Słowa kluczowe
kompetencje moralne
rozumowanie moralne
rozumowanie sędziowskie
psychologia moralności
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 474
Liczba pobrań: 429
Abstrakt
W artykule stawiamy dwa pytania: czy formułowanie przez sędziów ocen moralnych wymaga od nich posiadania szczególnych kompetencji moralnych oraz czy rozumowanie moralne ma charakter rozumowania racjonalnego? Odpowiadając na pierwsze pytanie, uważamy, że w sytuacji formułowania ocen moralnych sędziowie nie posiadają jakichś szczególnych kompetencji moralnych do rozstrzygania dylematów moralnych. Nie ma podstaw, by sądzić, że moralne eksperymenty myślowe, które nieodłącznie pojawiają się w pracy umysłowej sędziego, pozwalają przyjąć, iż rozumowanie sędziów jest bardziej moralne/ lepsze moralnie aniżeli rozumowanie innych podmiotów działających w sferze publicznej. Odpowiadając na drugie pytanie, uważamy, że skoro zazwyczaj ludzie są nieświadomi tego, co wpływa na ich oceny moralne, można przyjąć, że również sędziowie mogą być nieświadomi tego, co powoduje ich osądy moralne, błędnie przy tym przyjmując, że racjonalnie podejmują decyzje. Intuicje pełnią ważną rolę w dokonywaniu ocen moralnych również w przypadku osób wykonujących zawody prawnicze, od których to oczekuje się, by opierały się na racjonalnym rozumowaniu oraz obiektywnym rozpatrywaniu różnych argumentów.
Finansowanie
Artykuł powstał w ramach badań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki – OPUS 8 2014/15/B/HS5/00650
Bibliografia
Baron, J., Ritov, I. (2009), Protected values and omission bias as deontological judgments, Psychology of Learning and Motivation 50.
Bartels, D. (2008), Principled moral sentiment and the flexibility of moral judgment in decision making, Cognition 108.
Bartels, D., Pizarro, D. (2011), The mismeasure of morals: antisocial personality traits predict utilitarian responses to moral dilemmas, Cognition 121.
Cummins, D., Cummins, R. (2012), Emotion and deliberative reasoning in moral judgment, Frontiers in Psychology 3.
Greene, J., Morelli, S., Lowenberg, K., Nystrom, L., Cohen, J. (2008), Cognitive load selectively interferes with utilitarian moral judgment, Cognition 107.
Greene, J., Nystrom, L., Engell, A., Darley, J., Cohen, J. (2004), The neural bases of cognitive conflict and control in moral judgment, Neuron 44(2).
Greene, J., Sommerville, R., Nystrom, L., Darley, J., Cohen, J. (2001), An fMRI investigation of emotional engagement in moral judgment, Science 293(5537).
Haidt, J. (2014), Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, Sopot.
Kahneman, D., Tversky, A. (1972), Subjective probability: a judgment of representativeness, Cognitive Psychology 3.
Koenigs, M., Young, L., Adolphs, R., Tranel, D., Cushman, F., Hauser, M., Damasio, A. (2007), Damage to prefrontal cortex increases utilitarian moral judgments, Nature 446(7138).
Kohlberg, L. (1968), The child as a moral philosopher, Psychology Today 1968, September.
LoBue, V., Nishida, T., Chiong, C., DeLoache, J.S., Haidt, J. (2011), When getting something good is bad: even three-year-olds react to inequality, Social Development 20(1).
Mancini, S., Rosenfeld, M. (2010), The Judge as Moral Arbiter? The Case of Abortion (January 7, 2010), [w:] Sajó, A., Uitz, R. (eds.), Constitutional Topography: Values and Constitutions, Boom Eleven International, 2010, SSRN: https://ssrn.com/abstract=1721644.
Margolis, H. (1990), Patterns, Thinking and Cognition. A Theory of Judgment, Chicago.
Mercier, H., Sperber, D. (2011), Why do humans reason? Arguments for an argumentative theory, Behavioral and Brain Sciences 34(2).
Mikhail, J. (2007), Universal moral grammar: theory, evidence and the future, Trends in Cognitive Science 11(4).
Moore, A., Clark, B., Kane, M. (2008), Who shalt not kill? Individual differences in working memory capacity, executive control, and moral judgment, Psychological Science 19(6).
Pietrzykowski, T. (2012), Intuicja prawnicza. W stronę zewnętrznej integracji teorii prawa, Warszawa.
Redelmeier, D.A., Kahneman, D. (1996), Patient's memories of painful medical treatments: real-time and retrospective evaluations of two minimally invasive procedures, Pain 66(1).
Sadurski, W. (2009), Rights and moral reasoning: an unstated assumption – a comment on Jeremy Waldron's Judges as moral reasoners, International Journal of Constitutional Law 7(1).
Smolak, M. (1992), Społeczeństwo sprawiedliwe według Lawrence'a Kohlberga, Problemy Rozwoju Edukacji 1.
Smolak, M. (2015), The method of reflective equilibrium in moral reasoning, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 1.
Sunstein, C. (2005), Moral heuristics, Behavioral and Brain Sciences 28(4).
Tyszka, T. (1999), Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, Gdańsk.
Tyszka, T. (2010), Decyzje – perspektywa psychologiczna i ekonomiczna, Warszawa.
Waldron, J. (2009), Judges as moral reasoners, International Journal of Constitutional Law 7(1).
Wróblewski, J. (1986), Presupozycje rozumowania prawniczego, Studia Prawno-Ekonomiczne 37.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.