Abstrakt
Wolin in its early medieval history is inextricably linked to the using of water routes and shipbuilding tradition. Even as a town in the early stage of its development, has merged in itself influences of many cultural circles, which can be traced today by examining an archaeological artefacts. With a view to this phenomenon, the aim of this article is the presentation and analysing of construction of 10th century atypical hull fragments of the early medieval clinker-built boats from the archaeological site no. 3 in Wolin. Examined relics consists of four constructional groups – keel made of pine wood, upper strakes with oarports, planks of unusual cross-sectional shape and these with painted external side. They are a part of a set of 80 shipbuilding elements secondary used in the constructions of harbour quays, recorded during archaeological excavations conducted in 2012-2013. The whole observation is embedded on the wide comparative background enabling indication of similar objects – e.g. the finds discovered off the coast of the south Baltic zone and today’s Denmark, Norway and Sweden. Furthermore, the study aims to emphasize the high research value of the heterogeneous set of secondary used planks. On the basis of the observed technical aspects such as raw material, caulking, planks cross-sections, holes for the oars or treatment of the outer sides, there was noted many similarities to the wrecks characteristic for both the lands dominated by Slavs and Scandinavians. Thus, we are able to observe the specificity of the nautical craftsmanship created by two cultural elements. Visible technological diversity of relicts found in Wolin, undoubtedly legitimizes us to apply to this set the assertion about a ‘transregional’ idea existing in early medieval shipbuilding.Bibliografia
Brøgger A. W., Shetelig H. 1971, The Viking Ships. Their Ancestry and Evolution, Oslo–London.
Crumlin-Pedersen O. 1997, Viking-Age Ships and Shipbuilding in Hedeby/Haithabu and Schleswig, Ships and Boats of the North, vol. 2, Roskilde.
Crumlin-Pedersen O. 2000, The Hedeby Ships, w: Down the River to the Sea, International Symposium on Boat and Ship Archaeology 8, red. J. Litwin, Gdańsk, s. 213-218.
Crumlin-Pedersen O. 2009, Boats and Ships of the Baltic Sea in the 9th and 10th Centuries: the Achaeological and Iconographic Evidence, w: Wulfstan’s Voyage, Maritime Culture of the North, vol. 2, red. A. Englert, A. Trakadas, Roskilde, s. 235-256.
Crumlin-Pedersen O., Olsen O. (red.) 2002, The Skuldelev Ships I, Ships and Boats of the North, vol. 4.1, Roskilde.
Duczko W. 2000, Obecność skandynawska na Pomorzu i słowiańska w Skandynawii we wczesnym średniowieczu, w: Salsa Cholbergensis. Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg, s. 23-44.
Dulinicz M. 1999, Uwagi o początkach ośrodków handlowych na południowym brzegu Bałtyku w VIII-IX w., w: Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, Spotkania Bytomskie, cz. 3, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 97-110.
Durham K., Noon S. 2002, Viking Longship, Oxford.
Filipowiak W. 1956, Port wczesnośredniowiecznego Wolina, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 2 (1958), s. 183-210.
Filipowiak W. 1973, Wyspa Wolin w prahistorii i we wczesnym średniowieczu, w: Z dziejów Ziemi Wolińskiej, red. T. Białecki, Szczecin, s. 37-137.
Filipowiak W. 1985, Słowiańskie początki „uprawy morza”, „Z otchłani wieków”, t. 51, z. 3-4, s. 189-199.
Filipowiak W. 1988, Początki żeglugi słowiańskiej u Ujścia Odry, w: Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, t. 2, red. G. Labuda, S. Tabaczyński, Wrocław, s. 29-46.
Filipowiak W. 1996, Archeologia a uprawa morza, w: 50 lat archeologii polskiej na Pomorzu Zachodnim, red. E. Wilgocki, Szczecin, s. 103-130.
Filipowiak W., Filipowiak W. 2014, Korabnictwo, port i żegluga wczesnośredniowiecznego Wolina, w: Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 2, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Warszawa, s. 350-385.
Filipowiak W., Konopka M. 2008, The Identity of a Town. Wolin, Town-State – 9-12th Centuries, „Quaestiones Medii Aevi Novae”, vol. 13, s. 243-288.
Herfert P. 1968, Frühmittelalterliche Bootsfunde in Ralswiek, Kr. Rügen, „Ausgrabungen und Funden”, Bd. 13, H. 4, s. 211-222.
Indruszewski G. 1996a, A Comparative Analysis of Early Medieval Shipwrecks from the Southern Shores of the Baltic Sea, mps pracy dyplomowej dostępny w Internecie pod adresem – http://www.anthropology.tamu.edu/papers/Indruszewski-MA1996.pdf [z dn. 11.05. 2012].
Indruszewski G. 1996b, Wczesnośredniowieczne łodzie klepkowe z południowej strefy Bałtyku w świetle analizy porównawczej, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 42, s. 61-75.
Indruszewski G. 2000, Usedom & Wolin – Acculturation Processes in Early Medieval Shipbuilding at the Mouth of the Oder River, w: Schutz des Kulturerbes unter Wasser. Veränderungen europäischer Lebenskultur durch Fluss- und Seehandel, International Congress on Underwater Archaeology 99, Bd. 35, Lübstorf, s. 389-392.
Indruszewski G. 2005, From Iron Age to Middle Age: The Archaeological Evidence of Ships and Boats of the Baltic Sea, „Quaestiones Medii Aevi Novae”, vol. 10, s. 11-52.
Indruszewski G. 2013, Technological Aspects of Cultural Identity: the Case of Early Medieval Shipbuilding and Seafaring in the Baltic, w: Scandinavian Culture in Medieval Poland, vol. 2, red. S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski, Wrocław, s. 437-455.
Indruszewski G., Nilsson M., Ważny T. 2006, The Ships that Connected People and the People that Commuted by Ships: the Western Baltic Case-study, w: Connected by the Sea, International Symposium on Boat and Ship Archaeology 10, red. L. Blue, F. Hocker, A. Englert, Oxford, s. 177-186.
Janowski A. 2012, Wstępne sprawozdanie z I etapu badań archeologicznych w Wolinie, gm. Wolin, stan. 3 (AZP 21-06/34) w 2012 roku w trakcie realizacji projektu „Budowa wraz z przebudową basenu jachtowego z infrastrukturą techniczną na obszarze portu morskiego w Wolinie przy ulicy Mostowej”, mps.
Janowski A. 2013, Harbours of Early Medieval Wolin in the Light of Recent Research, w: Economies, Monetisation and Society in the West Slavic Lands 800-1200 AD, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne, t. 2, red. M. Bogucki, M. Rębkowski, Szczecin, s. 45-58.
Janowski A. 2014, W wolińskim porcie… In Wolin’s port… [kat. wyst.], Wolin.
Jusza M. 2012, Wrak wczesnośredniowiecznej łodzi wydobyty z Dziwny w okolicy Srebrnego Wzgórza w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, t. 9, z. 1: Archeologia, s. 249-268.
Kubacka P. 2000, Znaleziska średniowiecznych łodzi klepkowych znad jeziora Łebsko, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 46, s. 235-278.
Leciejewicz L. 1989, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław.
McGrail S., 1987, Ancient Boats in N. W. Europe. The Archaeology of Water Transport to AD 1500, New York.
McGrail S. 2001, Boats of the World. From the Stone Age to Medieval Times, New York.
Ossowski W. 2006, Wyniki ostatnich badań wczesnośredniowiecznych łodzi w Polsce, w: Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń–Wrocław–Warszawa, s. 443-453.
Ossowski W. 2009a, Historical Vistula Lagoon Boat and Ship Wrecks, w: The Lagomar Lagoons. Unique Maritime Cultural Landscapes in a Scientific Focus and in an Interdisciplinary Comparison, red. H. Meyer et al., Friedland, s. 207-215.
Ossowski W. 2009b, Z badań nad wrakami fromborskimi, w: Bałtowie i ich sąsiedzi. Marian Kaczyński in memoriam, Seminarium Bałtyjskie, t. 2, red. A. Bitner-Wróblewska, G. Iwanowska, Warszawa, s. 579-594.
Ossowski W. 2010, Przemiany w szkutnictwie rzecznym w Polsce. Studium Archeologiczne, Gdańsk.
Pomian I., Litwin J. 2009, Attempt at Evaluating the Scientific Value of the P-2 Boat Originating from the Early Middle Ages, w: Between the Seas: Transfer and Exchange in Nautical Technology, International Symposium on Boat and Ship Archaeology 11, red. R. Bockius, Mainz, s. 421-428.
Prosnak M. 1963, Zachodniosłowiańska sztuka korabnicza wczesnego średniowiecza, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 9, s. 241- 271.
Prosnak M. 1967, Z zagadnień skandynawskiej sztuki korabniczej wczesnego średniowiecza, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 13, s. 199-238.
Rulewicz M. 1996, Wrak szczecińskiej łodzi z IX wieku, w: Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej, vol. 2, red. Z. Kurnatowska, Wrocław, s. 79-90.
Skamby Madsen J. 1991, Fribrødre – the Shipyard Site from the Late 11th Century, w: Aspects of Maritime Scandinavia AD 200-1200, red. O. Crumlin-Pedersen, Roskilde, s. 183-206.
Smolarek P. 1955, Inwentaryzacja źródeł do dziejów techniki szkutniczej Słowian pomorskich, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 1, s. 91-107.
Stanisławsk i B., Filipowiak W. (red.) 2013, Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 1, Warszawa.
Struve K. W. 1980, Ein slawisches Schiffswrack aus der Eckernförder Bucht, „Offa”, B. 37, s. 169-175.
Westerdahl C. 2000, From Land to Sea, from Sea to Land. On Transport Zones, Borders and Human Space, w: Down the River to the Sea, International Symposium on Boat and Ship Archaeology 8, red. J. Litwin, Gdańsk, s. 11-20.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.