Polonistyka. Innowacje

Cel edukacji – nadążyć za wyzwaniami cywilizacji

Krzysztof Biedrzycki — 2022-06-23

Wstęp. Cel edukacji – nadążyć za wyzwaniami cywilizacj.

PRZECIW GOTOWYM ODPOWIEDZIOM, aby literatura dawała szanse prawdziwego spotkania

Ewa Jaskółowa — 2022-06-23

Recenzja książki Grażyny Tomaszewskiej pt. Przeciw gotowym odpowiedziom. Literatura i dydaktyka literatury w czytelniczych spotkaniach (Gdańsk 2021)

Imperatyw działania

Michał Federowicz — 2022-06-23

Centralnym pojęciem zaproponowanej tu refleksji jest doświadczenie edukacyjne. Generalna diagnoza systemu edukacji, odzwierciedlona w pojęciu deficytu społecznego, mówi o jego nieprzystawaniu do kształtowania umiejętności radzenia sobie z niepewnością. Dotyka także sprawy powiązań myślenia i działania w uczeniu się. Droga przezwyciężenia przedstawionych słabości opiera się na zrozumieniu, na czym polega relacyjność uczenia się i znaczenia relacji z innymi w rozwoju człowieka. Doświadczenie edukacyjne przybiera postać doświadczenia relacyjnego, zaś tytułowy imperatyw działania staje się praktycznym sposobem generowania sytuacji, w których edukowanie dokonuje się we wzajemnych relacjach między uczestniczącymi w nim osobami. Mówienie powiązane ze słuchaniem nabiera tu dodatkowego znaczenia jako rodzaj działania szczególnie znaczący dla rozwoju człowieka. Zaproponowana siatka pojęciowa jest jednym z możliwych układów odniesienia dla oglądu podstawy programowej, ale też innych aspektów powszechnej edukacji, w tym sposobów wykorzystania przeznaczonego na nią czasu.

„Otworzyć drzwi do świata”. Edukacyjna filozofia podstaw programowych w wybranych krajach Europy Zachodniej

Witold Bobiński — 2022-06-23

Artykuł dotyczy współczesnych idei i założeń edukacyjnych, wyrażonych w niektórych podstawach programowych państw europejskich – Finlandii, Norwegii, Szwecji, Szkocji, Irlandii. W dokumentach tych ujawniają się filozoficzne podstawy edukacji powszechnej, które odnaleźć można także w polityce edukacyjnej innych wysoko rozwiniętych państw demokratycznych. Omawiana w tekście filozofia kształcenia systemowego ujawnia się w kilku zasadniczych wektorach – wspierania wartości kluczowych dla demokracji liberalnej; przekraczania granic kształcenia przedmiotowego na rzecz kształtowania postaw, kompetencji, dyspozycji i nawyków; wreszcie – inspirowania do aktywności i działań twórczych w wielu dziedzinach życia. Za Gertem Biestą taki model edukacyjny określa się jako „światocentryczny”, bądź „życiocentryczny”, w przeciwieństwie do modelu programocentrycznego, właściwego np. polskiemu systemowi oświaty. W modelu światocentrycznym edukacja staje się przestrzenią kształtowania kluczowych kompetencji egzystencjalnych, jak poznawanie i interpretacja zjawisk, budowanie tożsamości i relacji z innymi, aktywne nastawienie do świata. Tak rozumiana edukacja staje się procesem inicjowania i odkrywania podmiotowości człowieka.

Wobec wyzwań nowej edukacji humanistycznej – teorie i praktyki lektury

Dorota Michułka — 2022-06-23

Niniejszy artykuł recenzyjny zatytułowany „Wobec wyzwań nowej edukacji humanistycznej” podejmuje różnorodne kwestie związane ze współczesną dydaktyką polonistyczną pojawiające się w publikacjach Marii Kwiatkowskiej-Ratajczak oraz Michała Ratajczaka. W artykule zwrócono uwagę na wieloletnie przemyślenia Autorów omawianych książek, prowadzone nad szkolną edukacją polonistyczną, zarówno w perspektywie współczesnej edukacji humanistycznej, jak i historycznych źródeł oraz szeroko pojętej tradycji literackiej i kontekstów społeczno-kulturowych. Obie publikacje zasługują na docenienie ze względu na badania autorów prowadzone w obszarze dydaktyki polonistycznej – zarówno w kontekście dydaktycznej teorii, jak i metodycznych praktyk.

Okołoliteracka edukacja obywatelska w Kanadzie a potrzeba polskich rozwiązań programowych

Agnieszka Kania — 2022-06-23

W artykule został opisany przykład fragmentu programu / propozycji działań projektowych autorstwa Shawntelle Nesbitt wokół książek dla młodego odbiorcy z kanadyjskiej serii Holocaust Remembrance Series for Young Readers. W kontekście propozycji podstawy programowej do języka polskiego, sformułowanej przez Krzysztofa Biedrzyckiego, omówiono walory pakietu dydaktycznego dla kanadyjskich szkół, w którym kształcenie literackie łączy się ściśle z edukacją obywatelską, a także celami wychowawczymi. Zagraniczne rozwiązania wskazane zostały jako wartościowy przykład dla twórców nowej podstawy programowej dla polskiej szkoły.

Interpretanty lektur. Prototypowy program nauczania metodą multimedialnych modułów tematycznych (szkoła średnia)

Anna Ślósarz — 2022-06-23

Materiał nauczania warto ująć w sekwencje, aby pokazać zależności, a całość zapamiętać. Powiązane tematycznie utwory tworzą kognitywne amalgamaty. Teksty werbalne należy wiązać z multimedialnymi, aby porównywać środki wyrazowe, ucząc dekodowania i tworzenia znaczeń. Taki sposób nauczania języka ojczystego wdrożono w Australii, Finlandii, Norwegii czyli w wysoko rozwiniętych krajach. Metoda nauczania z użyciem multimedialnych modułów tematycznych polega na celowym powiązaniu treści nauczania w moduły, z których każdy zawiera teksty literackie oraz multimedia. Temat ukierunkowuje rozumienie tekstów. Prototypowy program nauczania języka polskiego w szkole średniej Interpretanty lektur zaleca głośne odczytanie tekstu wyjściowego i tematyczne powiązanie go z tekstami innych gatunków oraz multimediami. Jest wdrożony w kilku szkołach, na Uniwersytecie Pedagogicznym i Uniwersytecie Łódzkim. Stworzone na jego bazie autorskie programy należy przed realizacją skonsultować w lokalnym środowisku, w tym z uczniami.

Studia polonistyczne poza Polską: kompleksowy przykład Brukseli (ULB)

Yoana Ganowski — 2022-06-23

Często trudno jest zrozumieć pojęcie studiów polonistycznych za granicą. Autorka prezentuje polonistykę w stolicy Europy. W artykule omawia przypadek francuskojęzycznego Wolnego Uniwersytetu w Brukseli (ULB). Prezentuje polonistykę jako część slawistyki. Wskazuje ograniczenia wpływające na program nauczania. Opisuje niejednorodność studentów: ich różne pochodzenie, wykształcenie i reprezentowaną wielokulturowość. Przedstawia również program studiów oraz środki i rozwiązania ułatwiające optymalizację jednoczesnego nauczania języka i literatury. Wśród wykorzystywanych rozwiązań są nowe technologie, pobyty za granicą i spotkania z osobami mówiącymi w ojczystym języku. Podsumowując, nakreśla proces uczenia się studentów zagranicznych w Brukseli i trudności w nauczaniu, jakie mogą napotkać akademiccy nauczyciele na europejskiej uczelni. Proponuje środki zaradcze pomagające w przezwyciężaniu problemów edukacyjnych.

Z notatnika zbuntowanej praktyczki

Ewa Korulska — 2022-06-23

Z notatnika zbuntowanej praktyczki

Kandyd na Wyspach. O Emigracji Malcolma XD

Beata Gromadzka — 2022-06-23

Artykuł jest próbą usytuowania, wydanej w 2019 roku, powieści Emigracja Malcolma XD w tradycji literatury emigracyjnej i wśród nurtów współczesnej polskiej prozy migracyjnej o Polakach na Wyspach. Powieść kontynuuje satyryczno-groteskowe obrazy emigracyjnych losów ukazane przez Witolda Gombrowicza i Sławomira Mrożka. Emigracja jest polemiczna wobec współczesnej literatury migracyjnej ukazującej dylematy tożsamościowe w zróżnicowanej kulturowo rzeczywistości, ale jej forma, przejęta z internetowych gatunków, jest dla niej charakterystyczna.

Czytelnicy zaangażowani na lekcji języka polskiego

Zofia Zasacka — 2022-06-23

Artykuł, wychodząc od wyników badań empirycznych śledzących motywacje czytelnicze uczniów w relacji do osiągnięć edukacyjnych, analizuje właściwości zaangażowania czytelniczego. Rozpatrywane są okoliczności sprzyjające zaangażowaniu czytelniczemu jako postawie niwelującej nierówności edukacyjne. Poddane zostały dyskusji możliwe działania dydaktyczne, które pozwoliłyby na rozwijanie motywacji czytelniczych uczniów. Wśród najistotniejszych przesłanek wskazujących na okoliczności budujące taką postawę jest ciekawość, zainteresowanie czytanym tekstem oraz umiejętność czerpania satysfakcji z recepcji złożonych narracji, także fikcjonalnych. Synergia między lekturami szkolnymi i pozaszkolnymi może stanowić taką szansę. Dyskusja na lekcji języka polskiego to najlepszy sposób uruchomienia społecznego wymiaru motywacji czytelniczych – relacje rówieśnicze mogą zostać wykorzystane do budowania zaangażowania czytelniczego.

Powinności kształcenia językowego w L1 a niektóre aspekty lingwistyki poststrukturalistycznej

Jolanta Nocoń — 2022-06-23

Artykuł wpisuje się w dyskusję nad kształceniem językowym w L1 we współczesnej szkole. Przedstawiona w nim wizja oparta została na poststrukturalistycznych koncepcjach lingwistycznych, w których język postrzegany jest niesystemowo, nadaje mu się wymiar humanistyczny, antropologiczno-podmiotowy, kognitywny. Autorka omawia trzy propozycje dobrych praktyk jako przykłady wpisujące się w prezentowaną koncepcję dydaktyczną – w pierwszej umiejętność charakteryzowania uznana została za opowieść interpretującą siebie i świat, w drugiej ćwiczeniom słownikowo-frazeologicznym przypisana została funkcja zmiany postrzegania rzeczywistości, trzecia to próba stworzenia opartej na dorobku glottodydaktyki metodyki sprawności słuchania w L1. Wyróżniają je otwarcie na zmieniającą się pozaszkolną rzeczywistość, na nurtujące współczesność problemy, na wyzwania edukacyjne z nimi związane i na podmiot edukacji.

Wiedza wyzwalająca

Aleksander Pawlicki — 2022-06-23

Artykuł dotyczy relacji wiadomości i umiejętności w podstawie programowej z historii. Na wstępie analizuje się, jak popularność niektórych koncepcji dydaktycznych (np. pracy z tekstem źródłowym), bez namysłu nad ich rzeczywistym sensem, prowadzi do pozorności zmian w nauczaniu. W tym kontekście rozważa się następnie, jak pojawiło się przekonanie, że umiejętności ważniejsze są od wiadomości. Prezentowana jest przy tym koncepcja „trzech przyszłości” Younga i Mullera i wprowadzone pojęcie wiedzy potężnej (powerful knowledge). Dowodzi się, że gwałtowny spór edukacyjnych tradycjonalistów i progresistów prowadzi do zagubienia ważnej prawdy o nierozerwalnym związku wiadomości i umiejętności. Równocześnie zaś pokazywane są próby zastosowania koncepcji powerful knowledge w praktyce pisania programu szkolnego. Artykuł kończy się prezentacją autorskiej wizji tego, jak należy dobierać te wiadomości i umiejętności, które trafią do podstawy programowej. Kluczami selekcji stają się wiedza o pisaniu historii, historia drugiego stopnia oraz kształtowanie wyobraźni socjologicznej.

Nowy, wspaniały i dostępny świat

Barbara E. Ostrowska — 2022-06-23

Nauczanie przedmiotów przyrodniczych najczęściej kojarzy się z przekazywaniem informacji, faktów i opisów zjawisk – czyli ugruntowanej wiedzy do przyswojenia przez uczniów. Na zajęciach zwykle brakuje czasu na refleksje związane z naturą tych przedmiotów, a co za tym idzie z ich wykorzystaniem do przygotowania ucznia do trochę innego świata. Świata, w którym większość informacji znajdziemy w sieci. Dostęp do nich jest natychmiastowy, ale jakość bardzo różna. Należy więc wyposażyć młodego człowieka w umiejętności niezbędne do świadomego funkcjonowania. Skupienie uwagi na krytycznym myśleniu, stosowaniu metody naukowej, a właściwie próby ukształtowania „nawykowego” myślenia według reguł tej metody, dyskusji o fake newsach, pseudonauce czy niepewności naukowej wydaje się być niezwykle ważne. W publikacji podjęto próbę zasygnalizowania, które umiejętności można rozwijać na zajęciach z przedmiotów przyrodniczych przy weryfikacji i ograniczeniu przekazywanych treści.

Podstawa programowa do języka polskiego z perspektywy rozwoju psychologicznego

Piotr Rycielski — 2022-06-23

Artykuł stanowi recenzję proponowanej podstawy programowej języka polskiego kierowanej do szkół podstawowych i ponadpodstawowych w polskim systemie edukacji. Przegląd podstawy programowej języka polskiego został przygotowany w oparciu o kluczowe koncepcje psychologii rozwojowej (Piaget, Erikson, Kohlberg) i w odniesieniu do projektu Skills for 2030 autorstwa OECD.