Abstract
The article presents a review of theoretical concepts on empathic sensitivity. The text demonstrates correlations between empathy and moral development and presents empathy in children and its conditions. The article is also aimed at pointing to the significance of empathy in human relations, and it introduces several factors which influence bringing up children to have empathy. Moreover, it presents the methods of working with children aimed at developing their empathic sensitivity. These include, among others, drama, working with literary texts and art techniques.
References
Altmann, Tobias, Marcus Roth. 2013. „The evolution of empathy: from single components to process models”. Handbook of Psychology of Emotions: Recent Theoretical Perspectives and Novel Empirical Findings. Volume 2, edited by C. Mohiyeddini, M. Eysenck, S. Bauer. New York: Nova Science Publishers.
Aronfreed, Justin M. 1970. „The socialization of altruistic and sympathetic behavior: Some theoretical and experimental analyses”. Altruism and Helping Behavior: social psychological studies of some antecedents and consequences, edited by J. Macaulay, L. Berkowitz, J. Aronfreed. New York: Academic Press.
Baron-Cohen, Simon. 2014. Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa. Sopot, Poland: Smak Słowa.
Barwiński, Marek. 2016. „Wielokulturowość we współczesnych polskich badaniach geograficznych i edukacji geograficznej - zarys problematyki”. Przegląd Geograficzny 88(2):149.
Białek, Kinga. 2015. Międzykulturowość w szkole. Poradnik dla nauczycieli i specjalistów. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Birch, Ann,. 2005. Psychologia rozwojowa w zarysie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Bogucka, Maria, Anna Turaj. 2004. „Wyrażanie przez dzieci własnych uczuć i emocji: wykorzystanie wybranych technik arteterapii” in Edukacja kulturalna w szkole, edited by Krzysztof Polak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Buksik, Dariusz. 1997. „Wybrane psychologiczne teorie rozwoju moralnego człowieka”. Seminare. Poszukiwania naukowe 13:147-166.
Ciechomski, Maciej. 2018. „Rozwijanie empatii u dzieci w młodszym wieku”. Dzieci z trudnościami poznawczymi i emocjonalnymi w młodszym wieku, Terapia i wspieranie, edited by Emilia Śmiechowska-Ptrovskij, Elżbieta Kwiatkowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Czerniawska Mirosława, Emilia Dolata. 2005. „Osobowościowe uwarunkowania systemów wartości”. Psychologia rozwojowa 10(2):123-133.
Davis, Mark H. 1994. Empatia: O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Davis Mark H., Carol Luce, Stephen J. Kraus. 1994. “The heritability of characteristics associated with dispositional empathy”. Journal of Personality 62(3):369–391.
Feshbach, Norma D., Seymour Feshbach. 1969. “The relationship between empathy and aggression in two age groups”. Developmental Psychology 1(2):102–107.
Gulin, Wojciech. 1994. Empatia dzieci i młodzieży. Lublin:Towarzystwo Naukowe KUL.
Gulin, Wojciech. 1997. „Theodora Lippsa psychologiczna koncepcja empatii”. Forum Psychologiczne II(1):25-37.
Hoffman, Martin L. 2006, Empatia i rozwój moralny. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Kalliopuska, Mirja. 1992. Holistic Empathy Education among Preschool and School Children, (http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED348167.pdf)
Keysers, Christian. 2011. The Empathic Brain. Cambridge: Social Brain Press.
Klus-Stańska, Dorota i Maria Szczepska-Pustkowska. 2009. Pedagogika wczesnoszkolna - dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kliś, Maria. 2012. „Adaptacyjna rola empatii w różnych sytuacjach życiowych”. Horyzonty Psychologii II:147-171.
Kwasek, Artur. 2018. „Wyzwania współczesnej edukacji w kontekście zmian technologicznych i społecznych”. Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula 2(56):203-216.
Łobocki, Mieczysław. 1998. Praca wychowawcza z dziećmi i młodzieżą. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Łobocki, Mieczysław. 2002. Wychowanie moralne w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Markowska-Manista, Urszula. 2014. „Projekt Bohaterskiej Wyobraźni (Heroic Imagination Project)”. Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN 2:56-57.
Markowska-Manista, Urszula. 2016. „Walka ze stereotypami odmienności kulturowej –szkolne i pozaszkolne pola bitewne”. Twierdza. Szkoła w metaforze militarnej. Co w zamian?, edited by Maria Dudzikowa, Sylwia Jaskulska. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Markowska-Manista, Urszula. 2019. „Praca z bajką, baśnią, legendą – idea, metodyka, znaczenie”. Afrykańska układanka. Bajki legendy, opowieści afrykańskie w edukacji globalnej. Materiały dla nauczycieli i pedagogów, edited by Beata Machul-Telus, Urszula Markowska-Manista. Warszawa: Centrum Wielokulturowe.
Markowska-Manista, Urszula, Barbara Pasamonik. 2017. „Wstęp: O kryzysie migracyjnym w perspektywie pedagogiczno-psychologicznej”. Kryzys migracyjny: perspektywa pedagogiczno-psychologiczna 2:7.
Markowska-Manista, Urszula, Philip Zimbardo. 2014. „Projekt Bohaterskiej Wyobraźni Profesora Philipa Zimbardo a realia współczesnego kształcenia młodzieży”. Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN 2.
Minkiewicz-Najtkowska, Janina. 2003. Kompetencje wychowawcze nauczycieli. Wybrane zagadnienia, Poznań: WAE.
Morgan, Sharon R. 1983. „Development of Empathy in Emotionally Disturbed Children”. Humanistic Education and Development. 1(4):13-21.
Olek-Redlarska, Zofia. 2015. „Rozumienie pojęć moralnych w wychowaniu moralnym dzieci młodszych. Empatia i motywacja do zachowań moralnych”. Rocznik Teologii Katolickiej XIV/2:113-124.
Rembowski, Józef. 1989a. Empatia. Studium psychologiczne. Warszawa: PWN.
Rembowski, Józef. 1989b. „Problematyka empatii w terapii”. Psychoterapia 3.
Skorupka, Stanisław, Halina Audreska, Zofia Łempicka. 1969. Mały słownik języka polskiego. Warszawa:PWN.
Skorupka, Alfred. 2019. „Czy empatia jest potrzebna w zarządzaniu”? Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy 32(3).
Strumińska-Doktór, Anna. 2008. „Dylematy wychowania XXI wieku a rozwój zrównoważony”. Studia Ecologiae et Bioethicae 6:359-369.
Szafrańska, Karina. 2016. „Kształtowanie empatii i uczuć moralnych u dzieci w wieku przedszkolnym metodami dramy.” Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce 3(41).
Tomczuk, Jolanta. 2004. „Związek empatii z doświadczeniem – narracyjne badania eksperymentalne”. Roczniki Psychologiczne VII(2).
Vasta, Ross, Marshall M. Haith, Scott A. Miller. 1995. Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Więcławska, Anna. 2018. „Rodzice jako fundament rozwoju i wychowania dziecka ku dojrzałości”. Przegląd Krytyczny 1:46-47.
Wilczek-Różyczka, Ewa. 2002. Empatia i jej rozwój u osób pomagających. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
License
Manuscript authors are responsible for obtaining copyright permissions for any copyrighted materials included within manuscripts. The authors must provide permission letters, when appropriate, to the Society Register Editors.
In addition, all published papers in Society Register are published under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 Unported License.
1.1 The Author hereby warrants that he/she is the owner of all the copyright and other intellectual property rights in the Work and that, within the scope of the present Agreement, the paper does not infringe the legal rights of another person. The owner of the copyright work also warrants that he/she is the sole and original creator thereof and that is not bound by any legal constraints in regard to the use or sale of the work.
1.2. The Publisher warrants that is the owner of the PRESSto platform for open access journals, hereinafter referred to as the PRESSto Platform.
2. The Author grants the Publisher non-exclusive and free of charge license to unlimited use worldwide over an unspecified period of time in the following areas of exploitation:
2.1. production of multiple copies of the Work produced according to the specific application of a given technology, including printing, reproduction of graphics through mechanical or electrical means (reprography) and digital technology;
2.2. marketing authorisation, loan or lease of the original or copies thereof;
2.3. public performance, public performance in the broadcast, video screening, media enhancements as well as broadcasting and rebroadcasting, made available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them;
2.4. inclusion of the Work into a collective work (i.e. with a number of contributions);
2.5. inclusion of the Work in the electronic version to be offered on an electronic platform, or any other conceivable introduction of the Work in its electronic version to the Internet;
2.6. dissemination of electronic versions of the Work in its electronic version online, in a collective work or independently;
2.7. making the Work in the electronic version available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, in particular by making it accessible via the Internet, Intranet, Extranet;
2.8. making the Work available according to appropriate license pattern CC BY-NC 4.0 as well as another language version of this license or any later version published by Creative Commons.
3. The Author grants the Publisher permission to reproduce a single copy (print or download) and royalty-free use and disposal of rights to compilations of the Work and these compilations.
4. The Author grants the Publisher permission to send metadata files related to the Work, including to commercial and non-commercial journal-indexing databases.
5. The Author represents that, on the basis of the license granted in the present Agreement, the Publisher is entitled and obliged to:
5.1. allow third parties to obtain further licenses (sublicenses) to the Work and to other materials, including derivatives thereof or compilations made, based on or including the Work, whereas the provisions of such sub-licenses will be the same as with the Attribution 4.0 International (CC BY-NC 4.0) Creative Commons sub-license or another language version of this license, or any later version of this license published by Creative Commons;
5.2. make the Work available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, without any technological constraints;
5.3. appropriately inform members of the public to whom the Work is to be made available about sublicenses in such a way as to ensure that all parties are properly informed (appropriate informing messages).
6. Because of the royalty-free provision of services of the Author (resulting from the scope of obligations stipulated in the present Agreement), the Author shall not be entitled to any author’s fee due and payable on the part of the Publisher (no fee or royalty is payable by the Publisher to the Author).
7.1. In the case of third party claims or actions for indemnity against the Publisher owing to any infractions related to any form of infringement of intellectual property rights protection, including copyright infringements, the Author is obliged to take all possible measures necessary to protect against these claims and, when as a result of legal action, the Publisher, or any third party licensed by the Publisher to use the Work, will have to abandon using the Work in its entirety or in part or, following a court ruling in a legal challenge, to pay damages to a third party, whatever the legal basis
7.2. The Author will immediately inform the Publisher about any damage claims related to intellectual property infringements, including the author’s proprietary rights pertaining to a copyrighted work, filed against the Author. of liability, the Author is obliged to redress the damage resulting from claims made by third party, including costs and expenditures incurred in the process.
7.3. To all matters not settled herein provisions of the Polish Civil Code and the Polish Copyright and Related Rights Act shall apply.