Polonistyka. Innowacje

Humanistyka w szkole – tryb awaryjny

Krzysztof Koc — 2020-12-31

Humanistyka w szkole – tryb awaryjny

Pożegnanie Pani Profesor Bożeny Chrząstowskiej i zaproszenie do publikacji w poświęconym Jej numerze

Bogumiła Kaniewska — 2020-12-31

Pożegnanie Pani Profesor Bożeny Chrząstowskiej i zaproszenie do publikacji w poświęconym Jej numerze

Paradoksy edukacji humanistycznej

Zofia Agnieszka Kłakówna — 2020-12-31

Tekst wskazuje na zależność myślenia o edukacji humanistycznej od znaczeń nadawanych pojęciom humanizm, humanitaryzm, humanistyka. Akcentuje przy tym absurdy charakteryzujące polską szkołę współczesną. Konkluzja obejmuje jeden zasadniczy wniosek i jeden równie zasadniczy postulat: (1) kultywowanie dziewiętnastowiecznej z ducha edukacyjnej tradycji w zderzeniu z cywilizacyjno-kulturowym kontekstem współczesności prowadzi do intelektualnej katastrofy na pokolenia w przód, (2) o naprawie sytuacji nie ma mowy bez gruntownego przepracowania idei szkoły i de facto wymyślenia jej na nowo.

(Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu

Magdalena Ochwat — 2020-12-31

W związku z dokonującym się zwrotem ku Ziemi w nauce i edukacji, trwającymi Klimatycznymi Strajkami Młodzieżowymi, a przede wszystkim fatalnymi prognozami dotyczącymi przyszłości, artykuł jest próbą wprowadzenia do praktyki szkolnej transdyscyplinowego nurtu – humanistyki ekologicznej. Autorka zaaplikowała do edukacji polonistycznej nowe treści, dzięki którym uczeń może podjąć głęboki namysł nad odpowiedzialnością za Ziemię. Próbując odpowiedzieć na ekologiczne wyzwanie, autorka zrekontekstualizowała również szkolne lektury dawne, zwracając uwagę na nowe relacje człowieka ze środowiskiem. Podstawę zmian mentalnościowo-edukacyjnych stanowi zaprojektowane i opisane seminarium licencjackie, włączające studentów polonistyki w odpowiedzialne ekokształcenie.

PISA: czytanie, rozumienie, rozumowanie i - nieporozumienia

Krzysztof Biedrzycki — 2020-12-31

Artykuł stanowi syntetyczne przedstawienie założeń i wyników badania PISA. Omówione są metodologia badania, sposób jego przeprowadzania, formy zadań. Szczególną uwagę poświęca się dziedzinie głównej z roku 2018, czyli rozumieniu czytanego tekstu. Zostały wyjaśnione podstawowe pojęcia związane z tekstem, sytuacją czytelnika, aktem lektury. W dalszej części omówiono wyniki, z uwzględnieniem pozostałych dziedzin (matematyka, nauki przyrodnicze), zmian w ujęciu historycznym oraz porównań z innymi krajami. Przedstawione zostały również wyniki badań kontekstowych, które dają możliwość przyjrzenia się klimatowi polskiej szkoły, sposobom nauczania, dobrostanowi uczniów. Na koniec została przedstawiona propozycja interpretacji wyników.

Zawód: reporter. Filmowy dyskurs o dziennikarstwie na lekcjach języka polskiego

Witold Bobiński — 2020-12-31

Artykuł dotyczy dydaktycznego wykorzystania filmów fabularnych związanych z problematyką niezależnego dziennikarstwa i etosu dziennikarskiego. We wstępnej części tekstu autor przybliża wspomnianą problematykę, odwołując się do współczesnych filozofów, klasyków myśli liberalnej i orędowników porządku demokratycznego wspartego na wartościach równości i wolności (Habermas, Rawls). Komponentem tak pojmowanego systemu demokracji parlamentarnej, i jednym z jej filarów, są wolne media, które umożliwiają funkcjonowanie niezależnego, a przy tym zaangażowanego w życie publiczne, dziennikarstwa. Problematyka ta znalazła odzwierciedlenie w niektórych filmach fabularnych zaliczanych do gatunku określanego jako dramat polityczny czy dramat społeczny. W artykule omówiono wybrane pozycje tego gatunku z ostatnich 45 lat, poczynając od Wszystkich ludzi prezydenta Alana Pakuli. Autor proponuje dydaktyczne wykorzystanie filmów, spoglądając na nie z trzech perspektyw: fabuły (świata przedstawionego), formy (języka filmu) i tzw. „wielkiej metafory”. Propozycje adresowane są nie tylko do polonistów, lecz także do innych nauczycieli, których działania lokują się w obszarze szkolnego kształcenia humanistycznego.

Szkoła na miarę czasów… tylko których? – o reformie szkolnictwa z 2017 roku

Katarzyna Błaszczyk — 2020-12-31

Artykuł poświęcony jest analizie reformy szkolnictwa z 2017 roku pod kątem jej przystawalności do potrzeb współczesnego ucznia. W celu nakreślenia trudności, z jakimi zmaga się sektor edukacji, wykorzystano raport z ostatniej edycji badania PISA oraz wyniki własnej próby badawczej. Przytoczone dane prezentują spojrzenie uczniów na funkcjonowanie ich szkół oraz podstawę programową z języka polskiego. Tekst zawiera również zestawienie charakterystycznych elementów poprzednich reform (przede wszystkim reformy Jędrzejewiczowskiej). Przegląd ten umożliwia ocenę poziomu nowatorstwa ostatnich zmian oraz zasadności powielania wcześniejszych rozwiązań, a analiza obecnej podstawy programowej staje się punktem wyjścia do nakreślenia bieżącego kierunku polityki oświatowej. To w dalszej kolejności pozwala oszacować, jak bardzo propozycje reformatorów są w stanie zahamować aktualne problemy, w jakim stopniu zaś mogą stać się źródłem kolejnych.

Raport z oblężonego świata

Piotr Kołodziej — 2020-12-31

Tekst ma formę „raportu” z zajęć prowadzonych w większości w trybie zdalnym w ramach języka polskiego jako przedmiotu edukacji szkolnej. Autor zrealizowanego w praktyce i opisanego w niniejszym „raporcie” projektu kształcenia humanistycznego wykorzystuje własne doświadczenia pedagogiczne (szkolne, akademickie oraz zdobyte przy współtworzeniu podręczników), wyciągając przy tym wszystkie konsekwencje z użycia formuły „edukacja humanistyczna”. W efekcie otrzymujemy propozycję o charakterze antropologicznym, formacyjnym, na ile to możliwe respektującą podmiotowość ucznia i nauczyciela. Głównym celem działań podejmowanych w ramach projektu jest refleksja nad tożsamością i pamięcią, a tym samym wspólne (uczniów, studentów i nauczyciela) poszukiwanie i odkrywanie „prawdy”: o sobie samym, o człowieku w ogóle, o świecie.

Zadania polonistów w szkole pomyślanej na nowo. Jak uczyć uczenia się

Kinga Białek — 2020-12-31

Sytuacja pandemii i marcowego lockdownu pozwala spojrzeć na edukację w Polsce jako na element złożonego systemu wpływów i heterotopię, zgodnie z koncepcją Foucaulta. Uświadomienie sobie ważności dobrze zaplanowanej polityki edukacyjnej w kontekście potrzeb społecznych pozwoli celniej i skutecznej postawić cele działalności nauczycieli. Pandemia wzmocniła istniejące w Polsce nierówności społeczne, które mają wpływ na efektywność kształcenia. Odpowiedzią na gruncie polonistyki szkolnej może być kształcenie nastawione na upodmiotowienie, realizowane przez wzmacnianie autonomii poznawczej na lekcjach krytycznego czytania. W tekście zaproponowano także propozycję działań lekcyjnych opartych na metodzie czytania proceduralnego.

Jak rozmawiać z uczniami online? Kształtowanie wartości moralnych na e-lekcjach języka polskiego

Aleksandra Araszkiewicz — 2020-12-31

Autorka odnosi się do doświadczeń nauczania na odległość, które zostało wprowadzone w polskich szkołach w marcu 2020 roku. Zastanawia się nad tym, jak w tej nowej formie edukacji można kształtować wartości moralne oraz jak można rozmawiać z nastolatkami na trudne tematy. Przedstawia propozycję utworów literackich, które można uczynić punktem odniesienia do namysłu (i dyskusji) na zdalnych lekcjach języka polskiego w klasach VII i VIII. Teksty zostały pogrupowane w obrębie takich wartości, jak: szacunek, odpowiedzialność, samodyscyplina (rozumiana jako rozwijanie własnego potencjału i samokontrola), sprawiedliwość, a także przyjaźń i miłość. Do każdej z zaproponowanych lektur autorka podaje metody i formy pracy z uczniami. Zmiana sposobu nauczania uwypukliła, jaka jest rola szkoły w nowoczesnym świecie.

Nauczanie zdalne – wyzwanie dla edukacji nie tylko w czasie pandemii

Anna Sałatarow — 2020-12-31

Niniejszy artykuł zwraca uwagę na rozwiązania w zakresie nauczania zdalnego, które zostały wypracowane jeszcze przed tym, gdy świat musiał zacząć mierzyć się z kryzysem epidemiologicznym i rozpocząć wdrażanie form pracy odpowiadających na potrzeby nowej rzeczywistości. Dokonany został przegląd rozmaitych form zdalnej pracy z uczniami, między innymi webinarów, indywidualnych wideospotkań oraz interaktywnych zadań i testów, a także pokrótce omówiony ich potencjał. Aby zweryfikować to, jakie narzędzia są postrzegane przez odbiorców za najbardziej efektywne oraz które są dla nich najatrakcyjniejsze, przeprowadzona została internetowa ankieta wśród grupy studentów korzystających z różnych form nauczania zdalnego.

Zabawy literackie w szkole podstawowej – czytanie, pisanie i interpretacja głosowa

Maciej Wróblewski — 2020-12-31

Zawarte w artykule refleksje i uwagi, odnoszące się do podstawowych umiejętności uczniów szkół podstawowych województwa kujawsko-pomorskiego, a w szczególności do czytania ze zrozumieniem, interpretacji głosowej oraz pisania są efektem realizacji projektu „Zabawy literackie. Piękne czytanie. Piękne pisanie”, finansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego uczestnicy wykonywali ćwiczenia związane z czytaniem, interpretacją głosową i twórczym pisaniem w związku z lekturą wybranych fragmentów powieści, opowiadań czy reportaży polskich i zagranicznych pisarzy dawnych i współczesnych, m.in. M. Reja, H. Sienkiewicza, M. Wańkowicza, J. R. R. Tolkiena, S. Mrożka, S. Lema, O. Tokarczuk i R. Kosika. Warsztaty składały się zazwyczaj z trzech części: ćwiczeń wprowadzających opartych na działaniach skojarzeniowych, uważnego czytania wcześniej przygotowanych fragmentów i interpretacji głosowej tekstów literackich oraz twórczego pisania. Celem pierwszej części było mentalne pobudzenie uczniów do kreatywnej pracy związanej, w dalszej kolejności z doskonaleniem umiejętności uważnego czytania i kreatywnego pisania. Niestety, w wyniku poczynionych obserwacji należy stwierdzić, że większość uczniów czytała teksty literackie powierzchownie i nie potrafiła ustalić, które informacje w nich zawarte są ważne. Również uczniowskie teksty, wywiedzione z jednego bądź kilku zdań czytanego utworu, pod względem fabularnym miały charakter wtórny w stosunku do oryginału i świadczyły o ubogim słownictwie ich autorów.

„Wczytywanie sztuki” – performatywnym odczytywaniem siebie

Anna Wileczek — 2020-12-31

Tekst dotyczy prezentacji założeń i efektów projektu „Wczytuję sztukę” realizowanych w jednym z kieleckich teatrów pod kątem m.in. egzystencjalnej hermeneutyki utworu dramatycznego. Warsztaty „wczytywania” są formą pracy z młodzieżą nad tekstem, obejmującej wspólne propozycje interpretacyjne i sceniczne wybranego utworu. Prezentacja założeń od strony realizatorów i uczestników może stać się ciekawą inspiracją do działań nie tylko popularyzujących teatr, ale także interakcji zespołowych oraz ćwiczeń z zakresu kreatywności, „uważności” i współdziałania tak potrzebnych we współczesnej szkole.

Język w czasie epidemii, epidemia w języku

Weronika Kosmalska — 2020-12-31

Artykuł traktuje o trudnościach związanych z pojawieniem się w języku nowych sformułowań, metafor, słów odnoszących się do epidemii koronawirusa SARSCoV-2, a także o dyskursie publicznym, który przyczynił się do rozprzestrzeniania się zjawiska nazywanego dziś epidemią strachu. Dzieląc językowe novum na epidemię śmiechu i epidemię strachu, prezentuję reprezentatywne dla obu grup przykłady wypowiedzi, m. in. neologizmy, komentarze widniejące na memach, wypowiedzi ówczesnego ministra zdrowia. Analizuję, jakie są przyczyny ich powstawania, skutki oraz językowe wyznaczniki. Na koniec próbuję odpowiedzieć na pytanie, jaką funkcję pełnią wypowiedzi wywołujące strach oraz odwołujące się do komizmu. Całość przystosowana została do wykorzystania podczas lekcji języka polskiego w szkole ponadpodstawowej.

Technologie i opowiadanie o przeszłości a wyzwania animacji kultury

Joanna Zętar — 2020-12-31

12 marca 2020 roku sztab kryzysowy z udziałem ministra kultury i dziedzictwa narodowego wprowadził w Polsce lockdown. Dla większości instytucji był to początek aktywności w zupełnie innych warunkach i przymus redefinicji dotychczasowych działań. Przez blisko trzy miesiące instytucje kultury pozbawione możliwości normalnej, stacjonarnej pracy musiały się zmierzyć z wyzwaniem funkcjonowania on-line. Szybko okazało się, że retransmisje wydarzeń, przypominanie archiwalnych nagrań ze spotkań autorskich i wirtualne spacery nie są rozwiązaniem, które na długo jest w stanie utrzymać uwagę publiczności. W celem tekstu jest przyjrzenie się warunkom i metodom, w jakich kultura, a zarazem edukacja może i powinna być dziś realizowana. Na tle prowadzonych przez polskie instytucje kultury działań animacyjnych i edukowania w nowej formie przedstawiony został przykład działań prowadzonych w Lublinie, przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, który od końca lat 90. wykorzystuje w swoich działaniach Internet i nowe technologie do przekazywania wiedzy o historii i lokalnym dziedzictwie kulturowym. Autorzy w artykule szukają odpowiedzi na pytania czy instytucje kultury są przygotowane do działań z użyciem nowych technologii oraz jak realizują cele edukacji humanistycznej.

Przyjemność oglądania, czyli filmowe konteksty lektur

Elżbieta Kotarba — 2020-12-31

Z lekcji wiążących tematycznie Lalkę B. Prusa (1890) i film Jobs J.M. Sterna (2013) wynikło, że film może pogłębić rozumienie bohaterów, a także mechanizmów świata przedstawionego w lekturze, filmie i otaczającego uczniów. Zestawienie w przestrzeniach mentalnych uczniów Wokulskiego i Jobsa podkreśliło szlachetność pierwszego i rynkowe mechanizmy współczesnych korporacji. Powstały z zestawienia amalgamat kognitywny ujawnił aktualność powieści: drapieżność procesów ekonomicznych, podziały społeczne i ludzką potrzebę miłości.

Zaproszenie do dyskusji na temat propozycji podstawy programowej do języka polskiego opracowanej przez prof. UJ dr hab. Krzysztofa Biedrzyckiego

- - — 2020-12-31

Propozycja podstawy programowej do języka polskiego

Krzysztof Biedrzycki — 2020-12-31