Słowa kluczowe
Corded Ware culture
A-horizon
radiocarbon dating
stratigraphy
Jak cytować
Abstrakt
On the Nad Wawrem site in Złota, unique instances of stratigraphic sequences were recorded, involving materials linked to the Globular Amphora culture and Corded Ware culture. This article discusses these sequences and presents hitherto unpublished materials that may contribute to the study of the decline of the Eneolithic in Małopolska. The stratigraphic sequences involve the presence of pottery belonging to the older phase of the Corded Ware culture in pits related to the Globular Amphora culture and the intercutting of Globular Amphora settlement features by Corded Ware graves. In settlement pits, besides dominating materials of the Globular Amphora culture, pottery typical of the older phase of the Corded Ware culture was discovered. Corded Ware niche graves, in turn, were clearly younger than the Globular Amphora settlement pits they cut into. The study of the sequences reveals the complexity of cultural relations on the Sandomierz Upland in the first half of the 3rd millennium BC. An interesting aspect is the cross-border nature of the pottery often treated as a clear cultural marker. Substantiated by absolute dating, the synchronous development model of the Globular Amphora culture, the older phase of the Corded Ware culture and the Złota culture is reflected in the peculiarity of recorded pottery assemblages.
Bibliografia
Antoniewicz W. 1925 Eneolityczne groby szkieletowe we wsi Złota w pow. Sandomierskim. Wiadomości Archeologiczne 9: 191–245.
Bargieł B. 2009 Z problematyki występowania grocików krzemiennych na przykładzie znaleziska z Mydłowa, pow. opatowski, woj. świętokrzyskie. In: H. Taras, A. Zakościelna (Eds) Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gruba octogesimo anno nascendi, 195–208. Lublin.
Bąbel J. 1979. Groby neolityczne ze st. I w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie. Wiadomości Archeologiczne 44: 67–86.
Bąbel J. 1992. Wyobrażenie wioski prahistorycznej na zabytku ze Złotej, woj. tarnobrzeskie. Sprawozdania Archeologiczne 44: 117–128.
Bąbel J. 2013. Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej: Źródła. Rzeszów.
Boroń T. 2019. Wyroby krzemienne. In: P. Włodarczak (Ed.) Wilczyce, stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym kultury ceramiki sznurowej. Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 9, 61–88. Kraków – Niepołomice – Pękowice. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.09.Wil.05
Bronk Ramsey C. 2021 Oxcal v4.4.4. Oxford (www. rlaha.ox.ac.uk).
Buchvaldek M. 1986. Kultura se šňůrovou keramikou ve středni Evropé I. Skupiny mezi Harcem a Bilými Karpaty. Praehistorica 12: 127–139.
Budziszewski J., Włodarczak P. 2010. Kultura pucharów dzwonowatych na Wyżynie Małopolskiej. Kraków.
Budziszewski J., Włodarczak P. 2011. Die schnurkeramischen Beile aus den kleinpolnischen Gräbern. In:H.-J. Beier, R. Einicke, E. Biermann (Eds) Dechsel, Axt, Beil & Co Werkzeug, Waffe, Kultgegenstand? Aktuelles aus der Neolithforschung. Varia Archaeologica 7. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteluropas 63, 55–64. Langenweissbach.
Florek M., Witkowska B. 2021. Absolute chronology of settlement remains of the Globular Amphora culture in Sandomierz Upland (Gałkowice-Ocin, Mierzanowice, Złota-Nad Wawrem). Baltic-Pontic Studies 25: 159–188.
Gancarski J., Machnikowie A. i J. 1986 Wyniki badań kurhanu A kultury ceramiki sznurowej we wsi Bierówka, gmina Jasło, w województwie krośnieńskim. Acta Archaeologica Carpatica 25: 57–87.
Gancarski J., Machnikowie A. i J. 1990. Kurhan B kultury ceramiki sznurowej w Bierówce, gmina Jasło, w świetle badań wykopaliskowych. Acta Archaeologica Carpatica 29: 99–124.
Jarosz P., Włodarczak P. 2007. Chronologia bezwzględna kultury ceramiki sznurowej w Polsce południowo- wschodniej oraz na Ukrainie. Przegląd Archeologiczny 55: 71–108.
Kadrow S., Czerniak L., Dobrzańska H., Golański A., Grabowska B., Kurgan - Przybylska M., Rola J., Rzepecki S., Sałacińska B., Suchorska-Rola M., Tunia K., Zakościelna A., Zastawny A. 2009. Kultura malicka. In: A. Czekaj-Zastawny (Ed.) Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC), 217–258. Kraków.
Kempisty A., Włodarczak P. 2000. Cemetery of the Corded Ware culture in Żerniki Górne. Światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages 5. Warszawa. Kowalewska-Marszałek H. 2000. Spiral rings from Kichary Nowe – the most ancient gold objects of Poland. In: S. Kadrow (Ed.) A Turning of Ages. In Wandel der Zeiten. Jubilee book dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th anniversary, 347–361. Kraków.
Kruk J., Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków.
Krzak Z. 1958. Cmentarzysko kultury złockiej na stanowisku “Grodzisko II” we wsi Złota, pow. Sandomierz. Archeologia Polski 2: 329–388.
Krzak Z. 1970. Cmentarzysko kultury złockiej „Nad Wawrem” w Złotej. Warszawa.
Krzak Z. 1976. The Złota culture. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Krzak Z. 1980. Geneza i chronologia kultury ceramiki sznurowej w Europie. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Krzak Z. 1989. Złota Culture. Zespoły datowane metodą C14. Przegląd Archeologiczny 36: 255–269.
Machnik J. 1966 Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce. Wrocław – Warszawa – Kraków.
Machnik J. 1979. Krąg kultury ceramiki sznurowej. In: W. Hensel, T. Wiślański (Eds) Prahistoria ziem polskich. Vol. II. Neolit, 337–411. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Machnik J., Ścibior J. 1991. Die Chronologie der Schnurkeramikkultur (SchK) in Südostpolen. In: C. Strahm (Ed.) Internationales Symposium „Die kontinentaleuropaischen Gruppen der Kultur mit Schnurkeramik“, Praha-Štiřin 1–6 X 1990. Die Chronologie der regionalen Gruppen. Zusammenfassungen, 45–54. Freiburg i. Br.
Machnik J., Sosnowska E. 1996. Starożytna mogiła z początki III tysiąclecia przed Chrystusem ludności kultury ceramiki sznurowej w Średniej, gm. Krzywcza. Rocznik Przemyski 32(3): 3–28.
Marciniak J. 1961. Materiały neolityczne z Żukowa, pow. Sandomierz. Materiały Archeologiczne 2: 43–55.
Matraszek B. 2001. Osada kultury pucharów lejkowatych ze stan. Nad Wawrem w Złotej, gm. Samborzec, woj. świętokrzyskie. Wiadomości Archeologiczne 40: 123–173.
Matraszek B., Migal W., Sałaciński S. 2002. Składanki form rdzeniowych z jamy 424 z osady kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska “Nad Wawrem” w Złotej, woj. świętokrzyskie. In: B. Matraszek, S. Sałaciński (Eds) Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni 22-24.05.2000. Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 4, 237–254. Warszawa.
Pasterkiewicz W. 2020. The first radiocarbon dates for the Globular Amphora culture cemetery in Sadowie in the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 15: 53–75. DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.5
Pietraszewski J. 1924. Notatki archeologiczne z ziemi sandomierskiej. Wiadomości Archeologiczne 9: 120–124.
Schroeder H., Margaryan A., Szmyt M., Theulot B., Włodarczak P., Rasmussen S., Gopalakrishnan S., Szczepanek A., Konopka T., Jensen T. Z. K, Witkowska B., Wilk St., Przybyła M. M, Pospieszny Ł., Sjögren K-G., Belka Z., Olsen J., Kristiansen K., Willerslev E., Frei K., Sikora M., Johannsen N. N., Allentoft M. E. 2019. Unraveling ancestry, kinship, and violence in a Late Neolithic mass grave. Proceedings of the National Academy of Sciences 116(22): 10705–10710. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116 DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116
Ścibior J. 1991. Odpowiedź dyskutantom. In: J. Gurba (Ed.) Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej. Lubelskie Materiały Archeologiczne 6, 47–65. Lublin.
Ścibior J. M., Ścibior J. 1990. Sandomierz 78 – wielokulturowe stanowisko z przełomu neolitu i epoki brązu. Badania ratownicze w 1984 roku. Sprawozdania Archeologiczne 42: 157–199.
Witkowska B. 2021. Radiocarbon dating of the archival funeral complexes of the Globular Amphora culture on the Sandomierz Upland: Gajowizna, Malice, Mierzanowice and Sandomierz Sites. Baltic-Pontic Studies 25: 7–47.
Witkowska B., Podsiadło M., Przybyła M. M., Włodarczak P. 2021. Absolute chronology of the Globular Amphora funeral complex at Malice in Sandomierz Upland. Baltic-Pontic Studies 25: 49–78.
Witkowska B, Czebreszuk J., Gmińska-Nowak B., Goslar T., Szmyt M., Ważny T. 2020. The cemetery of the Globular Amphora culture community in the Złota-Gajowizna site in the light of radiocarbon analysis and dendrochronology. Sprawozdania Archeologiczne 72(2): 259–284. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.0XX DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.2116
Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków.
Włodarczak P. 2007. Problem chronologii radiowęglowej kultury ceramiki sznurowej w świetle dendrochronologicznych datowań późnoneolitycznych osad palafitowych ze Szwajcarii. Archeologia Polski 52: 35–80.
Włodarczak P. 2008. Kultura złocka i problem genezy kultury ceramiki sznurowej w Małopolsce. In: J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt (Eds) Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin, 555–576. Poznań.
Włodarczak P. 2009. Radiocarbon and dendrochronological dates of the Corded Ware culture. Radiocarbon 51(2): 737–749. DOI: https://doi.org/10.1017/S003382220005606X
Włodarczak P. 2013. Projekt badań chronologii absolutnej eneolitu i początków epoki brązu w Małopolsce. In: I. Cheben, M. Soják (Eds) Otázky neolitu a eneolitu našich krajín – 2010, 373–387. Nitra.
Włodarczak P. 2018. Chronometry of the Final Eneolithic cemeteries at Święte from the perspective of cultural relations among Lesser Poland, Podolia and the north-western Black Sea region. Baltic-Pontic Studies 23: 190–224. DOI: https://doi.org/10.2478/bps-2018-0006
Włodarczak P. 2019. Grób 15 z Wilczyc na tle środkowoeuropejskim: odmienność i reguła w rytuale pogrzebowym kultury ceramiki sznurowej. In: P. Włodarczak (Ed.) Wilczyce stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej, 169-209. Kraków – Niepołomice – Pękowice. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.09.Wil.16
Żurowski J. 1930. Dwa groby kultury złockiej. In: J. Kostrzewski (Ed.) Księga pamiątkowa ku czci Prof. dr Włodzimierza Demetrykiewicza, 151 - 176. Poznań.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Barbara Witkowska, Piotr Włodarczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.