Słowa kluczowe
eko-fenomenologia
fenomenologia
pejzaż
sztuka
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest próbą opisu różnorodnych aspektów fenomenologii pejzażu, zwłaszcza w jej ujęciach pohusserlowskich i poheideggerowskich we Francji. W kontekście pejzażu fenomenolodzy odwołują się do Husserlowskiej kategorii horyzontu i epoché, ale także do Husserlowskiego ujęcia natury i kategorii Lebenswelt, do ucieleśnionej podmiotowości opisywanej przez Maurice’a Merleau-Ponty’ego i jej przestrzennego współistnienia ze światem. W ich rozważaniach ważną rolę pełnią rozważania Martina Heideggera, ale także Ludwika Binswangera. Mimo to punktem wyjścia dla fenomenologicznie ujętego pejzażu pozostaje teoria niemieckiego psychologa, Erwina Strausa, który z pojęcia pejzażu uczynił kategorię kluczową, nadając jej znaczenie oryginalne i nietypowe. Artykuł podąża tropem Strausa, a następnie Maldineya, by w kolejnym kroku opisać pejzaż w ujęciu Merleau-Ponty’ego i Dufrenne’a, i ostatecznie skupić się na naszkicowaniu założeń eko-fenomenologii, zadając pytanie o to, czy jej praktyczne zaangażowane może współgrać z metafizycznymi założeniami najnowszych koncepcji fenomenologicznych.
Bibliografia
Barbaras, Renaud. 2024. Phénoménologie et cosmologie. Paris: Vrin.
Berque, Augustine. 2008. La Pensée paysagère. Paris: Archibooks.
Besse, Jean-Marc. 2009. Le Goût du monde, Exercices de paysage. Arles: Actes Sud.
Bintliff, John. 2013. „Contextualizing the Phenomenology of Landscape”. W: Human Expeditions: Inspired by Bruce Trigger, ed. S. Chrisomalis, André Costopoulos, s. 41-50. Toronto: University of Toronto Press. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442664555-007
Buceniece, Ella. 2018. „Phenomenology as Ecology: Movement from Ego- to Geo- and Eco-Thinking”. W: Eco-Phenomenology: Life, Human Life, Post-Human Life in the Harmony of the Cosmos, ed. W., Smith, J.S. Smith, D. Verducci, „Analecta Husserliana”, vol. CXXI. s. 225-234. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-77516-6_17
Collot, Michel. 2011. La Pensée-Paysage. Philosophie, arts, littérature. Arles: Actes Sud.
Dastur, Françoise. 2011. „Phénoménologie du paysage”. Projets de paysage. Revue scientifique sur la conception et l’aménagement de l’espace 5; https://journals.openedition.org/paysage/21559. DOI: https://doi.org/10.4000/paysage.21559
Depraz, Natalie. 2010. Zrozumieć fenomenologię. Konkretna praktyka, tłum. A. Czarnacka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Dufrenne, Mikel. 1953. Phénoménologie de l’expérience esthétique. Paris: PUF.
Dufrenne, Mikel. 1973. Le Poétique. Paris: PUF.
Dufrenne, Mikel. 1974. Art et politique. Paris: 1974.
Dufrenne, Mikel. 1976. Esthétique et philosophie, vol. II. Paris: Klincksieck.
Dufrenne, Mikel. 1980. L’inventaire des a priori. Recherche de l ’originaire, Paris: C. Bourgois.
Escoubas, Éliane. 2011. „Paysage et phénoménologie”. Projets de paysage Revue scientifique sur la conception et l’aménagement de l’espace 5; https://journals.openedition.org/paysage/21553. DOI: https://doi.org/10.4000/paysage.21553
Escoubas, Éliane. 2011. „Paysages avec figures absentes: La peinture d’Elsa Maldiney”. Projets de paysage Revue scientifique sur la conception et l’aménagement de l’espace 5; https://journals.openedition.org/paysage/21684. DOI: https://doi.org/10.4000/paysage.21684
Frydryczak, Beata, Salwa, Mateusz, red. 2020. Krajobraz i doświadczenie. Łódź: Officyna.
Frydryczak, Beata. 2013. Krajobraz. Od estetyki the picturesque do doświadczenia topograficznego. Poznań: Wydawnictwo PTPN.
Gauchet, Marcel. 1996. „Nouvelles géographies”, Le Débat 92: 38-41. DOI: https://doi.org/10.3917/deba.092.0038
Goodwin, Matthew J. 2016. „Of Earth and Sky: The Phenomenology of James Turrell’s Roden Crater Project”. W: Phenomenology and the Arts, ed. P. R. Castello, s. 255-274. London: Lanham.
Hess, Gérald. 2018. „De l’éthique environnementale à l’écophénoménologie et retour”. Cités 76: 97–108. DOI: https://doi.org/10.3917/cite.076.0097
Jacquet, Frédérique. 2017. La transpassibilité et l’événement. Essai sur la philosophie de Maldiney. Paris: Classiques Garnier.
Jdey, Adnen. 2016. „Individuation, expression et a priori. Le statut de la Naturphilosophie dans l’esthetique de Mikel Dufrenne”. W: Mikel Dufrenne et l’esthétique. Entre phénoménologie et philosophie de la nature, éd. J.-B. Dussert, A. Jdey, s. 79-100. Rennes: PUR. DOI: https://doi.org/10.4000/books.pur.183221
Krüger, Michael. 2023. W lesie, w drewnianym domku, tłum. P. Marcinkiewicz. Mikołów: Instytut Mikołowski.
Limido, Patricia. 2016. L’Art de la nature. Sur la possibilité d’une expérience esthétique de la nature. W: Mikel Dufrenne et l’esthétique. Entre phénoménologie et philosophie de la nature, éd. J.-B. Dussert, A. Jdey, s. 241-260. Rennes: PUR. DOI: https://doi.org/10.4000/books.pur.183301
Limido-Heulot, Patricia. 2014. „Pour une phénoménologie des paysages”. Studia phænomenologica XIV: s. 191–213. DOI: https://doi.org/10.5840/studphaen20141410
Lorenc, Iwona. 2018. „The Landscape – Beyond the Dichotomy of Nature and Culture”. Polish Journal of Landscape Studies 1: 55-64. DOI: https://doi.org/10.14746/pls.2018.1.6
Maldiney, Henri. 2010. Ouvrir le rien. Art nu. Paris: Encre Marine.
Maldiney, Henri. 2012. L’art, l’éclaire de l’être. Paris: Cerf.
Maldiney, Henri. 2013. Regard parole espace. Paris: Cerf.
Marion, Jean-Luc. 2016. Reprise du donné. Paris: PUF. DOI: https://doi.org/10.3917/puf.mario.2016.03
Merleau-Ponty, Maurice. 1995. La nature. Notes. Cours du Collège de France. Paris: Seuil.
Merleau-Ponty, Maurice. 1996. Oko i umysł. Szkice o malarstwie, tłum. M. Ochab. Gdańsk: Słowo obraz/terytoria.
Merleau-Ponty, Maurice. 2001. Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński. Warszawa: Aletheia.
Mesnil, Joelle. La Phénoménologie de l’espace du paysage; https://www.scribd.com/doc/72476445/La-phenomenologie-de-l-espace-du-paysage.
Messori, Rita. 2014. „Henri Maldiney et l’esthétique du paysage”. W: Maldiney. Une singuliere presence, s. 133. 150. Paris: Encre Marine.
Mitchell, William J.T. 1994. „Imperial Landscape”. W: Landscape and Power, ed. W.J.T. Mitchell, s. 5-34. Chicago: The University of Chicago Press.
Montserrat-Cals, Claude. 2011. „Phénoménologie de la baie des anges. Cette lumière”. Projets de paysage Revue scientifique sur la conception et l’aménagement de l’espace 5; https://journals.openedition.org/paysage/21815. DOI: https://doi.org/10.4000/paysage.21815
Prášek, Petr. 2023. „Ecology, Eco-phenomenology, and the Immanent Ethics of Nature”. Meta: research in hermeneutics, phenomenology, and practical philosophy XV (2): 342-366.
Richir, Marc. 2014. De la négativité en phénoménologie. Grenoble: Million.
Romano, Claude. 1998. L’Evénement et le monde. Paris: PUF.
Salwa, Mateusz. 2020. Krajobraz. Fenomen estetyczny. Łódź: Officyna.
Salwa, Mateusz. 2022. „Landscape, phenomenology, and aesthetics.” Popular Inquiry. The Journal of Kitsch, Camp and Mass Culture 1: 185-196.
Schollenberger, Piotr. 2014. „Odosobnienie. Próby dekonstrukcji krajobrazu”. Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej 8; https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/8-powrot-krajobrazu/odosobnienie.-proby-dekonstrukcji-krajobrazu. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2014.8.1064
Stanguennec, André. 2016. „L’esthétique de Mikel Dufrenne. De la phénoménologie à l’ontologie”. W: Mikel Dufrenne et l’esthétique. Entre phénoménologie et philosophie de la nature, éd. J.-B. Dussert, A. Jdey, s. 39-54. Rennes: PUR DOI: https://doi.org/10.4000/books.pur.183201
Straus, Erwin. 2000. Du Sens des sens, trad. Georges Thinès, Jean-Pierre Legrand. Grenoble: Jérôme Millon.
Tilley, Christopher. 1997. Phenomenology of Landscape: Places, Paths and Monuments. Oxford: Berg Publishers.
Tilley, Christopher. 2008. The Materiality of Stone: Explorations in Landscape Phenomenology. New York: Routledge.
Tilley, Christopher. 2008. Body and Image Explorations in Landscape Phenomenology 2. New York: Routledge.
Toadvine, Ted. 2009. Merleau-Ponty’s Philosophy of Nature. Evanston: Northwestern University Press. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv43vs1w
Wood, David. 2001. „What is Ecophenomenology?”. Research in Phenomenology 31 (1): 78–95. DOI: https://doi.org/10.1163/15691640160048577
Wylie, John. 2012. „Landscape and Phenomenology”. W: The Routledge Companion to Landscape Studies, ed. P. Howard, I. Thompson, E. Waterton, s. 54-64. New York: Routledge.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Monika Murawska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.