Keywords
Yamnaya culture
Catacomb culture
Małopolska
Final Eneolithic
How to Cite
Abstract
This study explores a Subcarpathian assemblage of Corded Ware funeral materials as evidence obtained over the last decade, with a focus on their research value for studies of the transmission of civilization models embraced by Final Eneolithic/Early Bronze communities settling the border zone between eastern and western Europe. Results of studies on the correspondence among ceremonial traditions that existed in the area between the Dnieper and the Vistula in the third millennium BC are presented, with two stages of adaptation of Black Sea or ‘barrow’ thanatological belief systems by Corded Ware groups in Lesser Poland being highlighted. Chronometric determinations relating to the development of ceremonial centres of the Rzeszów Foothills (Szczytna) and Lower San Valley (Święte) in the context of ‘western intrusions’ of late Yamnaya and Catacomb cultures are considered significant, providing the date range of ca. 2550-2400 BC.
References
Alexandrov S. 2009. Ukrasheniya za kosa ot zlato i srebro prez bronzovata epoha v Severna Bylgariya. Arheologiya 50(1-2): 7-20.
Antoniewicz W. 1925. Eneolityczne groby szkieletowe we wsi Złota w pow. sandomierskim. Wiadomości Archeologiczne 9: 191-242.
Artemenko I.I. 1967. Plemena verkhnego i srednego Podnieprovya w epokhu bronzy. Moskva.
Bátora J. 2003. Kupferne Schaftlochäxte im Mittel-, Ost- und Südosteuropa (Zu Kulturkontakten und Datierung – Äneolithikum/Frühbronzezeit). Slovenská Archeológia 51(1): 1-38.
Bátora J. 2006. Štúdie ku komunikácii medzi strednou a východnou Európou v dobe bronzovej. Bratislava.
Belka Z., Dopieralska J., Szczepanek A., Jarosz P. 2018. Human mobility in the Final Eneolithic population of Święte, Jarosław District, south-eastern Poland: evidence from strontium isotope data. Baltic-Pontic Studies 23: 246-258.
Bondar M.M. 1991. Pro pamiatki ranniogo etapu seredniodniprovskoi kultury. In: Pokhovalnyi obriad davniogo naselennia Ukraini, 56-65. Kyiv.
Borkowski W. 1987. Neolithic and Early Bronze Age heart-shaped arrow-heads from the Little Poland Upland. In: J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski (Eds) New in Stone Age archaeology. Archaeologia Interregionalis 8, 147-181. Warsaw-Cracow.
Bratchenko S.N., Klochko V.I., Soltys O.B. 2000. Metalevi sokory yamnoyi kultury srednoyi Naddniprianschyny. Arkheolohichnyi Litopys Livoberezhnoyi Ukraini 1-2: 8-14.
Budziszewski J., Tunia K. 2000. A Grave of the Corded Ware culture arrowheads producer in Koniusza, southern Poland. Revisited. In: S. Kadrow (Ed.) A Turning of Ages/Im Wandel der Zeiten. Jubilee book dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th anniversary, 101-135. Kraków.
Bunyatyan K.P. 2005. Khronologiya ta periodizatsiya pokhovan seredniodniprovskoi kulturi pravoberezhnoy Ukraini. Arkheologiya 4(2005): 26-36.
Bunyatyan K.P., Samolyuk V. 2009. Manifestations of Middle Dnieper culture in the Volhynia territory and the ancient routes. Baltic-Pontic Studies 14: 252-268.
Bydłowski A. 1905. Mogiły w Jackowicy w powiecie lipowieckim w gub. Kijowskiej. Światowit 6: 8-30, Tables I-V.
Chachlikowski P. 1996. Ze studiów nad pochodzeniem i użytkowaniem surowców importowanych w wytwórczości kamieniarskiej społeczności Kujaw. In: A. Kośko, J. Bednarczyk (Eds) Z badań nad genezą regionalizmu kulturowego społeczeństw Kujaw, 121-153. Poznań-Kruszwica-Inowrocław.
Chernykh E.N. 1977. Ob evropeyskoy zone tsircumpontiyskoy metallurgicheskoy provintsii (CMP). Acta Archaeologica Carpathica 17: 29-54.
Chernykh E.N. 1992. Ancient metallurgy in USRR. The early Metal Age. Cambridge.
Chiojdeanu C., Stan D.S., Constantinescu B. 2011. Gold and silver coating characterization using an x-ray fluorescend based method – the case of archaeological artifacts. Romanian Reports in Physics 63(3), 685-692.
Dani J. 2013. The significance of metallurgy at the beginning of the third millennium BC in the Carpathian basin. In: V. Heyd, G. Kulcsár, V. Szeverényi (Eds) Transitions to the Bronze Age. Interregional interaction and socio-cultural change in the third millennium BC Carpathian Basin and neighbouring regions, 203-232. Budapest.
Dobrakowska T., Włodarczak P. 2018. Święte 20: graves of the Corded Ware culture. Baltic-Pontic Studies 23: 140-162.
Durman A. 1983. Metalurgija vučedolskog kulturnog kompleksa. Opuscula Archaeologica 8: 1187.
Frînculeasa A., Preda, B., Heyd V. 2015. Pit-Graves, Yamnaya and kurgans along the lower Danube: disentangling IVth and IIIrd Millennium BC burial customs, equipment and chronology. Praehistorische Zeitschrift 90(1-2), 45-113.
Gazda L. 2009. Analiza zabytków kamiennych z grobów podkurhanowych na Grzędzie Sokalskiej. In: J. Machnik, J. Bagińska, W. Koman, Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badan archeologicznych w latach 1988-2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy, 303-308. Kraków.
Gedl M. 2000. Miedziane topory ze schyłku III tysiąclecia przed Chrystusem z terenu Polski. Rocznik Przemyski 36(1): 3-10.
Goslar T., Klochko V.I., Kośko A., Włodarczak P., Żurkiewicz D. 2015. Chronometry of late Eneolithic and ‘Early Bronze’ cultures in the middle Dniester area: investigations of the Yampil barrow complex. Baltic-Pontic Studies 20: 256-291.
Hansen S. 2009. Kupferzeitliche Äxte zwischen dem 5. und 3. Jahrtausend in Südosteuropa. Analele Banatului 17: 139-158.
Hensel Z., Pawlicka E. 2017. Analiza chemiczna zabytków miedzianych kultury ceramiki sznurowej i domniemanej mierzanowickiej ze Szczytnej na stanowiskach 5 i 6, pow. Jarosław. In: P. Jarosz, J. Machnik (Eds) Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuckiej. Via Archaeologica Ressoviensia 12, 221-226. Rzeszów.
Heyd V. 2011. Yamnaya groups and tumuli west of the Black Sea. In: E. Borgna, S. Müller Celka (Eds) Ancestral Landscapes. Burial mounds in the Copper and Bronze Ages (Central and Eastern Europe – Balkans – Adriatic – Aegean, 4th-2nd millennium B.C.). Travaux Maison Orient 58, 535-556. Lyon.
Hozer M., Machnik J., Bajda-Wesołowska A. 2017. Groby kultury ceramiki sznurowej i domniemane kultury mierzanowickiej w Szczytnej, pow. Jarosław – źródła, analizy, wnioski. In: P. Jarosz, J. Machnik (Eds) Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuckiej. Via Archaeologica Ressoviensia 12, 7-130. Rzeszów.
Ivanova S.V. 2007. „Serebrianyi vek” Severo-Zapadnogo Prichernomoria. Vid neolitu do Kimeriytsiv. Materialy ta doslidzheniya z arkheologii Shidnoy Ukrainy 72, 85-91. Lugansk.
Ivanova M. 2008. Befestigte Siedlungen auf dem Balkan, in der Ägäis und in Westanatolien, ca. 5000-2000 v. Chr. Tübinger Schrifte zur Ur- und Frühgeschichtlichen Archäologie 8. Münster/New York/München/Berlin.
Ivanova S.V. 2007. Serebrianyi vek Severo-Zapadnogo Prichernomorya. Vid neolitu do Kimeriyciv. Materyaly ta doslidzheniya z archeologii Schidnoy Ukrainy 72, 85-91. Lugansk.
Ivanova S.N., Klochko V.I., Kośko A., Szmyt M., Toschev G.N., Włodarczak P. 2015. „Yampil inspirations”: A study of the Dniester cultural contact area at the frontier of Pontic and Baltic drainage basins. Baltic-Pontic Studies 20: 406-416.
Janczewski P., Kraus P., Włodarczak P. 2018. Święte 15: cemetery of the Corded Ware culture. Baltic-Pontic Studies 23: 93-139.
Jarosz P. 2016. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Lubelskiej i terenach przyległych. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 509-536. Kraków.
Jarosz P., Machnik J. (Eds). 2017. Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr., w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuckiej. Via Archaeologica Ressoviensia 12. Rzeszów.
Jarosz P., Włodarczak P. 2007. Chronologia bezwzględna kultury ceramiki sznurowej w Polsce południowo-wschodniej oraz na Ukrainie. Przegląd Archeologiczny 55: 71-108.
Juras A., Chyleński M., Ehler E., Malmström H., Żurkiewicz D., Włodarczak P., Wilk S., Peška J., Fojtík P., Králík M., Libera J., Bagińska J., Tunia K., Klochko V.I., Dabert M., Jakobsson M., Kośko A. 2018. Mitochondrial genomes reveal an east to west cline of steppe ancestry in Corded Ware populations. Scientific Reports 8(2018): DOI: https://www.doi.org/10.1038/s41598-018-29914-5.
Klochko V.I. 2001. Weaponry of societies of the Northern Pontic culture circle: 5000-700 BC. Baltic-Pontic Studies 10.
Klochko V.I. 2017. Yamnaya culture hoard of metal objects, Ivanivka, Lower Murafa: autogenesis of „Dniester copper/bronze metallurgy”. Baltic-Pontic Studies 22: 226-245.
Klochko V.I., Kośko A. 2009. The societies of Corded Ware cultures and those of Black Sea steppes (Yamnaya and Catacomb grave cultures) in the route network between the Baltic and Black seas. Baltic-Pontic Studies 14: 269-301.
Klochko V.I., Kośko L. 2013. Complex of metal foods between the Vistula and Dnieper rivers at the turn of the 4th/3rd top the 3rd millennium BC. Concept of the Carpathian-Volhynia „Willow Leaf” Metallurgy Centre. Baltic-Pontic Studies 18: 39-71.
Klochko V.I., Manichev V.I., Kompanec G.S., Kovalchuk M.S. 2003. Wychodnie rud miedzi na terenie Ukrainy Zachodniej jako baza surowcowa metalurgii kolorowej w okresie funkcjonowania kultury trypolskiej. Folia Praehistorica Posnaniensia 10/11: 47-77.
Klochko V.I., Manichev V.I., Kvasnitsa V.N., Kozak S.A., Demchenko L.V., Sokhatskiy M.P. 2000. Issues concerning Tripolye metallurgy and the virgin copper of Volhynia. Baltic-Pontic Studies 9: 168-186.
Kośko A. 2000. From research into the issue of the development dependencies of the Corded Ware culture and Yamnaya culture. In: S. Kadrow (Ed.) A Turning of Ages/Im Wandel der Zeiten. Jubilee book dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th anniversary, 337-346. Kraków.
Kośko A. 2011. Z badań nad kontekstem kultur wczesnobrązowych strefy pontyjskiej w rozwoju społeczności środkowoeuropejskich obszaru dorzecza Wisły w III tys. przed Chr. In: U. Stankiewicz, A. Wawrusiewicz (Eds) Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesnego brązu w Polsce północno-wschodniej, 183-194. Białystok.
Kośko A. 2014. Traits of “Early Bronze” Pontic cultures in the development of lowland and eastern European forest cultural environments in the Baltic southern drainage basin. An outline of the state of research. Baltic-Pontic Studies 19: 53-73.
Kośko A., Klochko V.I., Olszewski A., Włodarczak P., Goslar T. 2018. Święte 11, feature 1149: sequence of funerary rites practiced by Corded Ware peoples and Early Bronze North Pontic cultures. Baltic-Pontic Studies 23: 69-92.
Kośko A., Potupczyk M., Razumow S. (Eds). 2014. Naddniestrzańskie kompleksy cmentarzysk kurhanowych społeczności z III i z pierwszej połowy II tysiąclecia przed Chr. w okolicach Jampola, obwód winnicki. Poznań.
Kośko A., Szmyt M. 2011. Udział społeczności Niżu Środkowoeuropejskiego w poznaniu środowisk biokulturowych Płyty Nadczarnomorskiej: IV-IV/III tys. BC. In: M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt (Eds) Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV-I tys. przed Chr., 205-221. Poznań.
Kośko A., Szmyt M., Goslar T. 2017. Zespoły typu Bożejewice – Krusza Zamkowa w sekwencji przemian kulturowych na Niżu Polskim w pierwszej połowie III tys. przed Chr. In: A. Marciniak-Kajzer, A. Andrzejewski, S. Rzepecki, M. Wąs, A. Golański (Eds) Nie tylko krzemienie. Studia ofiarowane prof. Lucynie Domańskiej w 45-lecie pracy naukowo-dydaktycznej i w 70. rocznicę urodzin, 249-264. Łódź.
Kraynov D.A. 1972. Drevneyshaya istoriya volgo-okskogo mezhdurechia. Moskva.
Kryvaltsevich M., Kovalyukh N.N. 1999. Radiocarbon dating of the Middle Dnieper culture from Belarus. Baltic-Pontic Studies 7: 151-162.
Krywalcewicz M. 2007. Prorwa 1. Cmentarzysko z połowy III – początku II tysiąclecia przed Chr. na górnym Naddnieprzu. Archaeologia Bimaris – Monografie 2. Poznań.
Libera J., Sobieraj J. 2016. Topory kamienne jako identyfikatory kultury ceramiki sznurowej w środkowej i północnej części Lubelszczyzny. In: P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (Eds) Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, 411-454. Kraków.
Łysenko S., Szmyt M. 2011. Środkowe Naddnieprze jako graniczny areał osadnictwa ludności kultury amfor kulistych. In: M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt (Eds) Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV-I tys. przed Chr., 239-246. Poznań.
Machnik J. 1966. Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce. Wrocław-Warszawa-Kraków.
Machnik J. 1979. Ze studiów nad kulturą ceramiki sznurowej w dorzeczu górnego Dniestru. Acta Archaeologica Carpathica 19: 51-71.
Machnik J. 1999. Radiocarbon chronology of the Corded Ware Culture on Grzęda Sokalska. A Middle Dnieper traits perspective. Baltic-Pontic Studies: 221-250.
Machnik J. 2011. Znaczenie archeologicznych badań ratowniczych na trasie planowanej budowy autostrady A4 na odcinku Przeworski-Radymno dla znajomości problematyki schyłku neolitu i początków epoki brązu. In: S. Czopek (Ed.) Autostradą w przeszłość, 61-78. Rzeszów.
Machnik J. 2014. Transfer of ideas and cultural (taxonomic) traits between the Vistula and Dnieper in the late Neolithic. Archaeological evidence on Subcarpathian plateaus. Baltic-Pontic Studies 19: 87-106.
Machnik J., Bagińska J., Koman W. 2001. Nowa, synkretyczna grupa kultury ceramiki sznurowej w Polsce środkowo-wschodniej. In: B. Ginter, B. Drobniewicz, B. Kazior, M. Nowak, M. Połtowicz (Eds) Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi K. Kozłowskiemu w czterdziestolecie pracy naukowej w Uniwersytecie Jagiellońskim, 391-400. Kraków.
Machnik J., Bagińska J., Koman W. 2009. Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badan archeologicznych w latach 1988-2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy. Kraków.
Machnik J., Jarosz P., Mazurek M. 2019. Groby kultury ceramiki sznurowej w Mirocinie, pow. Przeworsk. In: P. Jarosz, J. Machnik, A. Szczepanek (Eds) Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Mirocinie na Wysoczyźnie Kańczuckiej, 7-134. Rzeszów.
Machnik J., Pilch A. 1997. Zaskakujące odkrycie zabytków kultury środkowodnieprzańskiej w Młodowie-Zakąciu koło Lubaczowa w woj. przemyskim. Sprawozdania Archeologiczne 49: 143-170.
Machnik J., Sosnowska E. 1996. Starożytna mogiła z początku III tysiąclecia przed Chrystusem, ludności kultury ceramiki sznurowej w Średniej, gm. Krzywcza. Rocznik Przemyski 32(3): 3-28.
Olszewski A., Włodarczak P. 2018. Święte 11: cemetery of the Corded Ware culture. Baltic-Pontic Studies 23: 7-68.
Makohonienko M. 2009. Natural scientific aspects of prehistoric and early historic transit routes in the Baltic-Pontic cultural area. Baltic-Pontic Studies 14: 19-71.
Nikolova L. 1999. The Balkans in later prehistory. Periodization, chronology and cultural development in the Final Copper and Early Bronze Age (fourth an third millennia BC). BAR International Series 791. Oxford.
Primas M. 1996. Velika Gruda I. Hügelgräber des frühen 3. Jahrtausends v. Chr. im Adriagebiet – Velika Gruda, Mala Gruda und ihr Kontext. UPA 32. Bonn.
Popescu A.-D. 2010. Silver artefacts of the third and second millennia BC at the Lower and Middle Danube. Transylvanian review 19. Supplement 5-1: 163-180.
Razumov S.M. 2011. Flint artifacts of northern Pontic populations of the Early and Middle Bronze Age: 3200-1600 BC. Baltic-Pontic Studies 16.
Rybicka M. 2017. Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia. Collectio Archaeologica Ressoviensis 37. Rzeszów.
Ryndina N. 2009. The potential of metallography in investigations of early objects made of copper and copper-based alloys. Historical Metallurgy 43(1): 1-18.
Serdyukova I.L. 1994. Sushchestvoval li ranniy etap srednedneprovskoy kultury? In: Drevneyshiye obshchnosti zemledeltsev i skotovodov Severnovo Prichernomoria V tys. do n.e. – V v. n.e., 99-102. Tiraspol.
Skrzyniecki R. 2014. Tożsamość wojownika w grupie krakowsko-sandomierskiej kultury ceramiki sznurowej. Folia Praehistorica Posnaniensia 19: 151-174.
Sulimirski T. 1968. Corded Ware and Globular Amphorae North-East of Carpathians. London.
Szeverényi V. 2013. The earliest copper shaft-hole axes in the Carpathian basin: interaction, chronology and transformations of meaning. In: A. Anders, G. Kulcsár (Eds) Moments in time. Papers presented to Pal Raczky on His 60th Birthday, 661-669. Budapest.
Szmyt M. 1999. Between West and East. People of the Globular Amphora Culture in Eastern Europe. Baltic-Pontic Studies 8. Poznań.
Szmyt M. 2000. In the far reaches of two worlds. On the study of contacts between the societies of the Globular Amphora and Yamnaya cultures. In: S. Kadrow (Ed.) A Turning of Ages/Im Wandel der Zeiten. Jubilee book dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th annivesary, 443-466. Kraków.
Szmyt M. 2009. Eastern European destinations of Central European cultural patterns. The case of Globular Amphora culture (end of the 4th – middle of the 3rd millennium BC). Baltic-Pontic Studies 14: 232-251.
Sznajdrowska A. 2013. Grób kultury amfor kulistych ze stanowiska Rozbórz 42, gm. Przeworsk. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 34: 9-17.
Vangorodska O. G. 1987. Virobi z zolota ta sribra v kulturakh eneolitu – bronzii z teritorii Ukraini. Arheologiya 59: 1-12.
Werens K., Szczepanek A., Jarosz P. 2018. Light stable isotope analysis of diet in Corded Ware culture communities: Święte, Jarosław District, south-eastern Poland. Baltic-Pontic Studies 23: 229-245.
Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków.
Włodarczak P. 2008. Kultura złocka i problem genezy kultury ceramiki sznurowej w Małopolsce. In: J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt (Eds) Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin, 555-576. Poznań.
Włodarczak P. 2014a. Sekwencja czynności obrzędowych: problem korespondencji tradycji funeralnych kultury jamowej i kultury ceramiki sznurowej na Wyżynie Podolskiej. In: A. Kośko, M. Potupczyk, S. Razumow (Eds) Naddniestrzańskie kompleksy cmentarzysk kurhanowych społeczności z III i z pierwszej połowy II tysiąclecia przed Chr. w okolicach Jampola, obwód winnicki, 313-340. Poznań.
Włodarczak P. 2014b. The traits of Early-Bronze Pontic cultures in the development of old upland Corded Ware (Małopolska groups) and Złota culture communities. Baltic-Pontic Studies 19: 7-52.
Włodarczak P. 2017a. Battle axes and beakers. The Final Eneolithic societies. In: P. Włodarczak (Ed.) The Past societies. 2. 5500-2000 BC. Polish lands from the first evidence of human presence to the early Middle Ages, 275-336. Warszawa.
Włodarczak P. 2017b. Kurgan rites in the Eneolithic and Early Bronze age Podolia in light of materials from the funerary-ceremonial centre at Yampil. Baltic-Pontic Studies 22: 246-283.
Włodarczak P. 2018. Chronometry of the Final Eneolithic cemeteries at Święte, Jarosław District, from the perspective of cultural relations among Lesser Poland, Podolia and the north-western Black Sea region. Baltic-Pontic Studies 23: 178-212.
Wojciechowski W. 1988. Próba lokalizacji ośrodków produkcyjnych toporów ślężańskich w świetle badań petroarcheologicznych. Przegląd Archeologiczny 35: 101-138.
Żaki A. 1961. Toporki miedziane na północnych stokach Karpat. Acta Archaeologica Carpathica 2: 87-105.
License
Copyright (c) 2018 Aleksander Kośko, Piotr Włodarczak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.