Keywords
Sandomierz Upland
human burials
animal deposits
radiocarbon datings
How to Cite
Abstract
This article attempts to reconstruct the functional relationships between human graves and animal deposits in the context of a Globular Amphora culture cemetery in Sadowie, Opatów District, Sandomierz Upland, Poland. A special characteristic of this cemetery is the grouping of graves into complexes, forming functional-chronological wholes. For the purpose of the study, three such complexes were selected: III (Graves 1 and 2), IV (Graves 5–4-3) and IX (Graves 8–7). Each consisted of a human burial and an accompanying animal deposit of mostly cattle remains. In the case of Complexes III and IX, the lack of stratigraphic relationships and similarity in cultural inventories suggest that they were built at short intervals. Complex IV in contrast, is characterised by a time spread between animal deposits and human burials, which is indicated by radiocarbon dates. The complexes of human graves and animal deposits find analogies in other sepulchral features in the Vistula drainage basin and areas settled by the other regional groups of the Globular Amphora culture at that time.
References
Balcer B. 1963. Osada kultury amfor kulistych na stanowisku 1 w Mierzanowicach, pow. Opatów. Materiały Starożytne 9: 99–142.
Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław –Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Behrens H. 1964. Die neolithisch-frühmetallzeitlichen Tierskelettfunde der Alten Welt. Berlin.
Beier H.J. 1988. Die Kugelamphoren-Kultur im Mittelelbe-Saale-Gebiet und in der Altmark. Veröffentlichungen des Landesmuseums für Vorgeschichte in Halle 41. Berlin.
Bergemann S. 2018. Zauschwitz (Lendkreis Leipzig): Siedlungen und Gräber eines neolithisches Fundplatzes. Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 314. Human Development in Landscapes 13. Bonn.
Boroń T., Włodarczak P. 2019. Stanowisko 10 w Wilczycach: miejsce schyłkowoeneolitycznych praktyk funeralnych. In: P. Włodarczak (Ed.) Wilczyce, stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 9, 9–16. Kraków – Niepołomice – Pękowice. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.09.Wil.01
Bronicki A. 2007. Box grave of the Globular Amphora Culture in Kolonia Depułtycze Nowe, site 12, Chełm Commune, Chełm district, Lublin voivodship/ Grób skrzynkowy kultury amfor kulistych w Kolonii Depułtycze Nowe, stanowisko 12, gm. Chełm, pow. Chełm, woj. Lublin. Sprawozdania Archeologiczne 59: 181–212.
Bronicki A. 2016. Obrządek pogrzebowy społeczności kultury amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 45–256. Kraków.
Bronicki A. 2019. Chronologia podgrupy wschodniolubelskiej kultury amfor kulistych w świetle oznaczeń radiowęglowych. In: M. Szmyt, P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, M. Ignaczak, P. Makarowicz (Eds) Vir Bimaris. Od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich. Studia z dziejów pogranicza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko. Archaeologia Bimaris – Dyskusje 5, 201–228. Poznań.
Bronk Ramsey C. 2020. OxCal v4.4.2. Oxford (www. rlaha.ox.ac.uk).
Coblenz W., Fritzsche K. 1962. Doppelbestattung der Kugelamphorenkultur neben der rituellen Rinderbeisetzung von Zauschwitz. Ausgrabungen und Funde 7 (2): 77–82.
Dowgiałło W. D. 1972. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1: 50 000 (SMGP). Arkusz: Opatów (http://metadane.pgi.gov.pl).
Döhle H.-J. , Pape J. 2006. Ein Grabmal der Kugelamphorenkultur auf dem Jätchenberg. Archäologie in Sachsen-Anhalt. Sonderband 4: Archäologie XXL. Archäologie an der B 6n im Landkreis Quedlinburg, 83–89. Halle.
Gabałówna L. 1958. Pochówki bydlęce kultury amfor kulistych ze stanowiska 4 w Brześciu Kujawskim w świetle podobnych znalezisk kultur środkowoeuropejskich. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 3: 63–108.
Gardawski A., Miśkiewicz J. 1958. Sprawozdanie z badań podjętych w 1957 roku w miejsc. Mierzanowice, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 25 (4): 322–337.
Gołub S. 1996. Grave of the Globular Amphora Culture from site no. 1 in Łopiennik Dolny Kolonia (Prov. of Chełm, Poland). Baltic-Pontic Studies 4: 44–50.
Gurba J., Matyaszewski M., Miliszkiewicz G. 1978. Puławy-Włostowice, woj. lubelskie, stanowisko 2. In: M. Konopka (Ed.) Informator Archeologiczny. Badania rok 1977: 139. Warszawa.
Jażdżewski K. 1936. Neolityczne groby zwierzęce z Kujaw. Z Otchłani wieków 11 (3): 41–50.
Juras A., Ehler E., Chyleński M., Pospieszny Ł., Spinek A., Malmström H., Krzewińska M., Szostek K., Pasterkiewicz W., Florek W., Wilk S., Mnich B., Kruk J., Szmyt M., Kozieł S., Götherström A., Jakobsson M., Dabert M. 2021. Maternal genetic origin of the Late and Final Neolithic human populations from present-day Poland. American Journal of Physical Anthropology 176: 223–236. DOI: https://doi.org/10.1002/ajpa.24372 DOI: https://doi.org/10.1002/ajpa.24372
Kadrow S., Szmyt M. 1996. Absolute chronology of the eastern group of Globular Amphora Culture. Baltic-Pontic Studies 4: 103–111.
Kołodziej B. 2011. Pochówki zwierzęce w neolicie na terenie ziem Polski. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 32: 55–106.
Kowalewska-Marszałek H. 2019. The Funnel Beaker and Globular Amphora Cultures in the Sandomierz Upland in the Light of Settlement Research. Archaeologia Polona 57: 119–134. DOI: https://doi.org/10.23858/APa57.2019.008
Krzak Z. 1961. Materiały do znajomości kultury złockiej. Wrocław – Warszawa – Kraków– Gdańsk.
Krzak Z. 1976. The Złota Culture. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Krzak Z. 1977. Cmentarzysko na „Gajowiźnie” pod względem archeologicznym. In: J. Kowalczyk (Ed.) Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej Sandomierskiej, 9–82. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Machnik J. 1966. Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce. Wrocław.
Mackiewicz M., Pasterkiewicz W., Myślecki B. 2016. Badania geomagnetyczne w obrębie późnoneolitycznego kompleksu sepulkralno-obrzędowego w Sadowiu. In: M. Furmanek, T. Herbich, M. Mackiewicz (Eds) Metody geofizyczne w archeologii polskiej 2016, 73–76. Wrocław.
Nosek S. 1951. Kultura amfor kulistych na Lubelszczyźnie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F 5 (1954/1955): 55–158.
Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Osipowicz G., Bokiniec A., Kurzyk K., Makowiecki D., Bienias D., Górzyński T., Jankowski M., Jędrychowska‑Dańska K., Kępa M., Kozłowska A., Kozłowski T., Noryśkiewicz A. M., Płoszaj T., Pomianowska H., Reitsema L. J., Rumiński J. K., Stepańczak B., Szostek K., Weckwerth P., Witas H. W. 2014. Miejsce sepulkralno-obrzędowe KAK ze stanowiska 14 w Kowalu w świetle wyników analizy pozyskanych źródeł – podsumowanie. In:
G. Osipowicz (Ed.) Kowal 14. Miejsce sepulkralno‑obrzędowe ludności kultury amfor kulistych, 251–266. Toruń.
Pasterkiewicz W. 2017. Wyniki badań archeologicznych na cmentarzysku z późnego neolitu w Sadowiu koło Opatowa. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 38: 281–289. DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2017.38.14
Pasterkiewicz W. 202.0 The first radiocarbon dates for the Globular Amphora culture cemetery in Sadowie in the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 15: 53–75. DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.5
Polańska M. 2016. Obiekt kultury amfor kulistych na stanowisku 2 w Raciborowicach-Kolonii, pow. chełmski. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 17–32. Kraków.
Pollex A. 1999. Comments on the interpretation of the so-called cattle burials of Neolithic Central Europe. Antiquity 73(281): 542–550. DOI: https://doi.org/10.1017/S0003598X00065091
Pospieszny Ł. 2017 Datowanie absolutne ludzkich i zwierzęcych szczątków kostnych z grobowca megalitycznego w Kierzkowie. In: S. Nowaczyk, Ł. Pospieszny, I. Sobkowiak-Tabaka (Eds) Megalityczny grobowiec kultury amfor kulistych z Kierzkowa na Pałukach. Milczący świadek kultu przodków z epoki kamienia. Biskupińskie Prace Archeologiczne 12, 267–286. Biskupin.
Pozikhovskyi O.L., Samolyuk V.O. 2007. Doslidzhennya gruntovogo mogilnika dobi eneolitu-rannoy bronzy v m. Ostrog. Аrkheologicheskiye doslidzhennya v Ukraine 2005–2007, 310–313. Kyiv – Zaporizhzhya.
Priebe H. 1938. Die Westgruppe der Kugelamphoren. Jahresschrift für die Vorgeschichte der sächsisch-thüringischen Länder 28. Halle.
Przybyła M. M., Włodarczak P., Podsiadło M., Tunia K. 2013. Obiekty kultury amfor kulistych, In: M.M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak (Eds) Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4, 11–64. Kraków-Pękowice.
Pyzik Z. 1959. Grób kultury amfor kulistych we wsi Ossolin, pow. Sandomierz. Wiadomości Archeologiczne 26(3–4) [1960]: 349–350.
Romanek A. 1991. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1: 50 000 (SMGP). Arkusz: Ostrowiec Świętokrzyski (http://metadane.pgi.gov.pl).
Schirmer E. 1939 Der Große Hügel von Stobra. Spatenforscher 4: 17–35.
Shelomentsev-Terskiy S.V. 1996. Settlement of Globular Amphora Culture in Peresopnitsa, the Volhynia Region (Ukraine). Baltic-Pontic Studies 4: 70–78.
Schroeder H., Margaryan A., Szmyt M., Theulot B., Włodarczak P., Rasmussen S., Gopalakrishnan S., Szczepanek A., Konopka T., Jensen T.Z.T., Witkowska B., Wilk S., Przybyła M.M., Pospieszny Ł., Sjögren K.-G., Belka Z., Olsen J., Kristiansen K., Willerslev E., Frei K.M., Sikora M., Johannsen N.N., Allentoft M.E. 2019. Unraveling ancestry, kinship, and violence in a Late Neolithic mass grave. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 116 (22): 10705–10710. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116 DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116
Sveshnikov I. 1983. Kultura sharovidnykh amfor. Arkheologiya SSSR. Svod arkheologicheskikh istochnikov I-27. Moskva.
Szczodrowski R. 2012. Spatial Aspects of Globular Amphora Culture Funeral Rites with Animal Deposits in Poland. In: A. Pluskowski (Ed.) The Ritual Killing and Burial of Animals. European Perspectives, 51–60. Oxford. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv13pk7nt.8
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań.
Szmyt M. 1999. Between West and East. People of the Globular Amphora Culture in Eastern Europe: 2950–2350 BC. Baltic-Pontic Studies 8: 1 349.
Szmyt M. 2000. Osadnictwo społeczności kultury amfor kulistych. In: A. Kośko (Ed.) Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego. III. Kujawy. 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epok neolitu i brązu: 3900 – 1400/1300 przed Chr., 135 329. Poznań.
Szmyt M. 2006. Dead Animals and Living Society, Journal of Neolithic Archaeology 8: 1–10 (www.jungsteinsite.de). Fourth-third millennium BC stone cist graves between the Carpathians and Crimea. An outline of issues. Baltic-Pontic Studies 19: 107–147.
Ścibior J., Kokowski A., Koman W. 1991. Zespoły grobowe kultury amfor kulistych z zachodniej części Wyżyny Wołyńskiej. Sprawozdania Archeologiczne 43: 79–108.
Ścibior J., Ścibior J. M. 1990. Sandomierz 78 – wielokulturowe stanowisko z przełomu neolitu i epoki brązu. Badania ratownicze w 1984 r. Sprawozdania Archeologiczne 42: 157–201.
Uzarowiczowa A. 1968. Grób kultury amfor kulistych na stanowisku I w Klementowicach, pow. Puławy. Wiadomości Archeologiczne 33 (2): 217–223.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław – Warszawa– Kraków.
Wiślański T. 1969. Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodniej.Wrocław.
Wiślański T. 1979. Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych. In: W. Hensel, T. Wiślański (Eds) Prahistoria ziem polskich. II. Neolit, 165–260. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Witkowska B., Czebreszuk J., Gmińska-Nowak B., Goslar T., Szmyt M., Ważny T. 2020. The cemetery of the Globular Amphora culture community at the Złota-Gajowizna site in the light of radiocarbon analysis and dendrochronology. Sprawozdania Archeologiczne 72 (2): 61–86. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.0XX DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.2116
Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków.
Włodarczak P. 2016a. Chronologia absolutna cmentarzysk późno- i schyłkowoneolitycznych na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 537–548. Kraków.
Włodarczak P. 2016b. Dwa rytuały, dwie społeczności, dwie epoki, dwa światy? Obrządek pogrzebowy w późnym- i schyłkowym neolicie na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 549–561. Kraków.
P. Włodarczak 2019. Grób z Wilczyc na tle środkowoeuropejskich odmienności i reguła w obrzędzie pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej. In: P. Włodarczak (Ed.) Wilczyce, stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 9, 169–209. Kraków – Niepołomice – Pękowice. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.09.Wil
Włodarczak P., Przybyła M. M. 2013. Groby z Koszyc na tle innych późno- i schyłkowoneolitycznych znalezisk środkowoeuropejskich. In: M.M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak (Eds), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4, 209–255. Kraków – Pękowice.
Zabilska-Kunek M., Pasterkiewicz W. in press Animal burials from Globular Amphora Culture cemetery in Sadowie (Site 23), South-Eastern Poland (in print).
Zakościelna A. 1989. Grób kultury amfor kulistych na stan. 7 w Lesie Stockim, gm. Końskowola, woj. lubelskie. Lubelskie Materiały Archeologiczne 3: 47–54.
License
Copyright (c) 2021 Baltic-Pontic Studies, Wojciech Pasterkiewicz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.