Cezaria Anna Baudouin de Courtenay- -Vasmer-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa (1885-1967)
PDF (English)

Słowa kluczowe

Cezaria Anna Baudouin de Courtenay
Jan Baudouin de Courtenay
Stefan Ehrenkreutz
Janusz Jędrzejewicz
Maksymilian Vasmer
etnografia
etnologia
slawistyka.

Jak cytować

Zamojska, D. (2011). Cezaria Anna Baudouin de Courtenay- -Vasmer-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa (1885-1967). Nauka I Szkolnictwo Wyższe, (2(38), 15–25. Pobrano z https://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/3245

Abstrakt

Cezaria Baudouin de Courtenay-Jędrzejewiczowa (1885-1967) należała do wąskiego grona kobiet naukowców czynnych w okresie międzywojennym. Na jej sukces złożyły się nie tylko wrodzone zdolności, wytrwałość i talent organizacyjny, ale i wiele korzystnych zbiegów okoliczności. Córka wybitnego językoznawcy, Jana Baudouina de Courtenay, z domu wyniosła niemały kapitał intelektualny, ale i wsparcie rodziny dla swych naukowych ambicji. Dzięki temu wsparciu - i wyjątkowym okolicznościom politycznej odwilży w Rosji po 1905 roku - zdołała ukończyć studia wyższe na Uniwersytecie Petersburskim. Jej zainteresowania pozostawały wówczas pod silnym wpływem osobowości ojca i ogniskowały się wokół kwestii językoznawczych - chociaż szybko poza zjawiskami językowymi zaczęła dostrzegać kulturowe, kierując swą uwagę na problematykę antropologiczną. Pracę zawodową rozpoczęła jako nauczycielka łaciny w gimnazjach żeńskich w Warszawie, jednak przeprowadzka do Wilna otworzyła przed nią możliwości pracy jako wykładowca akademicki - co udało się osiągnąć dzięki habilitacji na Uniwersytecie Warszawskim w 1922 roku. W latach następnych, najpierw jako zastępca profesora, a od 1929 roku profesor nadzwyczajny etnologii i etnografii Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, zorganizowała wileński ośrodek etnograficzny, nawiązała liczne więzi z lokalnymi stowarzyszeniami wspierającymi przemysł ludowy, stworzyła Muzeum Etnograficzne i rozpoczęła systematyczne badania terenowe miejscowego folkloru. W 1934 roku przeniosła się do Warszawy, gdzie uzyskała nominację na profesora zwyczajnego etnografii Polski Uniwersytetu Warszawskiego. Również Warszawa zawdzięcza jej zorganizowanie i ożywienie działalności tutejszej Katedry Etnografii, wyodrębnienie ze zbiorów państwowych Muzeum Etnograficznego, wykształcenie grona oddanych i utalentowanych uczniów. Po wybuchu drugiej wojny światowej Cezaria Baudouin de Courtenay przez Rumunię wyjechała na Bliski Wschód, gdzie prowadziła badania naukowe i uczestniczyła czynnie w tworzeniu polskich instytucji naukowych: Towarzystwa Studiów Iranistycznych w Teheranie, Biura Studiów Bliskiego i Środkowego Wschodu, Polskiego Humanistycznego Instytutu Naukowego w Jerozolimie. Po wojnie osiadła w Anglii, gdzie działała m.in. w Polskim Towarzystwie Naukowym na Obczyźnie i Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie, którego rektorem była od 1958 roku.  Wiele komentarzy wzbudzało jej życie prywatne: trzykrotna mężatka w czasach, gdy rozwody były z trudem akceptowane społecznie, za każdym razem wybierała mężczyzn nieprzeciętnych: jej pierwszym mężem był Maksymilian Vasmer, kolega ze studiów w Petersburgu, a w przyszłości profesor w Berlinie i gwiazda światowej slawistyki, drugim - Stefan Ehrenkreutz, działacz PPS, a następnie profesor dawnego prawa litewskiego na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i ostatni tegoż Uniwersytetu rektor, trzecim - Janusz Jędrzejewicz, działacz PPS i POW, współpracownik Józefa Piłsudskiego, minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i premier RP Nieżyczliwi twierdzili, że pozycja zwłaszcza ostatniego małżonka nie pozostawała bez wpływu na naukową karierę Cezarii Baudouin de Courtenay. W takich sytuacjach zwykle odwołujemy się do wyroku upływającego czasu: w wypadku naszej bohaterki wypada on chyba korzystnie dla niej: jej prace są nadal wznawiane, a idee i koncepcje - wciąż żywe i cenione. Strona internetowa Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW wita nas jej zdjęciem jako „matki założycielki”.

PDF (English)

Bibliografia

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz C. 1918 Echa stosunków polsko-rosyjskich w Bylinach, Warszawa.

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz C. 1922 Św. Cecylia, przyczynek do genezy apokryfów, „Lud”, z. 2.

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz C. 1929 Ze studiów nad obrzędami weselnymi ludu polskiego, Nakładem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, Wilno.

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz C. 1934 Zakład Etnologii Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i jego zadania, Wilno.

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa C. 1944 Wskazówki dla zbierających przedmioty dla muzeów i archiwów etnograficznych w Polsce, Związek Harcerstwa Polskiego na Wschodzie, Jerozolima.

Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa C. 2005 Łańcuch tradycji. Teksty wybrane, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Bazylow L. 1984 Polacy w Petersburgu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków.

Bystroń J.S. 1929 Opinia o dorobku Cezarii Ehrenkreutz, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, j. 3142 (akta personalne C. Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej).

Czajecka B. 1990 Z domu w szeroki świat...". Droga kobiet do niezależności w zaborze austriackim w latach "1890-1914, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.

Małachowska E. 1973 Jan Baudouin de Courtenay w życiu prywatnym: wspomnienia o moim ojcu, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 91-104.

Muzalewska-Aleksandrowicz H. 2007 Korespondencja Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej z Marią Znamierowską-Prufferową. Przyczynek do historii etnologii polskiej, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Toruniu”, Toruń, t. 3, s. 119-142.

Stowarzyszenie... 1936 Stowarzyszenie Kobiet z Wyższym Wykształceniem w latach 1926-1936, Warszawa.

Zachara J. 1937 Historia pierwszego na ziemiach Polski Gimnazjum Żeńskiego im. E. Plater w Krakowie (przemówienie na uroczystości czterdziestolecia), Drukarnia Polska F. Zemanka, Kraków.

Zamojska D. 2009 Akademicy i urzędnicy. Kształtowanie ustroju państwowych szkół wyższych w Polsce 1915-1920, Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki PAN, Warszawa.