Keywords
anti-discrimination education
women's history
diversity
emancipation
gender
How to Cite
Number of views: 55
Number of downloads: 34
Abstract
The aim of the presented text is to present what (non-) equality and antidiscrimination education looks like in Poland. At the same time, we show how the lack of equality, and consequently discrimination, is harmful and destructive-it limits development and the possibility of action, takes away the chance to fully participate in social life, negatively affects psychophysical well-being and finally justifies violence. Using the example of women's history, we show what anti-discrimination, emancipation and pro-equality strategies are effective, and at the same time what exclusion from the public space and narrative of memory means for the oppressed and absent—repeated harm and injustice. We therefore postulate that the Polish school, as a place for equality, inclusion and anti-discrimination education, should abandon the transmission of ‘world knowledge’ and opt for critical and emancipatory ‘teaching for the world.’
References
Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Oddział w Poznaniu, Spuścizna Wisławy Knapowskiej, sygn. P-III-2.
Baudouin de Courtenay J., Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, 1915 [w:] idem, O języku polskim, Wybór prac, pod red. J. Basary i M. Szymczaka, Warszawa 1984.
Biuro Edukacji, Warszawa 2022, https://www.edukacja.um.warszawa.pl/-/-nie-rownosc-plci-w-jezyku
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Równe traktowanie w szkole. Raport z badania w szkołach oraz analiza ilościowa programów wychowawczo-profilaktycznych, „Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich” 2021, nr 3.
Braun L., Historya rozwoju ruchu kobiecego, Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego, Warszawa 1904.
Buchowska N., Sękowska-Kozłowska K., Eliminacja stereotypów związanych z płcią w dziedzinie edukacji - analiza prawno-międzynarodowych zobowiązań Polski, „Acta Iuris Stetinensis” 2015, nr 12. DOI: https://doi.org/10.18276/ais.2015.12-02
Cerna L., Mezzanotte C. I in., Promoting inclusive education for diverse societies: A conceptual framework, “OECD Education Working Paper” 2020, nr 260.
Chabros E., Klarman A., Wstęp, [w:] Historia kobiet czy historie kobiet?, pod red. E. Chabros, A. Klarman, Instytut Pamięci Narodowej, Wrocław - Warszawa 2019.
Chmura-Rutkowska I., Być dziewczyną - być chłopakiem i przetrwać. Płeć i przemoc w szkole w narracjach młodzieży, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.
Chmura-Rutkowska I., Buchnat i in, Kto jest najgorzej traktowany w szkole? Dyskryminacja i przemoc rówieśnicza w polskich szkołach. Poznańskie badania oświatowe 2021, „Resocjalizacja Polska”, 2022, nr 24.
Chmura-Rutkowska I., Dlaczego edukacja antydyskryminacyjna jest ważna, [w:] Chmura-Rutkowska I., Kowalska-Andrzejewska J., Akademia równości i różnorodności, Fundacja Rozwoju Motylarnia Poznań 2020, https://www.motylarnia.org/index.php/2020/12/31/akademia-rownosci-i-roznorodnosci-cze-sc-i-cykl-szkolen-dla-kadry-edukacji-formalnej-i-pozaformalnej/
Gender w podrecznikach. Projekt badawczy. Raport. Tom 1-3, pod red. I. Chmura-Rutkowskiej, M. Dudy, M. Mazurek, A. Sołtysiak-Łuczak, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2016, https://www.feminoteka.pl/raport-gender-w-podrecznikach-tom-1-3-publikacja-do-pobrania/
Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Praktyki pamięci i strategie upamiętniania pierwszych naukowczyń Uniwersytetu w Poznaniu, [w:] Historię swą piszcie same. Polityka, historiografia i muzealne narracje z perspektywy kobiet, pod red. I. Dadej, A. Kaczmarskiej, D. Kałwy i A. Nowakowskiej-Wierzchoś, Instytut Historii PAN i Muzeum J. Piłsudskiego w Sulejówku, Warszawa 2023.
Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Wyzwania i potrzeby osób prowadzących edukację szkolną w Polsce w zakresie historii kobiet. Raport z badań, Muzeum Historii Kobiet, Poznań 2024; https://www.historiakobiet.org/badania/
Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Skórzynska I., Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum, Poznań 2015.
Chmura-Rutkowska I., Programy, codzienność, lekcje i kultura szkoły - gdzie jest miejsce na herstorię, [w:] Herstoria stosowana. Podręcznika dla edukatorek i edukatorów, pod red. A. Kowalczyk, K. Dworaczyk, Fundacja Muzeum Historii Kobiet, Poznań 2024.
Chmura-Rutkowska I., Szpyra-Kozłowska J., Nierówność płci w języku, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, Urząd m.st. Warszawy
Czerepaniak-Walczak M., Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 200.
Duda M., Dogmat płci. Polska wojna z gender, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2016.
Dyskryminacja i równe traktowanie - najważniejsze pojęcia i definicje, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2015, https://www.ffrs.org.pl/wp-content/uploads/FRS_Broszura_Definicje-dysk_www.pdf
Dyskryminacja w szkole - obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań, pod red. K. Gawlicz, P. Rudnickiego, M. Starnawskiego, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2015;
Dzieci się liczą 2022 Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, pod red. M. Sajkowskiej, R. Szredzińskiej, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2022.
Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2011.
Edukacja antydyskryminacyjna. Ostatni dzwonek! O deficytach systemu edukacji formalnej w obszarze przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami. Raport z badań, pod redakcją M. Chusteckiej, E. Kielak i M. Rawłuszko, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2016.
Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, pod red. Branki M., Cieslikowskiej D. Warszawa-Kraków 2023.
Edukacja równościowa. Tworzenie przestrzeni i warunków dla Innego. pod red. M. Obryckiej, G. Piekarskiego, M. A. Sałapaty, Impuls, Kraków 2020.
Eisner E.W., The Educational Imagination, New York 1979.
Gawlicz K., Rudnicki P., Starnawski M., Dyskryminacja w edukacji - przegląd wybranych polskich badań, [w:] Dyskryminacja w szkole - obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań, pod red. K. Gawlicz, P. Rudnickiego, M. Starnawskiego, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2015.
Gordon D., Hidden curriculum, [w:] International Encyclopedia of the Sociology of Education, ed. L.J. Saha, Oxford 1997.
Grzemny D., Wszyscy Ludzie Rodzą się Wolni i Równi. Pakiet materiałów edukacji praw człowieka, Stowarzyszenie Amnesty International Warszawa 2017.
Kałwa D., Spotkania, czyli kto (na)pisze historię kobiet?, [w:] Historię swą piszcie same. Polityka, historiografia i muzealne narracje z perspektywy kobiet, pod red. I. Dadej, A. Kaczmarskiej, D. Kałwy i A. Nowakowskiej-Wierzchoś, Instytut Historii PAN i Muzeum J. Piłsudskiego w Sulejówku, Warszawa 2023.
Kałwa D., W stronę historii gender, „Rocznik Antropologii Historii”, 2014, rok IV, nr 2(7).
Kędziora K., Mazurczak A., Śmiszek K., Unijny zakaz dyskryminacji a prawo polskie. Analiza funkcjonowania przepisów antydyskryminacyjnych w praktyce polskich sądów, Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce, Warszawa 2018.
Kozakoszczak A., Czy równe traktowanie w szkole jest możliwe?, [w:] Czy równe traktowanie w szkole jest możliwe? Zbiór materiałów dla kadry szkół, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2016.
Krasuska K., Jaki gender jest, każdy widzi: podstawowe terminy, [w:] Gender. Przewodnik Krytyki Politycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
Krawczyk St., Gender niszczył nasz język już w XVI wieku, „Kontakt” 2019, nr 253.
Krysiak P., Feminatywa w polskiej tradycji leksykograficznej, „Rozprawy Komisji Językowej”, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 2016, XLII.
Kuczalska-Reinschmit P., E pur si muove… Publicystyka społeczna z lat 1881-1918, wybór i wstęp A. Zawiszewska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2016.
Kuźma I.B., Pietrzak E.B., Kobieta - przestrzeń konfliktów, pole walk. Szkice z antropologii politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-764-7
Kwieciński Z., Państwo wobec nierówności społecznych i wyrównywania szans edukacyjnych, [w:] Edukacja i nierówność. Trajektorie sukcesu i marginalizacji, pod red. A. Gromkowskiej-Melosik, M.J. Szymańskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015.
Kwieciński Z., Edukacja wobec różnicy i inkluzji. Dwa typy dyskursów - w stronę pedagogiki pozytywnej, „Kultura i Edukacja” 2014, nr 2 (102). DOI: https://doi.org/10.15804/kie.2014.02.08
Kwieciński Z., Pedagogiczne zero. Zastosowania problemowe, epistemiczne i magiczne, „Nauka”2004, nr 2.
Kwieciński Z., Sprawiedliwa nierówność czy niesprawiedliwa równość? Implikacje edukacyjne, [w:] Z. Kwieciński, Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji we Wrocławiu, Wrocław 2007.
Lowenthal D., The Past is a Foreign Country. Revisited, Cambridge University Press, Cambridge 2013.
Łaziński M., O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Małocha-Krupa A., Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2018.
Nierówności społeczne. W trosce o otwarcia horyzontów edukacji, pod red. K. Błasińskiej, S. Pasikowskiego, G. Piekarskiego, J. Ratkowskiej-Pasikowskiej, Fundacja Instytut Równowagi Społeczno-Ekonomicznej, Gdańsk 2015.
Nussbaum M. C., W trosce o człowieczeństwo. Klasyczna obrona reformy kształcenia ogólnego, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2008.
Nussbaum M. C., Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, Biblioteka Kultury liberalnej, Warszawa 2016.
Obidniak-Marciniak W., Równe szanse w edukacji?, [w:] Czytanki o edukacji - dyskryminacja, pod red. D. Obidniak, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 2011.
OECD, Equity and Inclusion in Education: Finding Strength through Diversity, OECD Publishing, Paris 2023.
Pajdzińska A., Baudouin de Courtenay - prekursor nie tylko strukturalizmu, „LingVaria” 2020/2 (30). DOI: https://doi.org/10.12797/LV.15.2020.30.03
Podsiadło-Dacewicz I., Kulikowska A., i in, Szkoła Przyjazna Prawom Człowieka. Jak przeciwdziałać wykluczeniu i przemocy w szkole?, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Urząd M.St. Warszawy, Biuro Edukacji, Warszawa 2019.
Rudnicki P., Odzyskać edukację - pozaformalne działania edukacyjne na rzecz zmiany w oświacie. Perspektywa edukacji antydyskryminacyjnej, „Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja” 2018, t. 21.
Scott J. W., Gender: A useful category of historical analysis, “The American Historical Review”, 1986, no. 5. DOI: https://doi.org/10.2307/1864376
Segregacja, integracja, inkluzja, pod red. Krochmal-Bach B., Czyż A., Skoczek A., Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
Skórzyńska I., Głowacka-Sobiech E., Chmura-Rutkowska I., Kowalczyk A., Jankowiak-Maik A., Kobiety w historii. Historia w nowej podstawie programowej, „Wiadomości Historyczne” 2024/1.
Słownik nazw żeńskich polszczyzny, pod red. A. Małochy-Krupy, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015.
Społeczeństwo w drodze do wiedzy. Raport o stanie edukacji, pod red. M. Fedorowicza, M., Sitek, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011.
Szkoła równości. Dziennik praktyk. Wywiady z praktykami i praktyczkami edukacji antydyskryminacyjnej, pod red. M. Rawłuszko, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2016.
Środa M., Obcy, inny, wykluczony, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2020.
Therborn G., Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć, przeł. P. Tomanek, Warszawa 2015.
Therborn G., Stratification Requiescat in Pace. Paradigm Shift: From “Stratification” and Mobility to Inequality; https://www.researchgate.net/publication/268114662_
Gran_Therborn_The_Killing_Fields_of_Inequality UNESCO, School violence and bullying: Global status and trends, drivers and consequences, Paris 2018.
Walewska C., Kobieta polska w nauce, Skład w Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa 1922.
Walka z antysemityzmem i antycyganizmem w Polsce: monitoring, interwencja, edukacja, praca zbiorowa pod kierunkiem S. Kapralskiego, Stowarzyszenie Romów w Polsce, b.m i r. w., Warszawa 2022.
Wielka nieobecna - o edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań, pod red. M. Abramowicz, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2011.
Winiewski M. i in., Mowa nienawiści, mowa pogardy. Raport z badania przemocy werbalnej wobec grup mniejszościowych, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2017.
https://www.podstawaprogramowa.pl/Liceum-technikum/Historia [6.12.2024]
https://www.podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII-1/Historia [6.12.2024]
Zawiszewska A., Działalność feministek skupionych wokół Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit w procesie tworzenia społeczeństwa obywatelskiego przed Wielką Wojną, „Teksty Drugie” 2018/3. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2019.3.14
License
Copyright (c) 2024 Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.