Biblioteka

Alicja Jaroszyk (1947–2022)

Bożena Świstek-Oborska — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Andrzej Karpowicz (1945-2022)

Iuliana Grażyńska — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Maria Marchlewiczowa (1935-2021)

Józef Malinowski — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Niedawno odkryte fragmenty Apostoła Krystynopolskiego z XII wieku

Stanisław Wołoszczenko — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Jednym z ważnych średniowiecznych rękopisów cyrylickich pochodzących z Rusi Kijowskiej jest Apostoł Krystynopolski – kodeks z XII wieku, obecnie przechowywany w dwóch częściach, w niepełnej postaci, w Kijowie (Instytut Rękopisów Biblioteki Narodowej Ukrainy im. W.I. Wernadskiego od 1927 roku) i we Lwowie (Muzeum Historyczne we Lwowie od 1948 roku). W artykule zbadano cztery pergaminowe karty z Krakowa (Biblioteka Książąt Czartoryskich, Polska), odkryte w lipcu 2020 roku. Badanie cech paleograficznych, ortograficznych, językowych i tekstologicznych wykazało, że są one zaginionym wcześniej fragmentem Apostoła Krystynopolskiego (fragmenty Act 13,5–20, 15,29–16,4, 1Tim 4,8–5,4 i 2Tim 1,10–2,4). Krakowskie karty stanowią kontynuację części kijowskiej oraz początek i koniec części lwowskiej kodeksu. Część krakowska została oderwana przed 1888 rokiem, w którym kodeks był zaprezentowany publiczności na wystawie Instytutu Stauropigiańskiego we Lwowie, a także odnotowany i opisany w katalogu przez Antonija Petruszewicza. Artykuł zawiera kompletną fotokopię odkrytych fragmentów.

Mappa mundi w kodeksie Jakuba z Kowalewic (BUP Rkp. 1746) a Historia Brittonum Nenniusza

Łukasz Nowak — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Niniejszy artykuł stanowi analizę treściową mappae mundi zawartej w kodeksie Jakuba z Kowalewic (BUP Rkp. 1746), próbę odpowiedzi na pytania o proweniencję wpisanego w nią tekstu i jej autora oraz orientacyjne określenie czasu jej powstania. Ponadto poddano analizie listy prowincji wpisane zarówno w mapy typu T-O, jak i te zmieszczone poza nimi, w zebranych kodeksach zawierających analogiczny tekst do tego z poznańskiego kodeksu, pochodzący pierwotnie z IX-wiecznego dzieła autorstwa Nenniusza pt. Historia Brittonum. Artykuł prezentuje wyniki poszukiwania w polskich zbiorach map typu T-O, które mogły być wzorem dla mapy znajdującej się w kodeksie Jakuba z Kowalewic. Podjęto również próbę analizy treściowej listy prowincji wpisanej w mapę oraz wskazania różnic i cech wspólnych w znalezionych mapach i egzemplarzu w kodeksie Rkp. 1746.

Rozważania nad problemem nakładu Statutu Jana Łaskiego

Wojciech Graś — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Artykuł porusza zagadnienie nakładu egzemplarzy pergaminowych oraz papierowych Statutu Jana Łaskiego. Problem ten rozpatrywany jest w dwóch aspektach. Po pierwsze, przybliżono i usystematyzowano funkcjonujące w literaturze przedmiotu poglądy na temat liczby wydrukowanych egzemplarzy. Krytyce poddany został najwcześniejszy, pochodzący z końca XVIII wieku, przekaz autorstwa Tadeusza Czackiego traktujący o nakładzie Statutu. Został on skonfrontowany z obecnym stanem wiedzy o oficynie Jana Hallera. W dalszej części ukazane zostało to, w jaki sposób pogląd o skromnym nakładzie Statutu był powielany w kolejnych publikacjach. Po drugie, przedstawiono rozważania na temat funkcji egzemplarzy pergaminowych oraz papierowych, ich przeznaczenia oraz potencjalnie różnego finansowania nakładu na poszczególnych tworzywach. Całość uzupełniają uwagi na temat prawdopodobnej liczby wydrukowanych egzemplarzy poczynione na podstawie dostępnych źródeł oraz zachowanych do dzisiaj egzemplarzy Statutu.

Zbiory funeralne w zasobach Pracowni Dokumentów Życia Społecznego Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu – nekrologi i obrazki komemoratywne

Agnieszka Urbańska — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Tekst traktuje o zbiorach funeralnych znajdujących się w zasobach Pracowni Dokumentów Życia Społecznego Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Należą do nich m.in. nekrologii oraz obrazki komemoratywne. Oba rodzaje tekstów można zróżnicować ze względu na funkcję i cechy zewnętrzne, łączy je natomiast konsytuacyjność w odniesieniu do śmierci konkretnej osoby. Zarówno nekrologi, jak i karty pogrzebowe pozostają ważnym źródłem do badań.

Opisy podróży na Bliski Wschód i do Afryki Północnej z lat 1801–1919 w zbiorach Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Filip Jakubowski — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Artykuł dotyczy XIX-wiecznych opisów podróży na arabski Bliski Wschód i do Afryki Północnej, przechowywanych w zbiorach Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W większości znajdują się one w Bibliotece Uniwersyteckiej, część w bibliotekach wydziałowych. Kolekcja ta, choć nie powstała w sposób celowy, składa się z 250 tytułów w ośmiu językach, z czego dwie trzecie to pozycje niemieckojęzyczne. Najwięcej książek pochodzi z Kaiser Wilhelm Bibliothek w Poznaniu. Kolekcja odzwierciedla rozwój tego gatunku piśmiennictwa w Europie w XIX wieku i pokazuje jego różnorodność.

Od JHP KABA do Deskryptorów Biblioteki Narodowej – wdrożenie zasad katalogowania Biblioteki Narodowej w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu

Agnieszka Dwornik — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

W artykule przedstawiono proces zmiany zasad katalogowania w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu – odejście od JHP KABA i wdrożenie zasad katalogowania z zastosowaniem Deskryptorów Biblioteki Narodowej. Opisano przesłanki, jakie zainicjowały zmianę, etapy przygotowań oraz wdrożenie nowego sposobu opracowania. Porównane zostały zarówno zawartość informacyjna danych bibliograficznych w poprzedniej i nowej metodzie opracowania, jak i ich funkcjonalność we wdrożonym systemie nowej generacji Alma z wyszukiwarką Primo VE. Oceniono również przydatność nowych danych dla użytkowników biblioteki akademickiej. Zakres chronologiczny artykułu obejmuje lata 2015–2022. Praca ma charakter studium przypadku z zastosowaniem metody porównawczej i analizy piśmiennictwa.

Migawki z życia miasta. Murowana Goślina na fotografiach z lat 20. i 30. XX wieku

Agnieszka Baszko — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Zbiory ikonograficzne Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu w 2021 roku wzbogaciły się o okazały album fotograficzny zawierający na 144 stronach ponad 650 fotografii dotyczących Murowanej Gośliny. Fotografie, głównie z lat 20. i 30. XX wieku, przedstawiają m.in. widoki ogólne miasta, architekturę, pomniki, dokumentują działalność różnych towarzystw (np. Bractwa Strzelców Kurkowych, Towarzystwa Przemysłowego, Związku Inwalidów Wojennych, Katolickiego Towarzystwa Robotników Polskich, Klubu Sportowego „Concordia”, Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet, Stowarzyszenia Młodych Polek, Towarzystwa Chóru Kościelnego, Stowarzyszenia Muzycznego „Harmonia”) i instytucji (np. magistratu, szkoły powszechnej, urzędu pocztowego) oraz wydarzenia z życia miasta (np. obchody świąt państwowych i religijnych). Celem artykułu jest omówienie albumu, prezentacja wybranych fotografii i ukazanie na ich podstawie życia społeczności Murowanej Gośliny w dwudziestoleciu międzywojennym. Artykuł skupia się na latach 20. i 30. XX wieku i mieszkańcach narodowości polskiej (przede wszystkim tego okresu i tej społeczności dotyczą fotografie). Omówionych zostało również kilkanaście pocztówek z przełomu XIX i XX wieku oraz kilka fotografii związanych z ludnością niemiecką i żydowską.

„Polska Flota Napowietrzna” (1919–1921) – charakterystyka zawartości oraz formy edytorskiej czasopisma

Grzegorz Jazdon — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Mało znanym faktem związanym z powstaniem wielkopolskim jest istnienie trzech czasopism wydawanych przez agendy Wojsk Wielkopolskich. W niniejszym artykule możliwie szeroko została przedstawiona analiza lotniczego pisma „Polska Flota Napowietrzna”, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki związanej z jego szatą ilustracyjną i zastosowanymi rozwiązaniami graficznymi. Przed 1919 rokiem cała historia polskiego czasopiśmiennictwa poświęconego aeronautyce obejmuje jedynie warszawskiego „Lotnika i Automobilistę” (1911–1914). Również lista wielkopolskich pism wojskowych w okresie walk o niepodległość nie jest zbyt rozbudowana, oprócz omawianego periodyku wydawane były jedynie: „Druh” (1918–1919), „Ku Chwale Ojczyzny” (1919–1920) i „Wiedza Techniczna” (1919–1920). „Polska Flota Napowietrzna” była wydawana od sierpnia 1919 do czerwca 1921 roku. Czasopismo było kierowane nie tylko do wojskowych, ale też do wszystkich zainteresowanych tematyką nowoczesności i wynalazczości. W artykule zostaną omówione: częstotliwość wydawania pisma, przemiany tytułu i podtytułu, cena, objętość, lokalizacja redakcji, drukarnie i miejsca dystrybucji. Następnie zostaną przedstawieni najważniejsi autorzy „Polskiej Floty Napowietrznej” oraz struktura i tematyka czasopisma. Całość zamyka analiza aspektów graficznych: papieru, podstawowej makiety pisma, używanych czcionek, okładek periodyku, zdjęć i ilustracji oraz ozdobników i szlaków drukarskich.

Biblioteka a grywalizacja. Rozważania teoretyczne (zarys tematyki)

Iwona Grodź — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Niniejszy artykuł zawiera analizę rozważań teoretycznych dotyczących grywalizacji działań w wirtualnej przestrzeni biblioteki. Rewolucją w tym zakresie jest przede wszystkim zmiana formy komunikowania i pozyskiwania informacji, m.in. na temat segmentacji czytelników w przestrzeni wirtualnej biblioteki. Celem tekstu jest wskazanie waloru edukacyjnego synergii różnych nauk: humanistycznych, ekonomicznych i nowych mediów w innowacyjnych podejściach do myślenia o bibliotece XXI wieku. Przykładem takiej synergii jest grywalizacja. Wstępna hipoteza zakłada, że może ona sprzyjać konstruowaniu relacji komunikacyjnych w przestrzeni wirtualnej biblioteki, a tym samym umożliwia dostosowanie oferty do potrzeb nowych pokoleń czytelników. Kluczowa okazuje się wiedza na temat ich segmentacji jako użytkowników kultury online.

Realizacja polityki otwartego dostępu na przykładzie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Leszek Szafrański — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Celem badań opisanych w artykule było przedstawienie doświadczeń pracowników Biblioteki Jagiellońskiej związanych z wdrażaniem polityki otwartego dostępu na Uniwersytecie Jagiellońskim. Opisane działania skupiają się zarówno na historycznym aspekcie wdrażania polityki, jak i na działaniach kontynuowanych lub podjętych po ogłoszeniu związanych z tym aktów prawnych. Do zbierania danych zostały wykorzystane metody analizy i krytyki piśmiennictwa oraz studium przypadku, których zastosowanie pozwoliło szczegółowo opisać temat otwartego dostępu do nauki z perspektywy wdrożenia takiej polityki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na kanwie zgromadzonych doświadczeń można stwierdzić, że główne problemy we wdrażaniu otwartej nauki na uczelni to słaba znajomość tematu przez pracowników i brak dostatecznego finansowania. Do głównych zalet natomiast należą: nieograniczony dostęp oraz szersze rozpowszechnienie wyników badań i publikacji naukowych.

„Odporność bibliotek” – analiza SWOT w kontekście doświadczenia pandemii

Małgorzata Kisilowska-Szurmińska — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest przedstawienie wyników analizy SWOT dotyczącej polskich bibliotek publicznych po doświadczeniu pandemii, w kontekście budowania przez nie odporności instytucjonalnej oraz udziału w rozwijaniu odporności społeczności lokalnych, w których funkcjonują. W tekście omówiono zjawisko odporności bibliotek na podstawie dostępnej literatury przedmiotu, zaprezentowano wyniki analizy SWOT i wnioski dotyczące oceny odporności placówek będących przedmiotem badania. Zwrócono uwagę na mocne strony bibliotek, na brak zarządzania kryzysowego i potrzebę jego wdrożenia.

Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen, The Library. A Fragile History, London: Profile Books 2021, s. 518. ISBN 978-1-78816-342-2

Diana Szary-Matuszkowiak — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Patryk Mogilnicki, Książka po okładce. O współczesnym polskim projektowaniu okładek książkowych, Kraków: Karakter 2021, s. 437. ISBN 978-83-65271-80-8

Agnieszka Rybarczyk — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Praca i pasja. Zbiór wywiadów, rozmawiała Monika Simonjetz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP 2021, s. 588. ISBN 978-83-65741-79-0

Agnieszka Sadowska — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Technologiczne aspekty działalności bibliotek w pandemii COVID-19. Nowe zadania – nowe usługi – nowy wizerunek, red. Małgorzata Kowalska-Chrzanowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP 2022, s. 228. ISBN 978-83-65741-84-4

Małgorzata Bródka — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

Od Redakcji

Redakcja czasopisma — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

„Biblioteka” – kilka refleksji z okazji 25-lecia nowej edycji czasopisma

Małgorzata Dąbrowicz, Artur Jazdon — Fri, 30 Dec 2022 00:00:00 +0100

W artykule zostały przedstawione historia i teraźniejszość „Biblioteki” – czasopisma naukowego wydawanego przez Bibliotekę Uniwersytecką w Poznaniu. Obecna edycja rocznika, publikowana od 1997 roku, jest kontynuacją czasopisma ukazującego się w latach 1960–1970. Z okazji 25-lecia nowej edycji „Biblioteki” podsumowano dotychczasowy dorobek czasopisma oraz wskazano współczesne wyzwania związane z jego dalszym rozwojem.