Keywords
Late Neolithic
absolute chronology
radiocarbon dating
cemeteries
How to Cite
Abstract
The article presents results of a special project aimed at re-examining the grave associated with the Globular Amphora culture in the Sandomierz Upland. The main purpose was to obtain data to establish the absolute chronology of the graves. In total, the reported project produced 25 absolute age determinations of samples from 17 sepulchral features. Some determinations are second attempts to date the same sample in an effort to make calibrated BC ranges more accurate. The samples selected for analyses were taken from osteological material coming from human graves and associated animal deposits (twelve and five features, respectively). The graves discussed in the paper come from Gajowizna (known as Złota-Gajowizna), Sandomierz-Kruków, Mierzanowice, site 1, and Malice, site 1. The determinations fit into the range from 4225 ± 25 BP to 4040 ± 35 BP, with the highest concentration occurring in the period of 4200 ± 40–4100 ± 35 BP (18 determinations), or in calibrated years 2901–2577 BC (1 sigma) or 2901–2498 BC (2 sigma). The highest calibration probability, amounting in the case of all the dates to almost 90%, is cumulated in the range of 2870–2600 BC (2 sigma). Summing up, the new age determinations of samples from cemeteries on the Sandomierz Upland are consistent with the knowledge on the chronology of the Globular Amphora culture - Małopolska group gathered by using the traditional typological method and referring to dates for neighbouring regions. The time bracket defined by the new series of radiocarbon dates from the Sandomierz Upland begs important questions about relationships of the Globular Amphora culture communities with other Late and Final Neolithic groups that lived there in the first half of the 3rd millennium BC related to the Złota and Corded Ware cultures.
References
Antoniewicz W. 1928. Archeologia Polski. Zarys czasów przedhistorycznych i wczesnodziejowych ziem polskich. Warszawa. 1936 Z dziedziny archeologii ziem Polski. Światowit 17: 341–422.
Balcer B. 1963. Osada kultury amfor kulistych na stanowisku 1 w Mierzanowicach, pow. Opatów. Materiały Archeologiczne 9: 99–142.
Bargieł B., Florek M., Libera J., Zakościelna A. 1989. Badania powierzchniowe nad środkową Opatówką. Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1989 r., 38–46. Lublin.
Bąbel J. 1975. Naczynie kultury amfor kulistych ze stanowiska XII w Broniszowicach, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 39(3): 398–399.
Bąbel J. 1979. Groby neolityczne ze stanowiska I w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie. Wiadomości Archeologiczne 44: 67–82.
Bąbel J. 1985. Weryfikacyjne badania powierzchniowe przeprowadzone w rejonie wsi Mierzanowice i Wojciechowice, woj. Tarnobrzeg. Sprawozdania Archeologiczne 37: 55–71.
Borkowski W., Zalewski M. 1992. Problem datowania radiowęglowego kopalń krzemienia w Krzemionkach. In: W. Brzeziński (Ed.) Materiały krzemionkowskie. Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 1, 151–167. Warszawa.
Bronicki A. 2016. Obrządek pogrzebowy społeczności amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 45–256. Kraków.
Bronicki A. 2019. Chronologia podgrupy wschodniolubelskiej kultury amfor kulistych w świetle oznaczeń radiowęglowych. In: M. Szmyt, P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, M. Ignaczak, P. Makarowicz (Eds) Vir Bimaris. From Kujawy Cradle to Black Sea Steppes. Studies on the Prehistory of the Baltic-Pontic Between-the-Seas In Recognition of Professor Aleksander Kośko. Archeologia Bimaris – Dyskusje 5, 201–228. Poznań.
Bronicki A. 2021. Chronology and periodization of the Globular Amphora culture East Lublin subgroup. Baltic-Pontic Studies 25: 221–264.44
Bronk Ramsey C. 2020. OxCal v4.4.2. Oxford (www. rlaha.ox.ac.uk).
Florek M. 2010. Odkrycie kolejnego grobu kultury amfor kulistych w Ossolinie koło Klimontowa. Zeszyty Sandomierskie 30: 99–100.
Florek M., Witkowska B. 2021. Absolute chronology of settlement remains of the Globular Amphora culture in Sandomierz Upland (Gałkowice Ocin, Mierzanowice, Złota-Nad Wawrem). Baltic-Pontic Studies 25: 159–188.
Gardawski A. and Miśkiewicz J. 1958. Sprawozdanie z badań podjętych w 1957 roku w miejsc. Mierzanowice, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 25 (4): 322–337.
Gąssowska E. 1962. Nowe odkrycia grobów kultury ceramiki sznurowej w pow. Sandomierz. Wiadomości Archeologiczne 28: 88–90.
Gurba J. 1956. Stanowisko złockiej grupy kultury ceramiki sznurowej w Sandomierzu na Chwałkach. Wiadomości Archeologiczne 12 (1): 96–97.
Jakimowicz R. 1920. Zbiór wykopalisk przedhistorycznych w Muzeum djecezjalnem w Sandomierzu. Wiadomości Archeologiczne 5: 214–222.
Sprawozdanie z działalności Państwowego Muzeum Archeologicznego za 1928 rok. Wiadomości Archeologiczne 13: 232–278.
Jakimowiczowa Z. 1927. Groby zwierzęce pod Sandomierzem. Z otchłani wieków 2 (3): 33.
Kadrow S., Szmyt M. 1996. Absolute chronology of the Eastern Group of Globular Amphora Culture. Baltic-Pontic Studies 4: 103–111.
Kamieńska J. 1964. Sprawozdanie z badań archeologicznych na stanowisku neolitycznym w Malicach, pow. Sandomierz w 1962 r. Sprawozdania Archeologiczne 16: 30–34.
Kośko A., Makowiecki D., Szmyt M. 2007. Miejsce obrzędowe ludności kultury amfor kulistych. In: A. Kośko, M. Szmyt, Opatowice – Wzgórze Prokopiaka II. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej II, 265–273. Poznań.45
Kowalski K. 1975. Materiały do badań neolitu w Polsce. Materiały Starożytne i Wczesno-średniowieczne 3: 45–70.
Kruk J., Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków.
Krzak Z. 1974. Dwa groby kultury amfor kulistych w Grójcu Opatowskim. Sprawozdania Archeologiczne 24: 341–347.
Krzak Z. 1977. Cmentarzysko na Gajowiźnie pod względem archeologicznym. In: J. Kowalczyk (Ed.) Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej Sandomierskiej, 9–79. Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Krzak Z. 1991. Nowe stanowiska neolityczne w dorzeczu górnej Opatówki na Wyżynie Sandomierskiej. Wiadomości Archeologiczne 52 (2): 133–140.
Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Pasterkiewicz W. 2017. Wyniki badań archeologicznych na cmentarzysku z późnego neolitu w Sadowiu koło Opatowa. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 38: 281–289. DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2017.38.14
Pasterkiewicz W. 2020. The first radiocarbon dates for the Globular Amphora culture cementery in Sadowie in the Sandomierz Upland. Analecta Archeologica Ressoviensia 15: 53–76. DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.5
Pasterkiewicz W. 2021. Sepulchral complexes of human burials and animal deposits, site 23, Sadowie, Opatów district. Study of selected examples. Baltic-Pontic Studies 25: 79–116.
Przyborowski J. 1873. Z epoki kamienia w Sandomierskiem. Wiadomości Archeologiczne 1: 12–14.
Pyzik J. 1960. Grób kultury amfor kulistych we wsi Ossolin pow. Sandomierz. Wiadomości Archeologiczne 26: 349–350.
Salewicz K. 1937. Tymczasowe wyniki badań prehistorycznych w Mierzanowicach (pow. Opatowski, woj. Kieleckie). Z otchłani wieków 12: 39–59.
Schroeder H., Margaryan A., Szmyt M., Theulot B., Włodarczak P., Rasmussen S., Gopalakrishnan S., Szczepanek A., Konopka T., Jensen T.Z.K, Witkowska B., Wilk S., Przybyła M.M, Pospieszny Ł., Sjögren K-G., Belka Z., Olsen J., Kristiansen K., Willerslev E., Frei K., Sikora M., Johannsen N.N., Allentoft M.E. 2019. Unraveling ancestry, kinship, and violence in a Late Neolithic mass grave. Proceedings of the National Academy of Sciences 116(22): 10705–10710. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116 DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań.
Szmyt M. 1999. Between West and East. People of the Globular Amphora Culture in eastern Europe: 2950-2350 BC. Baltic-Pontic Studies 8: 1–349.
Ścibior J. 1991. Odpowiedź dyskutantom. In: J. Gurba (Ed.) Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej. Lubelskie Materiały Archeologiczne 6, 47–65. Lublin.
Ścibior J. 1993a. Grób kultury amfor kulistych z Rzeczycy Mokrej k. Sandomierza. Sprawozdania Archeologiczne 45: 73–82.
Ścibior J. 1993b. Badania na wzgórzu Salve Regina w 1988 roku. In: S. Tabaczyński (Ed.) Sandomierz: Badania 1969-1973. Vol. I, 318–322. Warszawa.
Ścibior J. M., Ścibior J. 1990. Sandomierz 78 – wielokulturowe stanowisko z przełomu neolitu i epoki brązu. Badania ratownicze w 1984 roku. Sprawozdania Archeologiczne 42: 157–199.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Witkowska B. 2014. Kultura złocka. Taksonomia, osadnictwo i chronologia, Kraków (unpublished doctoral dissertation at the Institute of Archeology of the Jagiellonian University). Kraków.
Witkowska B., Czebreszuk J., Gmińska-Nowak B., Goslar T., Szmyt M., Ważny T. 2020. The cemetery of the Globular Amphora culture community at the Złota-Gajowizna site in the light of radiocarbon analysis and dendrochronology. Sprawozdania Archeologiczne 72(2): 259–284. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.0XX DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.2116
Witkowska B., Przybyła M. M., Podsiadło M., Szczepanek A., Włodarczak P. 2021. Absolute chronology of the Globular Amphora funeral complex at Malice, Sandomierz Upland. Baltic-Pontic Studies 25: 49-78.
Witkowska B., Włodarczak P. 2021. Relationships between Globular Amphora and Corded Ware occupation phases in Złota-Nad Wawrem site, Sandomierz Upland. Chronometric and stratigraphic evidence. Baltic-Pontic Studies 25: 117–158.
Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków.
Włodarczak P. 2008. Corded Ware and Baden Cultures. Outline of chronological and genetic relations based on the finds from western Little Poland. In: M. Furholt, M. Szmyt, A. Zastawny (Eds) The Baden Complex and the Outside World. Proceedings of the 12th Annual Meeting of the EAA 2006, Cracow. Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa / Studia nad Pradziejami Europy Środkowej 4: 247–261. Kiel – Poznań – Kraków.
Włodarczak P. 2016. Chronologia absolutna cmentarzysk późno- i schyłkowoneolitycznych na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej: 537–548. Kraków.
Włodarczak P. 2019. Grób 15 z Wilczyc na tle środkowoeuropejskim: odmienność i reguła w rytuale pogrzebowym kultury ceramiki sznurowej. In: P. Włodarczak (Ed.) Wilczyce stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 9, 169–209. Kraków – Niepołomice – Pękowice. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.09.Wil.16
Włodarczak P., Przybyła M.M. 2013. Groby z Koszyc na tle innych późno- i schyłkowoneolitycznych znalezisk środkowoeuropejskich. In: M. M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak (Eds) Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4, 209–255. Kraków – Pękowice.
License
Copyright (c) 2021 Barbara Witkowska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.