Migrations of the rural population on the Polish-Moldavian borderland in the 16th century
PDF (Język Polski)

Keywords

Wallachian immigrants
cross-border migrations
ius Valachicum
Podolia area

How to Cite

Jawor, G. (2021). Migrations of the rural population on the Polish-Moldavian borderland in the 16th century . Balcanica Posnaniensia. Acta Et Studia, 28(1), 177–190. https://doi.org/10.14746/bp.2021.28.8

Abstract

Historical studies are dominated by the belief that in the 16th century the trend of cross-border migrations between the lands controlled by the Polish-Lithuanian state and Moldavia was fading away. Hence, the settlement according the Vlach law, which was spreading at that time in Ruthenia, was supposed to be mainly the work of the local population or the ruthenized Vlachs who came to this area in the 15th century. The aim of the presented research was to confront this view with so far poorly used historical documents of quantitative nature, primarily inventories and lustrations of royal properties existing in Podolia. As a result, a significant intensity of migrations was found throughout the century. They ran in opposite directions: Moldavians (Vlachs) migrated to Poland and Ruthenians crossed the state border with Moldavia. Boundary region of Podolia was often only a temporary stop in this process. From this land, immigrants headed deeper into the country, actively participating in the process of establishing new shepherd settlements. 

https://doi.org/10.14746/bp.2021.28.8
PDF (Język Polski)

Funding

Artykuł powstał w ramach projektu NPRH Wołosi w europejskiej i polskiej przestrzeni kulturowej. Migracje – osadnictwo – dziedzictwo kulturowe (Projekt nr 0604/NPRH3/H12/82/2014).

References

Źródła archiwalne:

Centrale Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie

- Księgi ziemskie przemyskie, F. 14, op. 1, spr. 1, 6.

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD)

- Archiwum Skarbu Koronnego, dz. I, sygn. 19.

- Tak zwana Metryka Litewska (tML), dział IX, B, syg. 22: Inwentarz pożytków starostwa samborskiego, które się pokazały roku 1568 (...).

- Metryka Koronna (MK), sygn. 19, 24, 43, 83

Źródła drukowane:

Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie..., t. 16, Lwów 1894.

Arhiv Yugo-Zapadnoi Rossii (AJZR), cz. 7, t. 2: Akty o zaselenii Yugo-zapadnoi Rossii, Kiev’’ 1890. [Архив Юго-Западной Россiи, cz. 7, t. 2: Aкты o зaceлeнiи Югo-зaпaднoй Pocciи. Kieвъ 1890].

Harmuzaki E., Documentele privitoare la istoria Românilor, t. 2, cz. 3, București 1891.

Lietuvos Metrika. Knyga Nr 5 (1427–1506). Užrašymų knyga 5. Parenge: Baliulis A., Dubonis A., Antanavičius D., Vilnius 2012.

Lustracja województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564–1565, wyd. K. Chłapowski i H. Żytkowicz, Warszawa-Łódź 1992.

Materiali do istorii suspil’no-političnih i ekonomičnih vidnosin Zahidn’oj Ukraini, wyd. Gruševskii M., seriya perša (1361–1530), „Zapiski Naukogo tovaristva imeni Ševčenka” 1905, t. 63, s. 1–80 [Матеріали до історії суспільно-політичних і економічних відносин Західньої України, wyd. М. Грушевськiй, серія перша (1361—1530), “Записки Наукового товариства імені Шевченка”].

Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 8: Ziemie ruskie. Wołyń i Podole, wyd. A. Jabłonowski. Źródła dziejowe, t. 19, Warszawa 1889.

Sprawy wołoskie za Jagiellonów. Akty i listy, wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1878, Źródła Dziejowe, t. 10.

Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 3. Ziemie ruskie, z. 3: Urzędnicy podolscy XIV–XVIII wieku, oprac. E. Janas, W Kłaczewski, J. Kurtyka, A. Sochacka, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1998.

Žerela do istorii Ukrainy-Rusi. T.1: Opisi korolivŝin v rus’kih zemlyah XVI viky, wyd. Gruševskii M. T. 1: Lustracii zemel’ Galic’koj i Peremis’koj, L’vov 1895. [.Жepeлa дo icтopиї Yкpaїни-Pycи. T. 1: Описи кopoлївщин в pycьких зeмлях XVI віку, wyd. Грушевськiй M. T.1 : Люcтpaциї земель Галиської й Перемиської, Львов 1895].

Žerela do istorii Ukrainy-Rusi. T. 7: Lyustraciya korolivŝin v rus’kih zemlyah Koroni z r. 1570, L’vov 1903. [Жepeлa дo icтopиї Yкpaїни-Pycи. T. 7: Люcтpaция кopoлївщин в pycьких зeмлях Kopoни з p. 1570. Львoв 1903].

Opracowania:

Beňko J., Osidlenie severného Slovenska, Košice 1985.

Byrnya P. P., Sel’skie poseleniya Moldavi XV–XVII vv., Kišiniev 1969 [П. П. Бырня , Сельские поселения Молдави XV–XVII вв., Кишинев 1969].

Białkowski L., Podole w XVI w. Rysy społeczne i gospodarcze, Warszawa 1920.

Chaloupecký V., Valaši na Slovensku, Praha 1947.

Costǎchel V., Panaitescu P. P., Cazacu A., Viața feudalǎ în Țara Romîneasca și Moldova (sec. XIV–XVII), t. 5, București 1957.

Crânjală D., Rumunské vlivy v Karpatech se zvláštním zřetelem k moravskému Valašsku, Praha 1938.

Czajkowski J., Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, red. J. Czajkowski, cz. 1, Rzeszów 1992, s. 27–166.

Czamańska I., Mołdawia i Wołoszczyzna wobec Polski, Węgier i Turcji w XIV i XV wieku, Poznań 1996.

Dąbkowski P., Szlachta zaściankowa w Korczynie i Kruszelnicy nad Stryjem, Lwów 1936.

Dąbkowski P., Wołosi i wołoskie prawo w dawnej Polsce, [w:] Studia historyczne ku czci S. Kutrzeby, t. 1, Kraków 1938, s. 105–118.

Dobrowolski K., Migracje wołoskie na ziemiach polskich, Lwów 1930. (Odbitka z Pamiętnika V Zjazdu historyków polskich).

Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962.

Gawron J., Locators of the settlements under Wallachian law in the Sambor starosty in XVth and XVI th c. Territorial, ethnic and social origins, “Balcanica Posnanensia. Acta et studia” 2019, t. 26, s. 269–290.

Gruševskii M., Barskoe starostvo, istoričeckie očerki (XV–XVIII v.), Kiv’ 1894. [Грушевскій М., Барское староство, историческіе очерки (XV–XVIII в.), Кевъ 1894].

Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.

Halaga O. R., Slovanské osídlenie Potisia a východoslovenskí gréckokatolíci, Košice 1947.

Inkin V. F., Krest’ânskij obŝinnyj stroj v galickom Prikarpat’e. Avtoreferat dissetacii, L’vov 1978, [Інкін B. Ф., Крестьянский общинный строй в галицком Прикарпатье. (Опыт сравнительного изучения поземельных союзов). Автореферат диссертации…, Львов 1978].

Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Wrocław 1991.

Janów J., Wpływ słownictwa rumuńskiego na Podkarpacie, osobliwie na gwarę huculską, “Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 1938, t. 16, nr 1, s. 23–48.

Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.

Jawor G., Sur la provenance territoriale des immigrés valaques dans le royaume de Pologne (XIVème s. - début du XVIème s.), "Banatica" 2013, t. 23, s. 545–555.

Jawor G., Pierwsze pokolenia mieszkańców wsi bieszczadzkich w XIV–XVI w. (Pochodzenie etniczne i terytorialne), [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, t. I, red. W. Bukowski i T. Jurek, Kraków 2013, s. 567–582.

Jawor G., Ethnic aspects of settlement in Ius Walachicum in medieval Poland (from 14th to the beginning of 16th century), "Balcanica Posnaniensia. Acta et studia" 1015, t. 22, nr 1, s. 47–57.

Jawor G., Osadnictwo historyczne od XIV do początków XVII w., [w:] Bojkowszczyzna Zachodnia - wczoraj, dziś i jutro. Tom 1. Monografie IGiPZ 17, red. J. Wolski, Warszawa 2016, s. 361–394.

Jawor G., Commentary by Jan Zamoyski, the Royal secretary, on legal customs of the Vlachs of Sambir from 1568, “Analele Universitatii din Craiova - Seria Istorie” 2019, t. 24, nr 2, s. 7–21.

Kadlec K., Valaši a valašské právo v zemích slovanských a uherských. S uvodem podavajicim prehled theorii o vzniku rumunského národa, Praha 1916.

Kaindl R. F., Jus Valachicum, “Записки Наукового товариства імені Шевченка” 1925, t. 138–140, s. 1–5.

Krikun M. G., Granici i povitovij podil Braclavs’kogo voevodstva v XVI–XVIII st., „Istorični doslidžennya” 1982, t. 8, s. 88–98 [Крикун М. Г., Границі і повітовий поділ Брацлавського воеводства в XVI–XVIII ст., [w:] Історичні дослідження, випуск 8, red. Ю. Ю. Кондуфор, Київ 1982].

Krikun M. G., Podil’s’ke voevodstvo u XV–XVIII stolittyah. Stati i materiali, L’viv 2011. [Крикун М. Г., Подільське воєводство у XV–XVIII століттях: Статі і матеріали, Львів 2011].

Kuraś S., Osadnictwo i zagadnienia wiejskie w Gorlickiem do połowy XVI w., [w:] Nad rzeką Ropą. Szkice historyczne, red. Z. Żarnecka, Kraków 1968, s. 61–92.

Kurtyka J., Podole w czasach jagiellońskich: studia i materiały, Kraków 2011.

Lazea E., Agricultura în Transilvania în secolul al XIV-lea, “Studii Revistǎ de Istorie” 1964. t. 17, nr 2, s. 249–275.

Leśniewski S., Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa 2008.

Lubomirski T. L., Północno-wschodnie wołoskie osady, „Biblioteka Warszawska” 1855, t. 4, s. 1–56.

Lubomirski J. T., Bernard Pretwicz i jego apologia na sejmie 1550 r., „Biblioteka Warszawska” 1866, t. 3, s. 44–59.

Macůrek J., Valaši v západnich Karpatech v 15–18. stoletíi, Ostrava 1959.

Mihailovskii V., Elastična spil’nota. Podil’s’ka šlyahta v drugii polovini XIV-70-h rokah XVI stolittya, Kiiv 2012 [Михайловський В., Еластична спільнота. Подільська шляхта в другій половині XIV- 70-х роках XVI століття, Київ 2012].

Nistor I., Problema ucraineană in lumina istoriei, Cernăuţi 1934.

Parczewski M., Geneza Łemkowszczyzny w świetle badań archeologicznych, Łemkowie w historii i kulturze Karpat, red. J. Czajkowski, cz. 1, Rzeszów 1992, s. 11–25.

Parczewski M., Początki napływu ludności ruskiej na teren Karpat Zachodnich w świetle archeologii, “Archaeologia Historica” 1993, t. 18, s. 93–97.

Pascu Ş., Die mittelalterlichen Dorfsiedlungen in Siehenbürgen (bis 1400), [w:] Nouvelles études d'histoire, t. 2: Pibliées á l’occasion du XIe Congres des Sciences Historiques, Stockholm 1960, Bucarest 1960, s.135–148.

Popa R., Țara Maramureșului în veacul al XIV-lea, București 1970.

R. Reinfuss, Łemkowie w przeszłości i obecnie, [w:] Łemkowie. Kultura-sztuka-język. Materiały z sympozjum zorganizowanego przez Komisję Turystyki Górskiej ZG PTTK. Sanok dn. 21–24 09 1983 r., Warszawa-Kraków 1987, s. 7–20.

Ratkoš P., Problematika kolonizácie na valašskom práve na územi Slovenska, [w:] Historické štúdie, 24, red. V. Matula Bratislava 1980, s. 181–224.

Sovetov P. V., O prave perehoda zavisimyh krest’yan v Moldavii XV–seredini XVI vv.,(Opyt issledovaniya gramot), „Izvestiya Akademii Nauk Moldavskoj SSR”, [Советов П. В., О праве перехода зависимых крестьян в Молдавии XV–середини XVI вв. (Опыт исследования договорных грамот), „Известия Академии Наук Молдaвской ССР”], 1962, t. 11, s. 3–18.

Stoka S. A., Wokół kontaktów dawnych ziem węgierskich z Polską w średniowieczu, Bydgoszcz 2002.

Sroka S. A., Prawdziwa historia karpackiego zbójnika, Kraków 2004.

Štika J., Moravské Valašsko. Jeho vznik a vyvoj, Ostrava 1973.

Štika J., Zaciatky Rusínov na Slovensku, [w:] Początki sąsiedztwa. Pogranicze polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji, Rzeszów 9–11 V 1995, red. M. Parczewski, Rzeszów 1996.

Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny. Część I: Geneza egzekucji dóbr, Wrocław 1974.

Tomeček O., Valasi na území zvolenskej stolice, [w:] Valašská kolonizácia na Slovensku a slovenská kolonizácia v Rumunsku. Zborník príspevkov z 10. zasadnutia Komisie historikov Slovenska a Rumunska (Banská Bystrica, 25.–27.09.2012), Banská Bystrica 2014, s. 25–37.

Ulicný F., Zaciatky Rusínov na Slovensku, [w:] Początki sąsiedztwa. Pogranicze polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji, Rzeszów 9–11 V 1995, red. M. Parczewski, Rzeszów 1996, s. 229–232.

Wyrostek L., Ród Dragów-Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, “Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 1931, t. 11.