Keywords
anthropogenic changes
stronghold
Middle Ages
Grzybowo
How to Cite
Abstract
The stronghold in Grzybowo (Rabieżyce village) near Września is a remnant of medieval ring-fort. It is investigated to a considerably lower degree than similar objects from Greater Poland. The analysis of archival data shows that the stronghold is located on the edge of the flood plain of the Struga River formed by Holocene sediments, cutting into the moraine plateau. Analysis of sediments in the stronghold vicinity revealed interlayers of organic matter and sandy deposits rich in calcium carbonate with variable grain size composition, particularly west of the stronghold (i.e. in the valley floor). Moreover, radiocarbon data set showed a considerably older than Holocene age of the sediment. The analysis of the course of the contemporary river channel also allowed for stating hypotheses regarding a potentially different course of the former Struga River channel and its changes during the development of the stronghold. These assumptions were based on the analysis of the archaeological archival data, where field drawings suggest the existence of such a channel in the territory of the stronghold.
Funding
The field work and radiocarbon dating were funded by the Institute of Geology, Adam Mickiewicz University. We would like to thank Mr. Jacek Wrzesiński from the Archaeological Reserve in Grzybowo stronghold (Museum of the First Piasts at Lednica) for all the help in the field work and valuable remarks in the field.
References
Archive data of the excavation expedition in Grzybowo in 1989–2004 from Krystyna Sulkowska-Tuszyńska and Jacek Wrzesiński. MS.
Brzeski O., 1938. Grodzisko wczesnohistoryczne w Grzybowie w pow. wrzesińskim. Z Otchłani Wieków 13 11–12: 151–153.
Brzeski O., Kurnatowska Z., Tuszyński M., 2000. Dziesięciolecie badań wykopaliskowych grodziska w Grzybowie gm. Września woj. Wielkopolskie. Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, Poznań 5: 57–72.
Büntgen U., Tegel W., Nicolussi K., McCormick M., Frank D., Trouet V., Kaplan J.O., Herzig F., Heussner K.U., Wanner H., Luterbacher J., Esper J., 2011. 2500 Years of European Climate Variability and Human Susceptibility. Science 331 6017: 578–582. DOI: 10.1126/science.1197175.
Dobrowolski R., Rodzik J., Mroczek P., Zagórski P., Bałaga K., Wołoszyn M., Dzieńkowski T., Hajdas I., Fedorowicz S., 2018. Environmental conditions of settlement in the vicinity of the mediaeval capital of the Cherven Towns (Czermno site, Hrubieszów Basin, Eastern Poland). Quaternary International 493(10): 258–273. DOI:10.1016/j. quaint.2018.05.042.
Geyh M.A., Schleicher H., 1990. Absolute Age Determination. Physical and Chemical Dating Methods and Their Application. Springer – Verlag, Berlin, Heidelberg.
Kalis A.J., Merkt J., Wunderlich J., 2003. Environmental changes during the Holocene climatic optimum in central Europe – human impact and natural causes. Quaternary Science Reviews 22: 33–79. DOI: 10.1016/S0277-3791(02)00181-6.
Karczewski A., Mazurek M., Stach A., Zwoliński Z., 2007. Mapa geomorfologiczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej pod redakcją B. Krygowskiego w skali 1: 300 000. Opracowanie numeryczne. Instytut Paleogeografii i Geoekologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań.
Kondracki J., 2002. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kostrzewski W., 1988. Parametry geotechniczne gruntów budowlanych oraz metody ich oznaczania. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
Kowalenko W., 1938. Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistoryczne (od VII do XII wieku). Nakładem Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego, Poznań: 49–60.
Kozarski S., 1986. Skale czasu a rytm zdarzeń geomorfologicznych Vistulianu na Niżu Polskim. Czasopismo Geograficzne 57(2): 248–270.
Krygowski B., 1953. Mapa geomorfologiczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej.
Krygowski B., 1961. Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, cz. I Geomorfologia. PTPN, Poznań.
Kurnatowska Z., 2011. Grzybowo pod Wrześnią – potężny gród wczesnopiastowski. Landform Analysis 16: 56–58.
Kurnatowska Z., Tuszyński M., 1996. Wczesnośredniowieczne grodzisko w Grzybowie pod Wrześnią. Kronika Wielkopolski, Poznań 4 (79): 76–85.
Kurnatowska Z., Tuszyński M., 2003. Gród Wczesnopiastowski w Grzybowie pod Wrześnią. In: M. Brzostowicz, Z. Hilczer-Kurnatowska (eds.), Archeologia Powiatu Wrzesińskiego. Poznań-Września: 163–185.
Lamb H.H., 1984. Climate in the Last Thousand Years: Natural Climatic Fluctuations and Change. In: H. Flohn, R. Fantechi (eds.), The Climate of Europe: Past, Present and Future. D. Reidel, Dordrecht, The Netherlands: 25–64.
Latocha A., Traczyk A. (eds.), 2006. Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków. Wyd. Gajt, Wrocław.
Lepsius R., 1894. Geologische Karte Des Deutschen Reichs in 27 Blättern. Sect. 16: Posen.
Maruszczak H., 1998. Naturalne tendencje zmian krajobrazu Polski środkowej w ciągu ostatnich piętnastu stuleci. In: K. Turkowska (ed.), Przemiany krajobrazu naturalnego Polski. Łódź: ŁTN, Acta Geographica Lodziensia 74: 149–160.
Michczyńska D., Starkel L., Nalepka D., Pazdur A., 2013. Hydrological Changes after the last ice retreat in Northern Poland using radiocarbon dating. Radiocarbon 55 (2–3): 1712–1723. DOI: 10.1017/S0033822200048633.
Myślińska E., 2006. Laboratoryjne badania gruntów. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Petri B., 1998. Überlegungen, Abschätzungen und Berechnungen zur frühmittelalterlichen slawischen Ringwällen von Burganlagen. MS.
Petri I., Bakiewicz A., 2002. Ekspedycja Wykopaliskowa Komisji Archeologicznej PTPN i Fundacji Brzeskich w Grzybowie. Polowy Dziennik Naukowy Badań (Field scientific research documentation), Wykop 47. MS.
Reimer P.J., Bard E., Bayliss A., Beck J.W., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Grootes P.M., Guilderson T.P., Haflidason H., Hajdas I., Hattz C., Heaton T.J., Hoffmann D.L., Hogg A.G., Hughen K.A., Kaiser K.F., Kromer B., Manning S.W., Niu M., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Staff R.A., Turney C.S.M., van der Plicht J., 2013. IntCal13 and Marine13 radiocarbon age calibration curves 0–50,000 Years cal BP. Radiocarbon 55: 1869–1887. DOI: 10.2458/azu_js_rc.55.16947.
Reymann´s Topographische Special Karte Von Central Europa (1806–1908), Special-Karte No. 96 sheet: Peisern, in scale 1:200 000.
Semkowicz W., 1922. Zagadnienie klimatu w czasach historycznych. Przegląd Geograficzny 3: 18–42.
Schiffer M.B., 1986. Radiocarbon dating and the “old wood” problem: the case of the Hohokam chronology. Journal of Archaeological Science 13(1): 13–30. DOI: 10.1016/0305- 4403(86)90024-5.
Starkel L., Soja R., Michczyńska D.J., 2006. Past hydrological events reflected in Holocene history of Polish rivers. Catena 66: 24–33. DOI: 10.1016/j.catena.2005.07.008.
Starkel L., Michczyńska D., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A., 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40(1): 1–21. DOI: 10.2478/s13386-012-0024-2.
Starkel L., Michczyńska D.J., Gębica P., Kiss T., Panin A., Persoui J., 2015. Climatic fluctuations reflected in the evolution of fluvial systems of Central-Eastern Europe (60–8 ka cal BP). Quaternary International 388: 97–118. DOI: 10.1016/j.quaint.2015.04.017.
Sydow S., Machowiak W., 2000. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali1:50 000, Arkusz Psary Polskie. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Sydow S., Machowiak W., 2003. Objaśniania do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1: 50 000. Ministerstwo Środowiska i Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Tuszyński M., 1995. Grodzisko w Grzybowie, stan. 1, gm. Września, woj. Poznańskie. Doniesienie wstępne. Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, Poznań 3: 201–204. Tuszyński M., 2002. Dziennik Naukowy Badań, Grzybowo gm. Września, stan. 1 – Grodzisko, Wykop 47. MS.
Walanus A., Goslar T., 2009. Datowanie radiowęglowe. Wydawnictwa AGH, Kraków.
Wiłun Z., 1976. Zarys Geotechniki. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa.
Woszczyk M., Szczepaniak M., 2008. Reevaluation of the Scheibler method and its usefulness in the analysis of carbonate content in lake sediments. In: E. Bajkiewicz-Grabowska, D. Borowiak (eds.), Anthropogenic and natural transformations of lakes. vol. 2, Wyd. KLUGPTLimn, Gdańsk: 223–225.