowski (ed.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28–29 października 2005 (pp. 161–172). Koszalin–Wrocław: Muzeum w Koszalinie, Wydawnictwo Zet.
Siewiaryn M. 2011 Z pewnością jak dawniej, utarty tradycją, istniał podział zajęć według płci… – kilka uwag o miejscu źródeł archeologicznych w konstruowaniu obrazu struktury społecznej w pradziejach. In: Obraz struktury społecznej w świetle źródeł archeologicznych w pradziejach i średniowieczu (pp. 7–16). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego; Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Skorupka T. 2001 Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.). Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego (Wielkopolska, cz. 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Szostek K. and Stepańczak B. 2009 Zastosowanie analizy stabilnych izotopów w antropologii – wstępne wyniki badań. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Metody. Źródła. Dokumentacja. Funeralia Lednickie (vol. 11, pp. 125–140). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.
Teul I. 2011 Results of osteology analysis of evidence from birytual cemetery of Wielbark Culture at Weklice, site 7, comm. Elbląg, voiv. Warmińsko-Mazurskie. In: M. Natuniewicz-Sekuła and J. Okulicz-Kozaryn (eds.), Weklice. A cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984–2004) (Monumenta Archaeologica Barbarica, vol. XVII). Warszawa: Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Wielowiejski J. 1976 Życie codzienne na ziemiach polskich w okresie wpływów rzymskich (I–VI w.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Woźny J. 2011 Garncarki i kowale, czyli eschatologiczna symbolika wybranych narzędzi kamiennych w pradziejowych obrzędach pogrzebowych. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Kim jesteś człowieku? Funeralia Lednickie (vol. 13, pp. 43–50). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.