Abstract
The articles deals with the medieval sources on the history of the Karaites who appeared in the Grand Duchy of Lithuania during the reign of duke Vitold (Vytautas). Many of them were already analyzed by researchers, whoever some questions still remained unanswered or presented not always in fully critical way. The research questions deal with the original privilege issued by Lithuanian monarchs to the Karaites, allegedly participation of the Karaites at the battle of Tannenberg or travel description left by Burgundian knight Gilbert de Lannoy. It seems that the first written document, shaping he legal position of the Karaites in the Grand Duchy of Lithuania was issued by duke Casimir Jagellonides in 1441. The charter of grand duke Vitold, drawn in 1388, was certainly forged sometime in the 15th century. The Bavarian Latin chronicle informing that a Jewish (in fact, Karaite?) military unit supported Polish-Lithuanian army at the battle of Tannenberg in 1410, transmitted only political propaganda, and did not reflect a real fact. Famous Burgundian traveler, who visited Grand Duchy of Lithuania in the beginning of the
15th century, met Karaites in Troki.
References
Baliński, M., 1836. Historia miasta Wilna, Vol. 1: Dzieje Wilna od założenia miasta aż do roku 1430, Wilno.
Baliulis, A. (ed.). 2008. Lietuvos magdeburginių miestų privilegijos ir aktai, Vol. 6: Trakai.
Baliulis, A. 1992. Trakų miesto privilegijos (Lietuvos Metrikos duomenimis), in: Lietuvos miestų istorijos šaltiniai 2, 30–42.
Baliulis, A., Mikulionis, S., Miškinis, A. 1991. Trakų miestas ir pilys, Vilnius.
Bełch, S., F. 1965. Paulus Vladimiri and His Doctrine Concerning International Law and Politics, 1–2, London–Hague–Paris.
Boockmann, H. 1075. Johannes Falkenberg, der Deutsche Orden und die polnische Politik. Untersuchungen zur politischen Theorie des späteren Mittelalters. Mit einem Anhang: Die Satira des Johannes Falkenberg, Göttingen (Veröffentlichungen des Max–Planck–Instituts für Geschichte, Bd. 45).
Borawski, P., Dubiński, A. 1986. Tatarzy polscy. Dzieje, obrzędy, legendy, tradycje, Warszawa.
Dąbrowski, P. 1912. Stanowisko cudzoziemców w prawie litewskim w drugiej połowie XV i w XVI w. (1477–1588), Lwów (Studia nad historią prawa polskiego, Vol. 5, fasc. 2).
Dicker, S. 2009. Landesbewusstsein und Zeitgeschehen. Studien zur bayerischen Chronistik des 15. Jahrhunderts, in: Norm und Struktur, Bd. 30, Köln–Weimar–Wien, 30–81.
Dubiński, P. 1788. Zbiór praw i przywilejów miastu stołecznemu W.X.L. Wilnowi nadanych, Wilno.
Ehrlich, L. (ed.) 1966–1969. Pisma wybrane Pawła Włodkowica, Vol. 1–3, Warszawa.
Ehrlich, L. 1955. Polski wykład prawa wojny XV w. Kazanie Stanisława ze Skarbimierza De bellis justis, Warszawa 1955.
Ekdahl, S. 1982. Die Schlacht bei Tannenberg 1410. Quellenkritische Unteruschungen, Bd. 1: Einführung und Quellenlage, Berlin, Duncker & Humbolt.
Gąsiorowski, S. (ed.) 2005. Aktykacja potwierdzenia przywilejów danych litewskim Karaimom przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, in: Wśród jarłyków i fermanów. Materiały z sesji naukowej poświęconej pamięci dra Zygmunta Abrahamowicza, 20 kwietnia 2004, red. E. Siemieniec–Gołaś, Kraków, 31–40.
Gąsiorowski, S. 2002. Stan badań nad dziejami Karaimów w dawnej i współczesnej Rzeczypospolitej, Studia Historyczne 45, fasc. 3–4, 311–330.
Gąsiorowski, S. 2004. The General Privileges Granted by Polish Kings to the Lithuanian Karaimes in the 16–18th Centuries, Scripta Judaica Cracoviensia 2, 47–51.
Gąsiorowski, S. 2008. Karaimi w Koronie i na Litwie w XV–XVIII wieku, Kraków.
Girgensohn, D. 1979. Andreas von Regensburg in: Lexicon des Mittelalters 1, 609–610.
Grabski, A.F. 1968. Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XVI wieku, Warszawa.
Halecki, O. 1944. Gilbert de Lannoy and His Discovery of East Central Europe, Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America 11, no. 2, 314–331.
Harviainen, T. 2003. The Karaites in Eastern Europe and the Crimea: An Overview, in: Karaite Judaism, ed. M. Polliack, Leiden–Boston, 633–655.
Heinl, K. 1925. Fürst Witold von Litauen in seinem Verhältniss zum Deutschen Orden in Preussen während der Zeit seines Kampfes um sein litauisches Erbe. 1382–1401, Berlin (Historische Studien, H. 165).
Jakubowski, J. 1907. Opis księstwa trockiego z r. 1387. Przyczynek do badań nad ustrojem Litwy przedchrześcijańskiej, Przegląd Historyczny 5, 22–48.
Johanek, P. 1978. Andreas von Regensburg in: Verfasser Lexicon 1, 341–348.
Jurginis, J., Sidlauskas, A. (eds.). 1988. Kraštas ir žmones. Lietuvos geografiniai ir etnografiniai aprasymai (XIV–XIX a.), Vilnius, Mokslas.
Kamieniecki, W. 1911. Ograniczenia wyznaniowe w prawodawstwie litewskim w XV i XVI w., Przegląd Historyczny 13, 268–288.
Keen, M., H. 1965. The Laws of War in the Late Middle Ages, London–Toronto.
Kiaupa, Z. 2005. Dwuczłonowe miasto Troki w XV–XVI wieku, in: Z dziejów kultury prawnej. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w dziewięćdziesięciolecie urodzin, Warszawa, 345–352.
Klimas, P. 1945. Ghillebert de Lannoy in Medieval Lithuania. An Introduction by C.R. Jurgelas, New York.
Kolankowski, L. 1930. Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, Vol. 1, Wilno.
Kolankowski, L. 1935. Problem Krymu w dziejach jagiellońskich, Kwartalnik Historyczny 49, 279–300.
Korczak, L. 1995. Znajomość spraw tureckich w Wielkim Księstwie Litewskim w XV wieku, in: Świat chrześcijaski i Turcy Osmańscy w dobie bitwy pod Warną, ed. D. Quirini–Popławska, Kraków, 143–147.
Kowalski, G., M. (ed.). 2011. Paweł Szczerbic, Ius municipale, to jest prawo Miejskie Majdeburskie, nowo z łacińskiego i z niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone, Kraków.
Kozłowska–Budkowa, Z. 1961. Uniwersytet Jagielloński w dobie Grunwaldu, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, Vol. 8: Zeszyt grunwaldzki, 55–71.
Kuczyński, S., M. 1935. Sine wody. Rzecz o wyprawie Olgierdowej 1362 r., in: Księga pamiątkowa ku czci Oskara Haleckiego, Warszawa (offprint).
Kuczyński, S., M. 1938. Tatarzy wobec Litwy i Moskwy w drugiej połowie XV w., Problemy Europy Wschodniej, Poznań (offprint).
Leidinger, G. 1910. Kleine Studien zu Andreas von Regensburg, in: Festgabe Hermann Grauert zur Vollendung des 60. Lebensjahres. Gewidmet von seinen Schülern, hrsg. von M. Jansen, Freiburg im Breisgau, 111–115.
Lelewel, J. 1844. Gilbert de Lannoy i jego podróże, Poznań.
Małowist, M. 1947. Kaffa – kolonia genuńska na Krymie i problem wschodni w latach 1453–1475, Warszawa.
Małowist, M. 1985. Tamerlan i jego czasy, Warszawa.
Märtl C., Andreas von Regensburg – Augustinerchorherr und Geschichtsschreiber (ca. 1380–ca. 1442), in: Berühmte Regensburger. Lebensbilder aus zwei Jahrtausenden, hrsg. von K. Dietz, G. H. Waldherr, Regensburg, 99–103.
Märtl, C. 1987, Zur Biographie des bayerischen Geschichtsschreibers Andreas von Regensburg, in: Regensburg und Bayern im Mittelalter. Festschrift Kurt Reindel (Studien und Quellen zur Geschichte Regensburgs, Bd. 4), Regensburg.
Mickūnaitė, G. 2006. Making a Great Ruler. Grand Duke Vytautas of Lithuania, Budapest.
Mierzyński, A. 1896. Źródła do mytologii litewskiej, Cz. 2: Wiek XIV i XV, Warszawa.
Narbutt, T. 1839. Dzieje starożytne narodu litewskiego, Vol. 6: Panowanie Witolda w piętnastym wieku, Wilno.
Nikodem, J. 2013. Witold Wielki Książę Litewski (1354 lub 1355 – 27 października 1430), Kraków, Wydawnictwo Avalon.
Ochmański, J. (ed.). 1986. Vitoldiana. Codex privilegiorum Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1386–1430, Poznań–Warszawa, PWN.
Oefele, Andreas Felix von. (ed.). 1763. Rerum Boicarum Scriptores nusquam antehac editi, quibus vicinarum quoque gentium nec non Germaniae universae historiae ex monumentis genuinis historicis et diplomaticis plurimum illustrantur, Augustae Vindelicorum, Vol. 1.
Potvin, Ch., Houzeau, J.–C. (eds.). 1878. Oeuveres Ghillebert de Lannoy, voyageur diplomate et moraliste, Louvain.
Pawelec, M. 2010. Karaimi pod Grunwaldem, Awazymyz. Pismo historyczno–społeczno–kulturalne Karaimów, no. 3 (28), 13–14.
Plechl, H. 1953. Andreas von Regensburg in: Neue Deutsche Biographie 1, 283
Prochaska, A. (ed.). 1882. Codex epistolaris Witoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430, Cracoviae.
Prochaska, A. 1912. Z Witoldowych dziejów. Układ Witolda z Tochtamyszem 1397 r., Przegląd Historyczny 15, 260–264.
Prochaska, A. 1914. Dzieje Witolda Wielkiego księcia Litwy, Wilno.
Raudeliūnas, V., Firkovičius, R. 1975. Teisinė Karaimų padėtis Lietuvoje (XIV–XVIII a.), Socialistinė teise, no. 4, 48–53.
Rimša, E. 1999. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės miestų antspausdai, Vilnius.
Schneider, J. 1993. Vermittlungsprobleme einer deutschen Weltchronik–Übersetzung: Leonhard Heffs Übersetzung der “Chronica pontificum et imperatorum Romanorum” des Andreas von Regensburg, in: Zweisprachige Geschichtsschreibung im spätmittelalterlichen Deutschland, hrsg. von R. Sprandel (Wissensliteratur im Mittelalter, Bd. 14), Wiesbaden, 173–226.
Serrure, C.P. (ed.). 1840. Voyages et ambassades de messire Guillebert de Lannoy, chevalier de la toison d’or, seigneur de Santes, etc., Mons.
Šiaučiūnaitė–Verbickienė, J. 1999. Ką rado Trakuose Žilberas de Lanua, arba kas yra Trakų žydai, Lietuvos istorijos studijos 7, 28–37.
Šiaučiūnaitė–Verbickienė, J. 2001. Karaimai, in: Lietuvos Didžosios Kunigaikštijos kultūra. Tyrinėjimai ir vaizdai, Vilnius, 218–224.
Šiaučiūnaitė–Verbickienė, J. 2009. Žydai Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės visuomenėje. Sambūvio aspektai, Vilnius.
Skrzypek, J. 1936. Południowo–wschodnia polityka Polski od koronacji Jagiełły do śmierci Jadwigi i bitwy nad Worsklą (1386–1399), Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie 21, fasc. 1.
Sobczak J. 1988. Osadnictwo karaimskie w Wielkim Księstwie Litewskim, Sprawozdania PTPN. Wydział Historyczny i Nauk Społecznych, Poznań, 55–58.
Sobczak, J. 1984. Położenie prawne ludności tatarskiej w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa–Poznań.
Strehlke, E., Hirsch, T., Töppen, M. (eds.). 1866. Scriptores Rerum Prussicarum, Vol. 3.
Studt, B. 2010. Andreas von Regensburg in: The Encyclopedia of the Medieval Chronicle, ed. G. Dunphy, Leiden–Boston, 39–40.
Syrokomla W. 1857. Wycieczki po Litwie w promieniu Wilna, Wilno.
Szapszał, M. 1929. Karaimi w służbie u chanów krymskich, Myśl Karaimska 2, 5–22.
Szyszman, A. 1933-1934. Osadnictwo karaimskie i tatarskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Myśl Karaimska 10, 29–36.
Szyszman, A. 1934. Osadnictwo karaimskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wilno
Szyszman, S. 1980. Le Karaisme, Lousanne.
Szyszman, Sz. 1972. Zamek najeziorny w Trokach i jego obrońcy, Pamiętnik Wileński, Londyn, 381–395.
Tyszkiewicz, J. 1989. Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII–XVIII w., Warszawa.
Tyszkiewicz, J. 1997. Karaimi litewscy w czasach Witolda i sprawa przywileju datowanego rokiem 1388, Studia Źródłoznawcze 36, 45–65.
Tyszkiewicz, J. 1999. Karaimi na Rusi i Litwie do roku 1388, Przegląd Orientalistyczny, nos. 3–4, 177–186.
Weise E., Die Staatsschriften des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Bd. 1: Die Traktate vor dem Konstanzer Konzil (1414–1418) über das Recht des Deutschen Ordens am Lande Preussen, Göttingen 1970.
Zahorski, W., 1902. Troki i Zamek Trocki, Wilno.
Zajączkowski, A. 1946. O kulturze chazarskiej i jej spadkobiercach, Myśl Karaimska (n.s.) 1, 5–34
Zajączkowski, A. 1961. Karaims in Poland: History, Language, Folklore, Science, Warsaw, PWN, 1961.
Zajączkowski, A. 1961. Khazarian Culture and its Inheritors, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 12, 299–307.
Zbiór dawnych dyplomatów i aktów miasta: Wilna, Kowna, Trok, part 2, Wilno 1843
Żdan M. 1930. Stosunki litewsko–tatarskie za czasów Witolda, w. ks. Litwy, Ateneum Wileńskie 7, fasc. 3–4, 529–601.
Бершадский, С., А. 1882. Русско–еврейский архив. Документы и регестры к истории литовских евреев, Санкт–Петербург.
Лазутка, С., Гудавичюс, Э. 1993, Привилегия евреям Витаутаса Великого 1388 г., Москва.
Фиркович, З. (ed.). 1890. Cборник старинных грамот и узаконений Российской империи касательно прав и состояния русско – подданных караимов, Санкт–Петербург.