The (Un)Repressed Memory of Poznań June in 1958–80
Journal cover Sensus Historiae, volume 56, no. 3, year 2024
PDF (Język Polski)

Keywords

Poznań June 1956
the Polish People’s Republic
memory
communist government
democratic opposition

How to Cite

Jaśniak, P. (2025). The (Un)Repressed Memory of Poznań June in 1958–80. Sensus Historiae, 56(3), 149–169. https://doi.org/10.14746/sh.2024.56.3.008

Number of views: 40


Number of downloads: 17

Abstract

It is commonly agreed that the Poznań June began on June 28, 1956, and ended with a speech of Władysław Gomułka in the Cegielski Metal Factories (HCP) in Poznań in 1957. The First Secretary of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party appealed to draw a “mourning curtain of silence” over the demonstration. Since then, the topic, uncomfortable for the communist authorities, was omitted from public discourse. However, local community remembered and demanded respect for the dead and their families. This article focuses on the ways of commemoration of the Poznań June in the years 1958-80, i.e. at the most difficult moment. Modest attempts made by the Catholic Church or the inhabitants posed numerous problems for the authorities, only to explode with double force in 1976. In the years 1976-80, an organized opposition appeared and loudly demanded the commemoration of the events of 1956.

https://doi.org/10.14746/sh.2024.56.3.008
PDF (Język Polski)

References

AIPN Po 06/71/108.

AIPN Po 06/71/109.

AIPN Po 08/1296/2.

AIPN Poznań, Po 06/215/4.

AIPN Poznań, Po 06/215/4.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 338.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 3172.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 9.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 568

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 344.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 366.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 362.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1122

APP, KM PZPR w Poznaniu, sygn. 64.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 83.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1142.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1145.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1632.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 3250.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1632.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1973.

APP, WUKPPiW w Poznaniu, sygn. 181.

APP, WUKPPiW w Poznaniu, sygn. 243.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1155.

APP, KW PZPR, sygn. 3198.

APP, KW PZPR w Poznaniu, sygn. 1231.

III Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Stenogram, Warszawa, 10.03-19.03.1959 r., Warszawa 1959.

Balbus T., Ł. Kamiński, Wydarzenia grudniowe 1970 poza Wybrzeżem, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 1, s. 143-160.

Barańczak S., Cztery Czerwce. (Zamiast recenzji z książki „Poznański Czerwiec 1956”), „Kultura” 1981, nr 9.

Barcikowski K., Z mazowieckiej wsi na szczyty władzy, Projekt, Warszawa 1998.

Bratny R., Życie raz jeszcze, Książka i Wiedza, Warszawa 1967.

Brzeziński P., R. Chrzanowski, A. Nadarzyńska-Piszczewiat, Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, Oficyna Verbi Causa, Gdynia 2010.

Czerwiec 1976. Spory i refleksje po 25 latach pod red. P. Sasanki, R. Spałka, IPN, Warszawa 2003.

Danowska B., Grudzień 1970 na Wybrzeżu Gdańskim. Przyczyny, przebieg, reperkusje, Bernardinum, Pelplin 2000.

Deklaracja Ruchu Demokratycznego, „Głos” 1977, nr 1, s. 5.

Dorczyk K., Z archiwum Wydawnictwa Poznańskiego. Pozycja zaniechana, „Arkusz” 1997, nr 4.

Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, IPN, Warszawa 2000.

Eisler J., Polski rok 1968, IPN, Warszawa 2006.

Eisler J., Poznański Czerwiec ’56 - powstanie, protest, bunt?, [w:] Poznański Czerwiec 1956. Uwarunkowania - przebieg - konsekwencje. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej Poznań 22–23 czerwca 2006, pod red. K. Białeckiego i S. Jankowiaka, Instytut Historii UAM, Poznań 2007, s. 33-42.

Gąsiorowski A., Cenzura, [w:] Cenzura w PRL. Relacje historyków, oprac. Z. Romek, Neriton, Warszawa 2000.

Gomułka W., Przemówienia, wrzesień 1957 - grudzień 1958, Książka i Wiedza, Warszawa 1959.

Góra W., W Polsce Ludowej 1944–1964, [w:] Historia polskiego ruchu robotniczego 1864–1964, t. 2, 1939–1964, oprac. M. Malinowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1957.

Grudzień 1970 w dokumentach wojskowych, wyb., wstęp i oprac. E.J. Nalepa, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2011.

Grzelczak P., Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956–1989, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2016.

Historia polskiego ruchu robotniczego 1864–1964, t. 2, 1939–1964, oprac. M. Malinowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1957.

Jankowiak S., Poznań i Wielkopolska w marcu 1968 roku. „Taka jest prawda i innej prawdy nie ma”, IH UAM, Poznań 2008.

Jędraszewski M., Teczki na Baraniaka. Kalendarium działań SB, t. 2, Wydawnictwo Bonami, Poznań 2009.

Kogut B., Chłopiec z zapałkami [fragm. powieści zatrzymanej przez cenzurę], „Arkusz” 1997, nr 4, s. 2-3.

Kogut B., Jeszcze miłość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1967.

Kogut B., Kłusownicy i naganiacze, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1963.

Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 1. Referaty pod red. M. Kuli, P. Osęki, M. Zaremby, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

Morgan D., Konflikt pamięci. Narracje radomskiego Czerwca 1976, IPN, Warszawa 2004.

Oblicza Marca 1968, pod red. K. Rokickiego, S. Stępnia, IPN, Warszawa 2004.

Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956, „Opinia” 1978, nr 7-8.

Patriotyczna manifestacja w stolicy Wielkopolski, „Głos Wielkopolski, 19.04.1966, nr 91.

Poznański Czerwiec 1956. Uwarunkowania - przebieg - konsekwencje. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej Poznań 22–23 czerwca 2006, pod red. K. Białeckiego i S. Jankowiaka, Instytut Historii UAM, Poznań 2007.

Przemówienie na uroczystości obchodu 50-lecia Związku Włókniarzy wygłoszone w Łodzi 22.11.1958 r., [w:] W. Gomułka, Przemówienia, wrzesień 1957 - grudzień 1958, Książka i Wiedza, Warszawa 1959.

Przemówienie powitalne I sekretarza KW PZPR tow. Wincentego Kraśki, „Gazeta Poznańska”, 19.07.1959, nr 171.

Rozmowa o pracy samorządu robotniczego w Zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu, „Nowe Drogi” 1959, nr 1, s. 38-60.

Sasanka P., Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje, IPN, Warszawa 2003.

Szulc P., „Ładną gwiazdkę nam rząd zgotował!”. Grudzień ’70 w listach do Radiokomitetu, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 2.

Truszczyński J., H. Janos, 1000-lecie państwowości. Wspaniała manifestacja w Poznaniu, „Gazeta Poznańska”, 18.04.1966, nr 90.

Trzeciakowski L., Nad dwiema pracami o Czerwcu, „Głos Wielkopolski”, 17 lipca 1981, nr 139.

Trzeciakowski L., Z. Rykowski, W. Władyka, Poznański Czerwiec 1956, „Kwartalnik Historyczny” 1982, nr 1, s. 153-158.

Zaremba M., Społeczeństwo polskie lat sześćdziesiątych - między „małą stabilizacją” a „małą destabilizacją”, [w:] Oblicza Marca 1968, pod red. K. Rokickiego, S. Stępnia, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2004.