Pojęcie zasad prawa w świetle idei pojęć co do istoty kwestionowanych
PDF

Słowa kluczowe

zasady prawa
pojęcia co do istoty kwestionowane
ECC
dyskusja
istotowa kwestionowalność
warunki

Jak cytować

Obuchowski, S. (2017). Pojęcie zasad prawa w świetle idei pojęć co do istoty kwestionowanych. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 79(4), 43–55. https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.4.4

Liczba wyświetleń: 601


Liczba pobrań: 538

Abstrakt

Pomimo istnienia wielu opracowań dotyczących teoretycznych właściwości „zasad prawa” żadna z koncepcji obecnych w polskim porządku prawnym nie została dotąd uznana za dominującą i bezsprzecznie trafniejszą niż pozostałe. Podobna sytuacja panuje w światowej teorii prawa. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę zbadania przyczyn tego stanu rzeczy przez zaprezentowanie założeń mało znanej w nauce polskiej idei „pojęć co do istoty kwestionowanych” (essentially contested conceptsECC), stworzonej przez Waltera B. Galliego i zastosowanie jej do analizy pojęcia zasad prawa. Istnieją dwie główne możliwe interpretacje idei. Zależnie od poglądów przyjętych w tej kwestii, może ona pełnić rolę analitycznego wzorca opisującego typowy zestaw cech charakteryzujących pojęcia wyjątkowo w nauce sporne, w świetle których warto je wraz z otaczającą dyskusją przestudiować. Drugą możliwość stanowi uznanie jej za ontologiczną „hipotezę wyjaśniającą”, zgodnie z którą każdemu ECC z konieczności towarzyszy nierozstrzygalność debaty o właściwy sposób użycia. Niezależnie od zajętego stanowiska, prześwietlenie „zasad prawa” z wykorzystaniem metodologii ECC pozwala pełniej spojrzeć na dotyczącą ich dyskusję z perspektywy „zewnętrznej”. To zaś pozwala sformułować tezę, że argumentacja za konkretnymi koncepcjami zasad powinna w większym stopniu obejmować użyteczność uważanej za słuszną teorii niż konwencjonalne z natury argumenty dotyczące tego, czym zasady w rzeczywistości są.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.4.4
PDF

Bibliografia

Aarnio, A. (2011), Essays on the Doctrinal Study of Law, Dordrecht-Heidelberg-London-New York.

Alexy, R. (2000), On the Structure of Legal Principles, Ratio Juris 13(3): 290-304.

Alexy, R. (2010), Teoria praw podstawowych, tłum. B. Kwiatkowska, J. Zajadło, Warszawa.

Atienza, M., Ruiz Manero, J. (1998), A Theory of Legal Sentences, Dordrecht.

Ávila, H. (2007), Theory of Legal Principles, Dordrecht.

Bogucki, O., Zieliński, M. (2014), Zasady prawa z perspektywy ogólnej teorii prawa, w: Hofmański, P., Wiliński, P. (red.), System prawa karnego, t. 3: Zasady procesu karnego, cz. 1, Warszawa: 43-80.

Bódig, M. (2008), Rules, Principles and the Problem of the Limits of Legal Reasoning, https://ssrn.com/abstract=1318638, [dostęp: 24.02.2017].

Cieślak, M. (2011), Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Kraków.

Collier, D., Hidalgo, F. D., Maciuceanu, A. O. (2006), Essentially contested concepts: debates and applications, Journal of Political Ideologies 11(3): 211-246.

Dickinson, J. (1929), The Law Behind Law: II, Columbia Law Review 29(3): 285-319.

Dworkin, R. (1967), The Model of Rules, The University of Chicago Law Review 35(1): 14-46.

Dworkin, R. (1998), Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Warszawa.

Dybowski, M. (2008), Robert Alexy – Niepozytywistyczna filozofia prawa, [w:] Zajadło, J. (red.), Przyszłość dziedzictwa. Robert Alexy, Ralf Dreier, Jürgen Habermas, Otfried Höffe, Arthur Kaufmann, Niklas Luhmann, Ota Weinberger. Portrety filozofów prawa, Gdańsk: 29-60.

Dyrda, A., Gizbert-Studnicki T. (2013), Over-aggregated concepts, adjective-modifiers and argumentation, [w:] Šavelka, J. et al. (red.), Argumentation 2013. International Conference on Alternative Methods of Argumentation in Law, Brno: 23-40.

Dyrda, A. (2013), Czy pojęcie prawa jest pojęciem z istoty spornym?, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 6(1): 54-67.

Ehrenberg, K.M. (2011), Law is not (best considered) an essentially contested concept, International Journal of Law in Context 7(2): 209-232.

Esser, J. (1956), Grundsatz und Norm in der Richterlichen Fortbildung des Privatrechts, Tübingen.

Gallie, W. B. (1956), Essentially contested concepts, Proceedings of the Aristotelian Society 56: 167-198.

Gallie, W. B. (1956), Art as an essentially contested concept, The Philosophical Quarterly 6(23): 97-114.

Gizbert-Studnicki, T. (1988), Zasady i reguły prawne, Państwo i Prawo 43(3): 16-26.

Gizbert-Studnicki, T. (2014), Zasady prawa. Studium Teoretycznoprawne, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe UAM – Recenzja książki, Państwo i Prawo 69(3): 117-120.

Goodman, N. (1997), Jak tworzymy świat, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa.

Gray, J. N. (1977), On the contestability of social and political concepts, Political Theory 5(3): 341-348.

Green, L. (1987), The political content of legal theory, Philosophy of the Social Sciences 17(1): 1-20.

Kordela, M. (2012), Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań.

Korycka-Zirk, M. (2012), Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa.

Kosowski, J. (2011), Zasada informacji prawnej w polskim procesie karnym w świetle art. 16 k.p.k., Warszawa.

Kotarbiński, T. (1986), Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa.

Lang, W., Wróblewski, J. (1986), Współczesna filozofia i teoria prawa w USA, Warszawa.

MacIntyre, A. (1973), The essential contestability of some social concepts, Ethics 84 (1): 1-9.

Mariański, A. (2009), Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika. Zasada prawa podatkowego, Warszawa.

Maroń, G. (2011), Zasady prawa. Pojmowanie i typologie a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań.

Maroń, G. (2012), Zasady prawa jako składnik kultury prawnej, [w:] Nawrot, O., Sykuna, S., Zajadło, J. (red.), Konwergencja czy dywergencja kultur prawnych?, Warszawa: 223-231.

McKnight, C. (2003), Medicine as an essentially contested concept, Journal of Medical Ethics 29(4): 261-262.

Minkner, K. (2014), Problem polityczności jako metateoretyczne wyzwanie dla politologii, Atheneum. Polskie Studia Politologiczne 43: 7-22.

Nowacki, J. (2007), O uzasadnieniu zasady zaufania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Martysz, C., Matan, A., Tobor Z. (red.), Zasady prawa. Materiały konferencyjne, Bydgoszcz-Katowice: 147-182.

Nykiel, W. (2009), Zasady podatkowe, [w:] Brzeziński, B. (red.), Prawo podatkowe. Teoria. Instytucje. Funkcjonowanie, Toruń: 13-20

Poscher, R. (2012), The Principles Theory. How Many Theories and What is Their Merit?, [w:] Klatt, M. (ed.) Institutionalized Reason: The Jurisprudence of Robert Alexy, Oxford: 218-247.

Raskal, Z.E. (2014), Paula Thagarda Kryteria Demarkacji, Roczniki Filozoficzne 62(1): 25-36.

Ruben, D.H. (2010), W. B. Gallie and essentionally contested concepts, Philosophical Papers 39(2): 257-270.

Swanton, C. (1985), On the essential contestedness of political concepts, Ethics 95(4): 811-827.

Tęcza-Paciorek, A. (2012), Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa.

Tkacz, S. (2014), O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie: od dogmatyki do teorii, Toruń.

Tuleja, P. (1997), Normatywna treść praw jednostki w ustawach konstytucyjnych RP, Warszawa.

Waldron, J. (1994), Vagueness in law and language: some philosophical issues, California Law Review 82(3): 509-540.

Waldron, J. (2002), Is the rule of law an essentially contested concept (in Florida), Law and Philosophy 21(2): 137-164.

Wiliński, P. (2014), Katalog zasad procesu karnego, [w:] Hofmański, P., Wiliński, P. (red.), System prawa karnego, t. 3: Zasady procesu karnego, cz. 1, Warszawa: 125-138.

Wronkowska, S. (2006), Charakter prawny klauzuli demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), [w:] Wronkowska S. (red.), Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP, Warszawa: 101-122.

Wronkowska, S., Zieliński, M., Ziembiński, Z. (1974), Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa.

Wróblewski, J. (1965), Prawo obowiązujące a „ogólne zasady prawa”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne 42: 17-38.

Zieliński, M. (2011), Zasady i wartości konstytucyjne, [w:] Bałaban, A., Mijal, P. (red.), Zasady naczelne Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, Szczecin: 21-40.

Żbikowska, M. (2015), Zasada lojalności w procesie karnym (odniesiona do pokrzywdzonego), Toruń.

Żbikowska, M. (2016), Status ontologiczny zasad procesu karnego, Państwo i Prawo 71(3): 54-67.

Orzecznictwo

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 30 listopada 1988 r., K 1/88, OTK 1988, poz. 6.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 22 czerwca 1993 r., K 1/93, OTK ZU 1993, nr 2, poz. 25.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 1993 r., K 8/93, OTK ZU 1993, nr 2, poz. 43.

Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 1995 r., W 11/94, OTK ZU 1995, nr 1, poz. 17.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 5 listopada 1997 r., K 22/97, OTK ZU 3-4/1997, poz. 41.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2000 r., K 8/98, OTK ZU 3/2000, poz. 87.