Twórcze echa neurotycznej młodości Żeromskiego, czyli pisarstwo wywiedzione z Dzienników
PDF

Słowa kluczowe

Stefan Żeromski’s writings
diaristics
autobiographism
autoanalysis
nervousness
scientism
antipositivistic turn
modernism
Young Poland

Jak cytować

Okulicz-Kozaryn, R. (2016). Twórcze echa neurotycznej młodości Żeromskiego, czyli pisarstwo wywiedzione z Dzienników. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, (27), 67–85. https://doi.org/10.14746/pspsl.2016.27.3

Abstrakt

Until now, Stanisław Żeromski’s writings have not been viewed with regard to literature common to the age of anxiety from the turn of the eighties and nineties of the 19th century, though there are numerous common aspects shared by both. These are clearly discernible in the early works of the writer, written in his youthful days, and shaped among others by J. Ochorowicz’s literary piece Z dziennika psychologa (“From a psychologist’s diary”) concerning the latter’s views on the neuropsychological system of man, the acquired habitual self-analysis and autobiographism rooted in the practical activities of a diarist; all of which surface both in the subject matter, the singularity of style, narration, as well as the composition of later works by the author. By devoting the majority of space and attention to identifying and tracing literary awareness in his intimate notes from 1882 to 1891 – of which one volume carries the title Dziennik człowieka nerwowego (“Diary of the anxious man”) – R. Okulicz-Kozaryn portrays its role in Siłaczka (“The Strongwoman”), Mogiła (“The Grave”) and Źródło (“The Source”), also in Ludzie bezdomni (“The Homeless”). He further claims that Żeromski’s Dzienniki (“Diaries”) should be presented as its laboratory sample, whereas the entire literary output of the writer ought to be interpreted as more advanced consequences of the then initiated experiment.

https://doi.org/10.14746/pspsl.2016.27.3
PDF

Bibliografia

Adamczyk Zdzisław Jerzy (1970), „Dzienniki” jako dokument formowania się programu literackiego i poglądów estetycznych Stefana Żeromskiego, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 1-33.

Adorno Theodor W. (1994), Teoria estetyczna, przeł. Krystyna Krzemieniowa, PWN, Warszawa.

Belmont Leo (1928), W wieku nerwowym. Powieść oryginalna, wyd. 3, Stanisław Cukrowski Zakłady Graficzne E. i D-ra K. Koziańskich, Warszawa.

Brzozowski Stanisław (1984), Współczesna powieść polska, w: Współczesna powieść i krytyka, wstępem poprzedził Tomasz Burek, oprac. Janina Bahr i Maria Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 57-157.

Chlebowski Bronisław (1918), Poezja polska po 1863 r., w: Dzieje literatury pięknej w Polsce, cz. 1, oprac. Stanisław Tarnowski i in., nakładem Akademii Umiejętności, Kraków, s. 507-561.

Hahn Wiktor (1946-1947), Hamleci polscy, „Łódź Teatralna”, nr 8, s. 39-43.

Hendzel Władysław (2000), „Głos” (1886-1894): literatura, krytyka, teatr, Wydawnictwo UO, Opole.

Hutnikiewicz Artur (1956), Żeromski i naturalizm, Towarzystwo Naukowe, Toruń.

Hutnikiewicz Artur (1987), Żeromski, PWN, Warszawa.

Hutnikiewicz Artur (2003), Wstęp, w: Stefan Żeromski, Wybór opowiadań, Ossolineum, Wrocław, s. 7-115.

Kądziela Jerzy (1963), Przedmowa, w: Stefan Żeromski, Dzienniki, t. 1, Czytelnik, Warszawa, s. 5-41.

Kiszczak Dariusz (2012), Twórczość publicystyczna i literacka Leo Belmonta, Primum Verbum, Łódź.

Kłosińska Krystyna (1988), Powieści „o wieku nerwowym”, Śląsk, Katowice.

Komornicka Maria (1894), Szkice, Księgarnia Wacława Obuchowskiego, Warszawa.

Maciejewska Irena (1987), Wstęp, w: Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, Ossolineum, Wrocław, s. 3-142.

Mantegazza Paolo (ok. 1890), Wiek nerwowy, z włoskiego przełożył Jakób Wollerner, nakład i druk Wilhelma Zukerkandla, Złoczów.

Markiewicz Henryk (1977), Bezdogmatowcy i melancholicy, w: tegoż, W kręgu Żeromskiego. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, PIW, Warszawa, s. 116-142.

Markiewicz Henryk (2007), Na marginesach „Modernizmu polskiego” Wyki, w: tegoż, Utarczki i perswazje. 1947-2006, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 73-78.

Okulicz-Kozaryn Radosław (2013), Gra nerwów. Chopin w epoce psychicznego rozstroju, w: tegoż, Rok 1894 oraz inne szkice o Młodej Polsce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 17-31.

Pieścikowski Edward (1956), Opowiadania Stefana Żeromskiego w „Przeglądzie Poznańskim”, „Pamiętnik Literacki”, t. 47, nr 3, s. 213-240.

Pigoń Stanisław (1966), Futur Zych. W kręgu przyjaciół Stefana Żeromskiego, w: tegoż, Drzewiej i wczoraj: wśród zagadnień kultury i literatury, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 339-350.

Potocki Antoni (1903), Szkice i wrażenia literackie: (H. Sienkiewicz, Wł. St. Reymont, Ig. Dąbrowski, St. Żeromski, W. Sieroszewski, K. Tetmajer, J. Kasprowicz, Ant. Lange i inni), Towarzystwo Wydawnicze, Lwów.

Potocki Antoni (1912), Polska literatura współczesna, cz. 2: Kult jednostki 1890-1910, Gebethner i Wolff, Warszawa.

Rodak Paweł (2011), Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Sadlik Magdalena (2004), „Konfesje samotnych”. W kręgu prozy spowiedniczej 1884-1914, Universitas, Kraków.

Sobolewska Anna (1993), Psychologiczna problematyka w literaturze polskiej XX wieku, psychologizm [hasło], w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. Alina Brodzka i in., Ossolineum, Warszawa, s. 885-897.

Sokalska Małgorzata (2014), Leo Belmonta spotkania z modernizmem, w: Literatura niewyczerpana. W kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. Krzysztof Fiołek, Universitas, Kraków, s. 323-339.

Wizel Adam (1896), Wiek nerwowy w świetle krytyki, nakładem Gabriela Centnerszwera, Warszawa.

Wyka Kazimierz (1977), Młoda Polska, t. 1: Modernizm polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Żeromski Stefan (1890), A. Mańkowski, „Hrabia August” [recenzja], „Głos”, nr 37, s. 446-447.

Żeromski Stefan (1964a), Dzienniki, t. 2, red. Stanisław Pigoń, oprac. i przedmowa Jerzy Kądziela, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1964), Dzienniki, t. 3, wyd. 2 uzup., red. Stanisław Pigoń, oprac. i przedmowa Jerzy Kądziela, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1965), Dzienniki, t. 4, wyd. 2 uzup., red. Stanisław Pigoń, oprac. i przedmowa Jerzy Kądziela, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1966), Dzienniki, t. 6, wyd. 2 uzup., red. Stanisław Pigoń, wstęp Henryk Markiewicz, oprac. i przedmowa Jerzy Kądziela, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1970), Dzienniki. Przypisy – słowniki – skorowidze, t. 7, red. Stanisław Pigoń, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1971), Wybór opowiadań, oprac. Artur Hutnikiewicz, Ossolineum, Wrocław.

Żeromski Stefan (1983), Pisma zebrane, t. 2: „Rozdzióbią nas kruki, wrony”; Utwory powieściowe, red. Zbigniew Goliński, Czytelnik, Warszawa.

Żeromski Stefan (1987), Ludzie bezdomni, oprac. Irena Maciejewska, Ossolineum, Wrocław.