Polonistyka. Innowacje

"Lekcje odwagi, lekcje lepszego jutra..."

Katarzyna Kuczyńska-Koschany — 2021-05-31

"Lekcje odwagi, lekcje lepszego jutra..."

Czwarte życie Irit Amiel

Agata Patalas — 2021-05-31

Nie nekrolog, lecz brak (ten, co się zemści)

Katarzyna Kuczyńska-Koschany — 2021-05-31

Jak opowiadać dziecku o Zagładzie? Opis przypadku (na podstawie twórczości Irit Amiel)

Marta Tomczok — 2021-05-31

W artykule wstępnie analizuję zagadnienie przekazywania małym dzieciom, wychowanym w rodzinach nieżydowskich, wiedzy o Zagładzie. Sięgam w tym celu po przykład siedmioletniej córki, która pod wpływem mojej pracy nad monografią twórczości ocalałej Irit Amiel zainteresowała się Holokaustem, jego historią, oddziaływaniem na biografie pojedynczych ludzi oraz literaturę. Dzięki zebranemu wywiadowi staram się zrozumieć, które z obiektów łączących się z osobą pisarki i dlaczego oddziałały na siedmioletnie dziecko, i czy można moje własne doświadczenie uczynić pomocnym w edukowaniu innych małych dzieci.

Przy sublokatorskim oknie. O Oknie na tamtą stronę Władysława Szlengla

Piotr Kilanowski — 2021-05-31

Celem niniejszego artykułu jest przypomnienie postaci polsko-żydowskiego poety getta warszawskiego, Władysława Szlengla, i ukazanie jego złożonej tożsamości. Rozważając problem marginalnej obecności poety w kanonie kultury polskiej, podejmuję próbę ponownego odczytania jego wiersza Okno na tamtą stronę, sytuując go w kontekście wpływów romantycznych i innych współczesnych mu tekstów. Celem tej lektury jest pełniejsze zrozumienie tożsamości Szlengla jako reprezentanta polsko-żydowskiej inteligencji, jednego z pokolenia żydowskich Kolumbów boleśnie odczuwających swą marginalizację i odrzucenie w kulturze, którą uznawali za swoją. Ową samoświadomość, za Hanną Krall, określam mianem sublokatorskiej.

Pomoc wykluczonych, czyli o daremności – Zagłada w Śladach Ludwika Heringa

Beata Przymuszała — 2021-05-31

Artykuł pokazuje sposób przedstawiania Zagłady w opowiadaniach Ludwika Heringa. Skupia się na konstrukcji narratora i bohatera, analizując ich stosunek do sytuacji Żydów. W kontekście przywoływanego w tekstach antysemityzmu protagoniści nie tylko się wobec niego dystansują, ale starają się pomóc Żydom. Zdają sobie jednak przy tym sprawę z ograniczonego charakteru tej pomocy, odsłaniają jej realia. Pomagający Polak, sam społecznie wykluczony, ma świadomość siły społecznych reguł, które samą pomoc niszczą.

Motyw szycia i haftu w najnowszej polskiej literaturze dla dzieci dotyczącej Zagłady

Agnieszka Kwiatkowska — 2021-05-31

Motyw nici i powiązanych z nimi czynności tkania, przędzenia, szycia jest niezwykle istotny w kulturze żydowskiej. Odgrywa też ważną rolę w najnowszej polskiej literaturze dla dzieci poświęconej tematowi Zagłady. Żydówki dziergające na drutach przypominają antyczne Parki, nić często jest symbolem więzi łączącej bohaterów, wskazuje drogę ucieczki i stanowi materię, którą można przemieniać powtarzając stwórczy gest Boga. Przede wszystkim jest metaforą pamięci – opowieścią o przeszłości, która wprowadza swój wątek do zbiorowej świadomości.

Jeszcze o kwestii żydowskiej w Lalce Bolesława Prusa

Tomasz Sobieraj — 2021-05-31

W swojej najwybitniejszej powieści, Lalce, Bolesław Prus poruszył wiele aspektów tzw. kwestii żydow-skiej. Pisarz ukazał kilka faz w rozwoju stosunków polsko-żydowskich. Pierwsza to faza braterskiej równości sprzed powstania styczniowego. Następnie zdarzył się okres asymilacji Żydów. Na końcu Prus przedstawił narastającą wrogość wobec Żydów. Ogólnie rzecz ujmując, pisarz krytykował antysemityzm zarówno w Lalce, jak i w swojej twórczości publicystycznej. Z drugiej jednak strony przyznać trzeba, że Prus często postrzegał Żydów w sposób stereotypowy. Lalka ukazuje ekonomiczny triumf Zydów nad niepraktycznymi i nieudolnymi Polakami. Ukazane w powieści nastroje antysemickie zwiastowały warszawski pogrom Żydów z końca 1881 roku.

„Niczyje” złoto na „naszej” ziemi. O Płuczkach Pawła Reszki

Agnieszka Czyżak — 2021-05-31

Nadrzędnym celem artykułu jest analiza reportażowej książki Pawła Reszki Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota opublikowanej w 2019 roku. Najważniejszym kontekstem badawczym są przemiany polskiej świadomości zbiorowej w XX wieku oraz antysemityzm jako jej istotna część składowa. W XXI wieku historia i pamięć o Zagładzie nadal pozostaje wyzwaniem zarówno dla badaczy, jak i zwykłych odbiorców.

Film o sprawie Dreyfusa

Mikołaj Jazdon — 2021-05-31

Autor analizuje w swym artykule film Romana Polańskiego Oficer i szpieg, film o sprawie Dreyfusa, przyglądając się uważnie wybranym scenom i sekwencjom, pokazując, w jaki sposób reżyser przedstawia i eksponuje temat antysemityzmu, jego zakorzenienie w elitach wojskowych i części społeczeństwa Francji końca XIX wieku. Sprawa fałszywego oskarżenia i skazania niewinnego oficera żydowskiego pochodzenia została pokazana w filmie jako złowróżbna zapowiedź nadchodzącego stulecia naznaczonego hekatombą Holokaustu, a wcześniej rzezią milionów ludzkich istnień na frontach I wojny światowej. W filmie Polańskiego pojawiają się aluzje do obu tych wydarzeń z historii. Autor wskazuje w artykule na obecne w dziele Polańskiego odniesienia do innych dzieł filmowych, nie tylko tych podejmujących temat sprawy Dreyfusa i słynnego artykułu Emila Zoli J’accuse.

Lekcje odwagi a pokusa milczenia

Krzysztof Koc — 2021-05-31

Artykuł opowiada o potrzebie przemyślenia na nowo sposobu opowiadania w szkole o relacjach polsko-żydowskich w kontekście Zagłady. Analiza nowych tekstów niefikcjonalnych przybliżających los Żydów w okupowanej Polsce oraz stosunek Polaków do tych dramatycznych wydarzeń, dawniej i dziś, autorstwa Anny Bikont, Mirosława Tryczyka oraz Marcina Kąckiego skłania do zastanowienia nad celowością takiej refleksji i sposobem jej urzeczywistniania. Zaproponowana w artykule koncepcja czytania egzystencjalnego, służąca kształtowaniu obywatelskiego sceptycyzmu wobec narracji omijającej tematy trudne i przemilczane, wydaje się cenną lekcją odwagi, potrzebną, by zmierzyć się z ksenofobią, dyskryminacją i językiem nienawiści we współczesnym świecie.

Między przeszłością a teraźniejszością. Literackie portrety prześladowanych w perspektywie dydaktyki polonistycznej

Marianna Szumal — 2021-05-31

Autorka, opierając się na literaturoznawczych ustaleniach dotyczących konstrukcyjnych podobieństw postaci Żyda i uchodźcy w literaturze dziecięcej, prezentuje propozycję cyklu lekcji poświęconych powieściom: Arka Czasu Marcina Szczygielskiego oraz Kot Karima i obrazki Liliany Bardijewskiej. W artykule pokazano różnorodne ćwiczenia wspomagające pracę z tekstem literackim i angażujące uczniów do poszukiwania sensu utworów. Kontekstowe czytanie obu powieści ma pobudzić młodych czytelników do refleksji na temat pamięci, odpowiedzialności, powtarzalności wydarzeń i relacji z Innym.

Lekcje (polskiego) z wielokulturowości. Praca z serią „Wojny dorosłych – historie dzieci” w szkole podstawowej na wybranych przykładach

Karolina Wawer — 2021-05-31

Artykuł podejmuje temat wielokulturowości, rzadko obecny na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej. Autorka dokonuje przeglądu i charakterystyki serii wydawniczej Wojny dorosłych – historie dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem książek, które podejmują temat kryzysu migracyjnego. W części poświęconej praktyce polonistycznej omówione zostały szczegółowo dwa cykle lekcji zaplanowane i przeprowadzone wokół książek Która to Malala? Renaty Piątkowskiej oraz Teraz tu jest nasz dom Barbary Gawryluk. Opisano konkretne, sprawdzone w praktyce działania dydaktyczne wraz z ich celami i funkcją edukacyjną.

Stadiony i Zagłada. Kilka wątków z potencjałem edukacyjnym

Rafał Rosół — 2021-05-31

Artykuł przedstawia różne wątki łączące stadiony piłkarskie w Polsce z Zagładą społeczności żydowskiej. Wydaje się prawdopodobne, że sugerowane tematy mogą być wykorzystane do celów edukacyjnych w szkołach lub innych instytucjach. Są to następujące tematy: 1. obóz pracy przymusowej na stadionie w Poznaniu (na podstawie filmu krótkometrażowego Stadion); 2. selekcja Żydów na stadionie w Będzinie (dziennik Rutki Laskier); 3. masowy grób na terenie kompleksu Skry Warszawa (książka Franza Blättlera Warszawa 1942 i film dokumentalny pt. Niedokończony film); 4. cmentarze żydowskie przerobione na boiska piłkarskie (relacja mieszkańca Kleczewa); 5. stadiony dawnych klubów żydowskich dzisiaj (z nawiązaniem do reportażu Maccabi Voices).

Fałszerze pieprzu Moniki Sznajderman w roli lektury uzupełniającej, czyli jeszcze jedna odsłona prawdy o XX wieku

Agnieszka Kania — 2021-05-31

Wiedza o relacjach polsko-żydowskich, zwłaszcza w czasie II wojny światowej i Zagłady, jest w polskim społeczeństwie wciąż niewystarczająca i obarczona wieloma stereotypami. Edukacja polonistyczna w obowiązkowym wymiarze nie pozwala na podjęcie tego trudnego tematu, dlatego w liceum warto uczynić lekturą uzupełniającą książkę Moniki Sznajderman Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna, opowieść o pamięci i tożsamości. Jej omówienie powinno zostać starannie przemyślane, a uczniowie powinni być przygotowani do odbioru. Metodą w zaproponowanych działaniach dydaktycznych jest przede wszystkim myślenie krytyczne. Tak zinterpretowany utwór daje szansę na wykształcenie w młodych ludziach postawy dystansu wobec narodowych mitów dotyczących relacji polsko-żydowskich i przygotowanie ich do świadomego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym.

Trzy wiersze tworzące nieoczywistą serię – edukacja jako perspektywa (nie)obcości (o jednej lekcji akademickiej w klasie patronackiej)

Katarzyna Kuczyńska-Koschany — 2021-05-31

W powstałej po kryzysie uchodźczym perspektywie - koniecznej edukacyjnie - społecznej (nie)obcości przywołuję ideę i przebieg przeprowadzonej w II Liceum Ogólnokształcącym w Chojnicach lekcji akademickiej. Na szerszym tle pogromów (i przemocy społecznej) i w węższym kontekście pogromu kieleckiego porównano podczas tej lekcji trzy wiersze: Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego [anonim, k. w. XV], należącą do szkolnego kanonu tekstów poetyckich średniowiecza; Pieśń o zabiciu „Nurta Nowego”[„Arkusz” 1996, nr 11] – współczesny żart literacki i środowiskowy, oparty na parafrazie tekstu kanonicznego; Juliana Kornhausera Wiersz o zabiciu doktora Kahane [z cyklu Żydowska piosenka, z tomu Kamyk i cień, 1996] – odnoszący się bezpośrednio tematycznie do pogromu kieleckiego (4 lipca 1946) i będący aluzją literacką do pieśni średniowiecznej. Ramą kompozycyjną tekstu uczyniłam wiersze empatyczne Anny Szumańskiej z 28 lipca 1946 roku (bezpośrednia reakcja na pogrom kielecki) oraz współczesny, „interwencyjny” wiersz Piotra Mitznera pt. Obraz (z tomu Siostra, 2019).

Zaproszenie na V Kongres Dydaktyki Polonistycznej

Grażyna Tomaszewska — 2021-05-31

Sprawozdanie z seminarium i panelu dyskusyjnego

Marcin Sieradzki — 2021-05-31

W stronę nowej podstawy programowej

Agnieszka Kania — 2021-05-31

O Zagładzie w szkole na lekcjach polskiego

Bogumiła Kółkiewicz — 2021-05-31