Keywords
demographic changes
system transformation
path dependence concept
Poland
How to Cite
Abstract
The article presents research results conducted in specific localities, different from the rest of the country, where State Agricultural Farms (PGR) operated after World War II. The main objective of the presented research was the demographic transformations between 1950 and 2021 in so-called ‘post-state farm localities’. As a result, an analysis of population changes between census periods covering 71 years was carried out. Then, based on the constructed scheme, the course of the path dependence between the feminisation coefficient and the old-age index for the studied post-state farm localities was examined. It concerned the dynamics of population changes in 1950–2021, specifying two periods—the operation of PGR and the period after their liquidation; these changes were compared to the processes observed in Poland. The research showed that the functioning and liquidation of State Agricultural Farms impacted population changes in the localities in which they operated. It was found that post-state farm localities were characterised by higher dynamics of population changes than Poland’s average. After PGR liquidation, the rejuvenation of the demographic structure through the influx of the young population during the period of PGR operation translated into a dynamic aging process and unfavourable changes in the population structure by gender in post-state farm localities. These unfavourable changes occurred primarily in those post-state farm localities for which a population decline of more than 20% was recorded between 1950 and 2021.
References
Aligica P.D., Dabu A., 2003. Land reform and agricultural reform policies in Romania’s transition to the market economy. Eastern European Economics 41(5): 49-69. DOI: https://doi.org/10.1080/00128775.2003.11041059
Arthur W.B., 1989. Competing technologies, increasing returns, and lock-in by historical events. The Economic Journal 99(394): 116-131. DOI: https://doi.org/10.2307/2234208
Arthur W.B., 1994. Increasing returns and path dependence in the economy. University of Michigan Press, Michigan. DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.10029
Bański J., 2005. Przestrzenny wymiar współczesnych procesów na wsi (Spatial dimension of the contemporary processes in the rural areas). Studia Obszarów Wiejskich 9. Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Bański J., 2017a. Zmiany własnościowe użytków rolnych w wybranych krajach Europy Środkowej (Ownership changes of agricultural land in selected countries of Central Europe). Wieś i Rolnictwo 74(1): 7-22. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012017/01
Bański J., 2017b. The consequences of changes of ownership for agricultural land use in Central European countries following the collapse of the Eastern Bloc. Land Use Policy 66: 120-130. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.04.045
Bański J., 2018. Phases to the transformation of agriculture in Central Europe-Selected processes and their results. Agricultural Economics 64(12): 546-553. DOI: https://doi.org/10.17221/86/2018-AGRICECON
Bański J., 2019. Spatial differences in the transformation processes taking place in rural areas of East-Central Europe. In: Bański J. (ed.), In three decades of transformation in the East-Central European countryside. Springer, Cham: 3-19. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-21237-7_1
Bański J., Bednarek M. (eds), 2008. Contemporary changes of agriculture in East-Central Europe. Rural Studies 15: 1-227.
Bański J., Kamińska W., 2022. Trends for agricultural land-use in the CEECs following the collapse of the Eastern Bloc. Land Use Policy 112: 105794. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105794
Bański J., Kamińska W., Mularczyk M., 2021. Ruch naturalny i migracje a zjawisko starzenia się społeczeństwa w małych miastach w Polsce w okresie 2008-2017. Przegląd Geograficzny 93(4): 491-513. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.1
Bański J., Mazur M., 2021. Transformation of agricultural sector in the Central and Eastern Europe after 1989. Springer International Publishing, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-73766-5
Baranowski P., 2017. Współczesne wyzwania demograficzne jako determinanty bezpieczeństwa (Contemporary demographic challenges as determinants of security). Teologia i Moralność 12(21): 135-150. DOI: https://doi.org/10.14746/tim.2017.21.1.8
Brencz A., 2002. Rola niemieckiego dziedzictwa kulturowego w procesie transformacji społeczno-kulturowych na pograniczu zachodnim (na przykładzie środkowego Nadodrza) (The role of German cultural heritage in the socio-culture transformation process on the western border (the case of central Nadodrze). Dawne i współczesne oblicze kultury europejskiej – jedność w różnorodności 6: 161-174.
Buckwell A., Mathijs E., Swinnen J.F.M. (eds), 1997. Land reform and farm restructuring in Central Europe. Ashgate, Avebury.
Burda M., 1993. Unemployment, labour markets and structural change in Eastern Europe. Economic policy 8(16): 101-137. DOI: https://doi.org/10.2307/1344569
Cholewa R., Ostrowski T., 1976. Państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej: zarys rozwoju organizacyjno-ekonomicznego (State agricultural enterprises: Outline of organisation and economic development). Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warsaw.
Csatári B., Farkas J.Z., Lennert J., 2019. Agrarian and rural development in Hungary after 1989. In: Bański J. (ed.), In three decades of transformation in the East-Central European countryside. Springer: 21-54. Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-21237-7_2
Czapiewska G., 2012. Ekonomiczno-społeczne skutki restrukturyzacji państwowych gospodarstw rolnych na Pomorzu Środkowym (Socio-economic consequences of the restructuring of state farms in Central Pomerania). Akademia Pomorska, Słupsk.
Czudec A., 2017. Fundusze europejskie a rozwój gospodarczy w skali lokalnej (European funds and local economic development). Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy 49: 35-47. DOI: https://doi.org/10.15584/nsawg.2017.1.3
David P.A., 2007. Path dependence: A foundational concept for historical social science. Cliometrica 1(2): 91-114. DOI: https://doi.org/10.1007/s11698-006-0005-x
Davidova S.M., Thomson K., 2014. Family farming in Europe: Challenges and prospects. In-depth analysis Directorate General for Internal Policies, Policy Department B: Structural and Cohesion Policies, European Parliament’s Committee on Agriculture and Rural Development, Brussels.
Domańska L., Niedzielski E., Kisiel R. (eds), 2001. Deprywacja potrzeb byłych pracowników PGR w zakresie pracy (Deprivation of labour needs of former state farm workers). In: Środowiska popegeerowskie – diagnoza stanu (Post-PGR environments – diagnosis of the state). Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Olsztyn: 53-74.
Dulczewski Z., 1961. Autochtonizacja ludności na Ziemiach Zachodnich (Autochthonisation of the population in the Western Territories). In: Dulczewski Z. (ed.), Tworzenie się nowego społeczeństwa na Ziemiach Zachodnich. Szkice i materiały z badań socjologicznych w województwie zielonogórskim. Institute for Western Affairs, Poznań: 13-67.
Dulczewski Z. (ed.), 1964. Społeczne aspekty migracji na Ziemiach Zachodnich (Social aspects of migration on the Western Territories). Institute for Western Affairs, Poznań.
Dziurzyński P., 1983. Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych (Agricultural settlement in the Recovered Territories). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warsaw.
Dzun W., 1987. Warunki pracy i życia w PGR (Labour and living conditions in state-owned farms). Akademia Nauk Społecznych PZPR, Warsaw.
Dzun W., 2002. Wpływ restrukturyzacji byłych PGR na przemiany w strukturze gospodarstw rolnych (Impact of the restructuring of former state-owned farms on changes in the structure of agricultural holdings). Wieś i Rolnictwo 1(114): 152-172.
Dzun W., 2005. Państwowe gospodarstwa rolne w procesie przemian systemowych w Polsce (State-owned farms in the process of systemic changes in Poland). Institute of Rural and Agricultural Development Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Eberhardt P., 2000. Przemieszczenia ludności na terytorium Polski spowodowane II wojną światową (Population movements on Poland’s territory caused by World War II). Dokumentacja Geograficzna 15. Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Falkowski J., 1993. Przekształcenia funkcjonalno-strukturalne i przestrzenne obszarów wiejskich Polski: ujęcie diagnostyczno-modelowe (Functional-structural and spatial transformations of rural areas in Poland). Wydawnictwo Naukowe, Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Giza-Poleszczuk A., Kościesza-Jaworski W., 2008. Społeczne aspekty likwidacji państwowych gospodarstw rolnych: raport socjologiczny z badań ilościowych i jakościowych (Social aspects of state-owned farms liquidation: Sociological rapport of quantitative and qualitative research). Rynki pracy na obszarach popegeerowskich, Załącznik 4.
Głębocki B., 1998. Przemiany struktury agrarnej polskiego rolnictwa w latach 1990-1996 (Changes in agrarian structure of Polish agriculture in 1990-1996). In: Głębocki B. (ed.), Przestrzenna transformacja struktury agrarnej a wielofunkcyjny rozwój wsi w Polsce (Spatial transformation of agrarian structure and multifunctional rural development in Poland). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 9-73.
Głębocki B., 2005. Struktura agrarna – zmiany po 12 latach restrukturyzacji polskiego rolnictwa (1990-2002) (Agrarian structure – changes after 12 years of the restructuring of Polish agriculture (1990-2002)). In: Głębocki B. (ed.), Struktura przestrzenna rolnictwa Polski u progu XXI wieku (Spatial structure of Polish agriculture at the threshold of the 21st century). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 45-100.
Głębocki B., 2006. Changes in the agrarian structure of Poland in 1999-2002. Quaestiones Geographicae 25(B): 37-46.
Głębocki B., Kacprzak E., Kossowski T., 2019. Multicriterion typology of agriculture: A spatial dependence approach. Quaestiones Geographicae 38(2): 29-49. DOI: https://doi.org/10.2478/quageo-2019-0021
Gorzym-Wilkowski W., 2014. Wpływ granicy wschodniej na przestrzeń społeczno-ekonomiczną Lubelszczyzny (Impact of the eastern border on the socio-economic space of the Lublin region). Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA 9(2): 29-43.
Gostomczyk W., 2012. Wpływ funduszy unijnych na rozwój infrastruktury obszarów wiejskich (Impact of EU funds on the development of rural infrastructure). Roczniki Naukowe 14(2): 50-54.
Gruchman B., Ziółkowski J. (eds), 1960. Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945-1958: praca zbiorowa 1 (Problems of economic and demographic development of the Western Territories in 1945-1958: a collective work 1). Institute for Western Affairs, Poznań.
Grykień S., 2005. Transformacja rolnictwa w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (Transformation of agriculture in Central and Eastern European countries). Przegląd Geograficzny 77(2): 213-233.
Gwiazda A., 2015. Problemy demograficzne Polski (Poland’s demographic problems). Świat Idei i Polityki 14(26): 372-390. DOI: https://doi.org/10.15804/siip201520
Gwiaździńska-Goraj M., 2023. Rolnictwo uspołecznione w procesie kształtowania przestrzeni obszarów wiejskich (Socialised agriculture in the process of shaping the rural space). Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Halamska M., 1999. Procesy marginalizacji na wsi popegeerowskiej (Marginalisation processes in a post-state farm village). Wieś i Rolnictwo 2(103): 37-49.
Halamska M., 2011. Transformacja wsi 1989-2009: Zmienny rytm modernizacji (Rural transformation 1989-2009: The changing rhythm of modernisation). Studia Regionalne i Lokalne 2(44): 5-25.
Hartvigsen M., 2013. Land reform in Central and Eastern Europe after 1989 and its outcome in form of farm structures and land fragmentation: FAO Land Tenure Working Paper 24.
Hartvigsen M., 2014. Land reform and land fragmentation in Central and Eastern Europe. Land Use Policy 36: 330-341. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2013.08.016
Hay R., 1998. Sense of place in developmental context. Journal of Environmental Psychology 18(1): 5-29. DOI: https://doi.org/10.1006/jevp.1997.0060
Hayn P., 2015. Fundusze Europejskie w latach 2014-2020: wprowadzenie do zagadnienia (European Funds in 2014-2020: Introduction to the issue). Rocznik Samorządowy 4: 120-132.
Heffner K., 2011. Regionalny wymiar dychotomii rozwoju obszarów wiejskich (Regional dimension of the rural development dichotomy). In: Kamińska W., Heffner K. (eds), Dychotomiczny rozwój obszarów wiejskich? Czynniki progresji, czynniki peryferyzacji (Dichotomous rural development? Factors of progression, factors of peripheralisation). Studia KPZK PAN 138. Warsaw: 9-34.
Ignar M., 1974. Pracownicy państwowych gospodarstw rolnych (Employees of state-owned farms). PWN, Warsaw.
Ignar M., 1986. Ludzie w PGR (People in the State Agricultural Farm). Wieś i Rolnictwo 2(51): 198-205.
Jelonek A., 1960a. Naturalny ruch ludności na Ziemiach Zachodnich (Natural population movement in the Western Territories). In: Gruchman B., Ziółkowski J. (eds), Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945-1958: praca zbiorowa 1. Institute for Western Affairs, Poznań: 133-141.
Jelonek A., 1960b. Zagadnienia struktury płci i wieku ludności Ziem Zachodnich (Issues of gender and age structure of the population in the Western Territories). In: Gruchman B., Ziółkowski J. (ed.), Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945-1958: praca zbiorowa 1. Institute for Western Affairs, Poznań: 120-132.
Jezierska-Thöle A., 2018. Rozwój obszarów wiejskich Polski Północnej i Zachodniej oraz Niemiec Wschodnich (Rural development of Northern and Western Poland and Eastern Germany). Wydawnictwo Naukowe, Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Jezierska-Thöle A., Kluba M., 2012. Influence of Poland’s membership in the European Union due to demographic changes in Polish agriculture. Transformation in Deutschland und Polen Europäische Regionen im Wandel, Demokratieentwicklung in Polen und in den neuen Bundesländern, Europäische Akademie Berlin. Osteuropa Zentrum Verlag, Berlin: 132-135.
Kaczmarek U., 1999a. Społeczne skutki restrukturyzacji Państwowych Gospodarstw Rolnych w województwie szczecińskim (Social consequences of the restructuring of State Agricultural Farms in Szczecin Voivodeship). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Kaczmarek U., 1999b. Pauperyzacja ludności wiejskiej województwa szczecińskiego (Pauperisation of the rural population in Szczecin Voivodeship). Agroprzemiany 3(77): 3-9.
Kaczmarek Z., Parysek J., 1977. Zastosowanie analizy wielowymiarowej w badaniach geograficzno-ekonomicznych (Application of multivariate analysis in geographic-economic research). In: Chojnicki Z. (ed.), Metody ilościowe i modele w geografii (Quantitative methods and models in geography). PWN, Warsaw: 94-127.
Kamińska W., 2010. Przestrzenne zróżnicowanie kapitału ludzkiego i społecznego na obszarach wiejskich woj. Świętokrzyskiego (Spatial differences in human and social capital in rural areas of Świętokrzyskie Voivodeship). In: Kapitał ludzki i społeczny w procesie rozwoju obszarów wiejskich (Human and social capital in the rural development process). Studia KPZK PAN 76. Warsaw: 120-143.
Karpińska A., 2021. Od awangardy komunizmu do sierocińców transformacji. Fakty i mity na temat Państwowych Gospodarstw Rolnych (From the vanguard of communism to the orphanages of transformation. Facts and myths about State Agricultural Farms). In: Zemło M. (ed.), Małe Miasta. Dom polski w refleksji badawczej (Small Towns. The Polish home in research reflection), Seria: Acta Collegii Suprasliensis 29. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok: 507-548.
Karwacki A., 2002a. The culture of poverty in the post-state farm community. Eastern European Countryside 8: 79-92.
Karwacki A., 2002b. Dziedziczenie „kultury biedy” w społecznościach popegeerowskich – geneza problemu i wyzwania dla polityki społecznej (Inheritance of ‘poverty culture’ in post-state farm communities – origins of the problem and challenges for social policy). Kultura i Edukacja 3-4: 7-30.
Kay R., Shubin S., Thelen T., 2012. Rural realities in the post-socialist space. Journal of Rural Studies 28(2): 55-62. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2012.03.001
Kocur-Bera K., 2011. Rozwój infrastruktury na przykładzie wybranych gmin wiejskich (Development of infrastructure using selected rural municipalities as an example). Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 1: 29-37.
Koral J., 2013. Uwarunkowania bezrobocia popegeerowskiego na Warmii i Mazurach (Determinants of post-state unemployment in Varmia and Masuria). Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne 8: 32-40.
Kosiński L., 1960. Pochodzenie ludności Ziem Zachodnich (Origin of the population of the Western Territories). In: Gruchman B., Ziółkowski J. (eds), Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945-1958: praca zbiorowa 1. Institute for Western Affairs, Poznań: 142-154.
Kosiński L., 1963. Procesy ludnościowe na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945-1960 (Population processes in the Recovered Territories in 1945-1960). Prace Geograficzne 40. Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Kosiński L., 1967. Przeobrażenia demograficzne na Ziemiach Zachodnich (Demographic transitions in the Western Territories). In: Markiewicz W., Rybicki R. (eds), Przemiany społeczne na Ziemiach Zachodnich (Social change in the Western Territories). Institute for Western Affairs, Poznań: 78-131.
Kosiński L., 1968. Migracje ludności w Polsce w latach 1950-1960 (Population migrations in Poland between 1950 and 1960). Prace Geograficzne 72. Polish Academy of Sciences, PWN, Warsaw.
Kovács K., 2003. The agricultural restructuring in Hungary. Geographia Polonica 76(1): 55-72.
Kulikowski R., 1999. Przemiany rolnictwa w Polsce po 1989 r. i porównania z rolnictwem Unii Europejskiej (Transformation of agriculture in Poland after 1989 and comparison with agriculture in the European Union). In: Kitowski J. (ed.), Problematyka geopolityczna Europy Środkowej i Wschodniej (Geopolitical issues in Central and Eastern Europe). Rozprawy i Monografie 18. Faculty of Economics at Maria Curie Sklodowska, Rzeszów: 175-190.
Kulikowski R., 2004. Przestrzenne zróznicowanie i przemiany rolnictwa w Polsce po 1990 roku (Spatial differences and transformation of agriculture in Poland after 1990). In: Parysek J. (ed.), Rozwoj regionalny i lokalny w Polsce w latach 1989-2002 (Regional and local development in Poland 1989-2002). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 193-209.
Kuropka I., Rossa A., Wróblewska W., Wojtyniak B., Śleszyński P., 2021. Pandemia i jej skutki zdrowotne i demograficzne. Ekspertyza (Pandemic and its health and demographic impacts. Expert opinion). The Committee on Demographic Studies of the Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Lennert J., Farkas J.Z., 2020. Transformation of agriculture in Hungary in the period 1990-2020. Studia Obszarów Wiejskich 56: 33-72. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.56.2
Lerman Z., Csaki C., Feder G., 2004. Evolving farm structures and land use patterns in former socialist countries. Quarterly Journal of International Agriculture 43(4): 309-335.
Litterer M., 1955. Zmiany w rozmieszczeniu i strukturze ludności Polski Ludowej w latach 1946 do 1950 (Changes in the distribution and structure of the population of the People’s Republic of Poland from 1946 to 1950). Prace Geograficzne 16. Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences: 9-57.
Maier M., 2016. System zabezpieczenia emerytalnego a starzenie się społeczeństwa w Polsce (Retirement security system and population ageing in Poland). Research Papers of Wrocław University of Economics and Business 451: 230-239. DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2016.451.19
Markiewicz W., 1966. Przeobrażenia społeczne Ziem Zachodnich (Social transformation of the Western Territories). In: Ziemie Zachodnie w granicach Macierzy (Western Territories within the borders of the Motherland). Wydawnictwo Poznańskie, Poznań: 25-39.
Marks-Bielska R., 2005. Byli pracownicy PGR jako „przegrani” transformacji ustrojowej (Former state farm workers as ‘losers’ of the political transformation). Polityka Społeczna 7(376): 9-11.
Marks-Bielska R., 2006. Kapitał ludzki a kwestie ubóstwa w środowiskach popegeerowskich (Human capital and poverty issues in post-state farm communities). Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy 9(2): 429-439.
Miszczuk A., 2010. Kapitał ludzki i społeczny w procesie rozwoju obszarów wiejskich woj. lubelskiego (Human and social capital in the process of rural development in Lubelskie Voivodeship). Studia KPZK PAN 126, Warsaw: 144-160.
Mycielska D., 1966. Problemy życiowe pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych (Problems in the lives of State Agricultural Farm workers). Kultura i Społeczeństwo 10(3): 179-188.
Mydlak M., 1986. Aktywność społeczno-kulturalna pracowników PGR na przykładzie województwa olsztyńskiego (Socio-cultural activity of state farm employees on the example of Olsztyn Voivodeship). Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 105, OBN im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn.
Myrdal G., 1957. Economic theory and under-developed regions. Gerald Duckworth, London.
Nesporova A., 2002. Why unemployment remains so high in Central and Eastern Europe. International Labor Organization, Geneva.
Niedzielski E., 2001. Marginalizacja środowisk popegeerowskich – przejściowe zjawisko czy trwały proces (Marginalisation of post-state farm communities – a temporary phenomenon or a permanent process)? In: Niedzielski E., Kisiel R. (eds), Środowiska popegeerowskie – diagnoza stanu (Post-state farm communities – Diagnosis of the situation). Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Olsztyn: 7-16.
Niedzielski E., 2018. Bezrobocie i rynek pracy w regionach peryferyjnych (Unemployment and the labour market in peripheral regions). Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu 20(1): 100-103.
Olechnowicz M., 1947. Akcja zaludnienia ziem zachodnich (Population action in the western lands). Przegląd Zachodni 3: 218-223.
Oražem F., 1989. Agriculture under socialism. Slovene Studies: Journal of the Society of Slovene Studies 11(1): 215-222. DOI: https://doi.org/10.7152/ssj.v11i1.3784
Pine F., 1995. Kinship, work and the state in post-socialist rural Poland. The Cambridge Journal of Anthropology 18(2): 47-58. http://www.jstor.com/stable/23818729.
Poczta W., 2020. Przemiany w rolnictwie polskim w okresie transformacji ustrojowej i akcesji Polski do UE (Changes in Polish agriculture during political transformation and Poland’s accession to the EU). Wieś i Rolnictwo 2(187): 57-77. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022020/03
Psyk-Piotrowska E., 1996. Postawy pracowników byłych PGR i dzierżawców wobec przemian w rolnictwie (Attitudes of employees of former State Agricultural Farms and tenants towards changes in agriculture). Wieś i Rolnictwo 2(91): 39-56.
Psyk-Piotrowska E., 1998. Bezrobocie i pauperyzacja środowisk dawnych PGR w Polsce (Unemployment and pauperisation of former state-owned farming communities in Poland). Wieś i Rolnictwo 3(100): 132-143.
Psyk-Piotrowska E., 2001. Pauperyzacja, ubóstwo czy marginalizacja środowisk popegeerowskich (Pauperisation, poverty or marginalisation of post-state farm communities)? In: Warzywoda-Kruszyńska W., Kośmicki E., Januszek H. (eds), Bieda na wsi na tle globalnych przemian społeczno-gospodarczych w Polsce. Socjologiczne, ekonomiczne i polityczne aspekty problemu (Rural poverty against the background of global socio-economic changes in Poland. Sociological, economic and political aspects of the problem). Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Poznań: 383-400.
Psyk-Piotrowska E., 2004. Społeczne konsekwencje przekształceń własnościowych w rolnictwie państwowym (Social consequences of ownership transformation in state agriculture). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Redo M., 2016. Analiza przemian gospodarczych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej należących do Unii Europejskiej w latach 2003-2014 (Analysis of economic transition in the Central and Eastern European member states of the European Union from 2003 to 2014). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu 16(2): 1-106. DOI: https://doi.org/10.29015/cerem.264
Rosner A., 2011. Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich a pożądane kierunki ich rozwoju (Spatial differences in rural areas and the desired directions of their development). In: Kamińska W., Heffner K. (eds), Obszary wiejskie – wielofunkcyność, migracje, nowe wizje rozwoju (Rural areas – multifunctionality, migration, new visions of development). Studia KPZK PAN 83, Warsaw: 27-42.
Rosner A., 2012. Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską (Changes in the spatial distribution of rural population. Rural areas reducing population and concentrating rural population). Institute of Rural and Agricultural Development Polish Academy of Sciences, Warsaw.
Rosner A., Wesołowska M., 2020. Deagrarianisation of the economic structure and the evolution of rural settlement patterns in Poland. Land 9(523): 1-19. DOI: https://doi.org/10.3390/land9120523
Rudnicki R., 2001. Zmiany układu przestrzennego struktury agrarnej Polski Północnej w latach 1988-1998 (Changes in the spatial arrangement of the agrarian structure of Northern Poland in the years 1988-1998). Wydawnictwo Naukowe, Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Runowski H., 2023. Geneza, funkcjonowanie i przekształcenia państwowych gospodarstw rolnych (Genesis, functioning and transformation of state farms). In: Runowski H. (ed.), Przekształcenia własnościowe w rolnictwie – 30 lat doświadczeń i perspektywy (Ownership transformation in agriculture – 30 years of experience and prospects). Wydawca CeDeWu, Warsaw: 45-61.
Rychlik T., 1974. Państwowe Gospodarstwa Rolne (State Agricultural Farms). In: Kolbusz F. (ed.), Rolnictwo w trzydziestoleciu Polski Ludowej (Agriculture in the thirty years of the People’s Republic of Poland). Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warsaw: 280-328.
Rydz E., 2000. Społeczne następstwa restrukturyzacji rolnictwa uspołecznionego na przykładach z północnej Polski (Social consequences of the restructuring of socialised agriculture using examples from northern Poland). In: Górz B. (ed.), Szanse rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem pogranicza polsko-ukraińskiego (Opportunities for the development of agriculture and rural areas with particular emphasis on the Polish-Ukrainian border region). Materiały XVI Ogólnopolskiego Seminarium Geograficzno-Rolniczego, Lublin: 268-275.
Schwabe M., 2023. Czynniki migracji zarobkowych w świetle emigracji Polaków do Wielkiej Brytanii po akcesji Polski do UE (Factors of economic migration in the light of emigration of Poles to Great Britain after Poland’s accession to the EU). Wolters Kluwer Polska, Warsaw.
Smętkowski M., Wójcik P., 2009. Rozwój regionalny w Europie Środkowo-Wschodniej (Regional development in Central and Eastern Europe). Studia Regionalne i Lokalne 4(38): 39-66.
Sroka W., 2015. Historyczne uwarunkowania dominacji drobnych gospodarstw rolnych w rolnictwie Europy Środkowo-Wschodniej (Historical determinants of the dominance of smallholders in Central and Eastern European agriculture). Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych 4: 61-73.
Stanny M., 2008. Problematyka społeczna na obszarach wiejskich woj. zachodniopomorskiego (przykład wsi popegeerowskiej) (Social problems in rural areas in Zachodniopomorskie Voivodeship (example of a post-state farm village)). In: Jasiulewicz M., Stanny M. (eds), Rola gospodarstw wielkoobszarowych w zagospodarowaniu wsi woj. zachodniopomorskiego (The role of large-scale farms in rural development in Zachodniopomorskie Voivodeship). Biuletyn KPZK PAN 239: 93-108.
Strużek B., 1974. Przemiany społeczno-ekonomiczne w rolnictwie Polski w latach 1944-1972 (Socio-economic changes in Polish agriculture in 1944-1972). In: Bajan K. (ed.), Polityka rolna PRL. Książka i Wiedza, Warsaw: 124-196.
Szewc A., Szewc G., 2001. Przekształcenia własnościowe a bezrobocie w środowiskach popegeerowskich (Ownership transformation and unemployment in post-state farm communities). Polityka Społeczna 8(329): 10-13.
Szpak E., 2005. Między osiedlem a zagrodą – Życie codzienne mieszkańców PGR-ów (Between housing estate and homestead – Daily life of state farm residents). Wydawnictwo Trio, Warsaw.
Szukalski P., 2009. Czy w Polsce nastąpi powrót do prostej zastępowalności pokoleń (Will there be a return to simple generational replacement in Poland)? Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 231: 59-75.
Tarkowska E., 1998. Ubóstwo w byłych PGR-ach, czyli o dawnych źródłach nowej biedy (Poverty in former state farms, or the old sources of new poverty). Kultura i Społeczeństwo 42(2): 91-104.
Tarkowska E., 2000. Bieda „popegeerowska” (‘Post-state farm’ poverty). Raport o rozwoju społecznym. Polska 2000. Rozwój obszarów wiejskich. United Nations Development Programme, Warsaw.
Tarkowska E., 2006. Młode pokolenie z byłych PGR-ów: dziedziczenie biedy czy wychodzenie z biedy (Young generation from former state farms: Inheriting poverty or moving out of poverty)? Polityka Społeczna 11/ 12(392/393): 13-16.
Timár J., 1995. Particular features of employment and unemployment in the present stage of transformation of the post-socialist countries. Europe-Asia Studies 47(4): 633-649. DOI: https://doi.org/10.1080/09668139508412279
Tomaszewski J., 1958. Z badań nad integracją społeczną na Ziemiach Zachodnich (From research on social integration in the Western Territories). Przegląd Zachodni 2: 241-259.
Tuan Y.F., 1980. Rootedness and sense of place. Landscape 24: 3-8.
Turnock D., 2003. The East European economy in context: Communism and transition. Routledge, New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203168189
Van de Kaa D.J., 2002. The idea of a second demographic transition in industrialized countries. Birth 35: 45.
Vidican G., 2009. Assessing land reallocation decisions during transition in Romania. Land Use Policy 26(4): 1080-1089. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2009.01.001
Weber G., 2011. Gesundschrumpfen statt Gesundbeten, Schriftenreihe “Club Niederösterreich”. Interessensgemein schaft ländlicher Raum 6: 28-33.
Wesołowska M., 2018. Wsie zanikające w Polsce: stan, zmiany, modele rozwoju (Disappearing villages in Poland: Status, changes, development models). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Wilkin J., 1997. Przekształcenie sektora PGR-ów w Polsce w opinii władz lokalnych i mieszkańców „osiedli pegeerowskich” (Transformation of the State Agricultural Farms sector in Poland in the opinion of local authorities and residents of ‘post-state farm estates’). In: Korab K. (ed.), Ludzie i ziemia po upadku pegeerów. Analiza socjologiczna i ekonomiczna (People and land after the collapse of state-owned farms. A sociological and economic analysis). Warsaw University of Life Sciences, Warsaw: 44-75.
Wilkin J., 2000. Polskie rolnictwo w procesie transformacji-mechanizmy, tendencje i efekty przemian (Polish agriculture in transition – mechanisms, trends and effects of changes). Problemy Integracji Rolnictwa 4: 15-21.
Zborowski A., Gałka J., 2008. Migracje stałe i czasowe z Polski po akcesji do Unii Europejskiej (Permanent and temporary migration from Poland after accession to the European Union). In: Ilnicki D., Janc K. (eds), Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych „Europa bez granic-nowe wyzwania” (Transformation of regional functional and spatial structures ‘Europe without frontiers – new challenges’). Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 3: 29-37.
Zgliński W., 2003. Skutki transformacji Państwowych Gospodarstw Rolnych w ujęciu przestrzennym (Spatial impacts of the transformation of State Agricultural Farms). In: Stasiak A. (eds), Problemy zagospodarowania terenów wiejskich w Polsce (Problems of rural land management in Poland). Biuletyn KPZK PAN 207: 151-192.
Ziółkowski J., 1959. Ludność Ziem Zachodnich (Population of the Western Territories). In: Polskie Ziemie Zachodnie, Institute for Western Affairs, Poznań: 118-160.
License
Copyright (c) 2025 Marta Ewa Gwiaździńska-Goraj, Monika Wesołowska, Aleksandra Jezierska-Thöle
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.