Słowa kluczowe
Carl Schmitt
Gilles Deleuze
teologia polityczna
ciało polityczne
maszyna antropologiczna
ruchy heterodoksyjne
Jak cytować
Abstrakt
Tekst składa się z czterech części. Wychodząc z założenia, że późne średniowiecze było epoką niezwykłej intensyfikacji konfliktów religijnych i klasowych, pokazuję, jak stanowiąca odpowiedź na te konflikty koncepcja Kościoła jako ciała mistycznego (Corpus Ecclesiae mysticum) wypływa z konserwatywnej interpretacji boskiego Wcielenia. Dowodzę tym samym, że cała późnośredniowieczna teologia polityczna ustanawia się jako próba represyjnego stłumienia horyzontalnego (i pozbawionego organów) ciała politycznego, skonstruowanego przez wczesne chrześcijaństwo i odnawianego przez późnośredniowieczne ruchy heterodoksyjne. Cześć druga jest próbą opisania maszyny antropologicznej, za pomocą której kuria od XI wieku wytwarza radykalnie ekskluzywną koncepcję ciała politycznego, dzieląc ówczesny świat na ludzi (których czeka zbawienie) i nie-ludzi, stanowiących masę potępionych. W części trzeciej pokazuję, jak ten proces przybiera formę instytucji ekskomuniki, która choć powołana do sytuacji wyjątkowych, staje się dla średniowiecznych mas regułą. W części ostatniej przedstawiam franciszkanizm jako ruch społeczno-religijny, oparty na idei powtórzenia – traumatycznego z punktu widzenia ortodoksyjnej teologii – wydarzenia Inkarnacji. W tym kontekście ujawnia się także ukryty – pod powierzchnią walk o inwestyturę – nierozerwalny sojusz, utrzymywany między papiestwem i cesarstwem, a powołany do blokowania nowych heterodoksyjnych wybuchów czy antyimperialnych linii ujścia.Bibliografia
Aegidius, Romanus. 2007. Der Traktat „De ecclesiasticapotestate“ des Aegidius Romanus Eine spätmittelalterliche Herrschaftskonzeption des päpstlichen Universalismus, red. Elmar Krüger. Köln: Böhlau Verlag.
Agamben, Giorgio. 2004. The Open: Man and Animal. Tłum. Kevin Attell. Stanford: Stanford University Press.
Agamben, Giorgio. 2009. Homo sacer: Suwerenna władza i nagie życie. Tłum. Mateusz Salwa. Warszawa: Prószczyński i S-ka.
Agamben, Giorgio. 2011. The Kingdom and the Glory: For a Theological Genealogy of Economy and Government. Tłum. Lorenzo Chiesa i Matteo Mandarini. Stanford: Stanford University Press.
Agamben, Giorgio. 2012. The Church and the Kingdom. Tłum. Leland de la Durantaye. London: Seagull Books.
Agamben, Giorgio. 2013. The Highest Poverty: Monastic Rules and Form-of-Life. Tłum. Adam Kotsko. Stanford: Stanford University Press.
Alexander, Jonathan. 1990. „Labeur and Paresse: Ideological Representations of Medieval Peasant Labor.” The Art Bulletin 72/73: 436–452.
Althaus-Reid, Marcella. 2000. Indecent Theology: Theological Perversions in Sex, Gender and Politics. New York: Routledge.
Arquilliere, Henri-Xavier. 1972. L’Augustinisme politique :Essai surla formation des théories politiques du moyen-âge. Paris: Vrin.
Augustyn. 1953. „O wolnej woli.” Tłum. Anna Trombala. W Augustyn, Dialogi filozoficzne. Warszawa: Pax.
Baszkiewicz, Jan. 2009. Myśl polityczna wieków średnich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Bednarek, Joanna. 2012. „Cięcie apellejskie: Giorgio Agamben.” W Joanna Bednarek, Polityka poza formą. Ontologiczne uwarunkowania poststrukturalistycznej filozofii polityki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Benjamin, Walter. 1997. Ulica jednokierunkowa. Tłum. Andrzej Kopacki. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Benjamin, Walter. 2012. „O pojęciu historii.” Tłum. Adam Lipszyc. W Walter Benjamin, Konstelacje: Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. 2012. Tłum. zbiorowe. Poznań: Pallotinum.
Blumenberg, Hans. 2009. Praca nad mitem. Tłum. Kamila Najdek, Michał Herer i Zbigniew Zwoliński. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Bonifacy VIII. 2002. „Unamsanctam.” Tłum. Władysław Seńko. W Dante, Monarchia. Kęty: Wydawnnictwo Antyk.
Braidotti, Rosi. 2006. Transpositions: On Nomadic Ethics. Cambridge: Polity Press.
Cohen, Esther. 1993. The Crossroads of Justice: Law and Culture in Late Medieval France. Leiden: Brill.
Cohn, Norman. 2007. W pogoni za millenium: Millenarystyczni buntownicy i mistyczni anarchiści średniowiecza. Tłum. Marek Chojnacki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Cohn, Samuel Kline, Jr. 2006. Lust for Liberty: The Politics of Social Revolt in Medieval Europe, 1200–1425 Italy, France, and Flanders. Cambridge: Harvard University Press.
Constitutiones 1893. Monumenta Germaniaehistorica. Legumsectio 4: Constitutiones et actapublicaimperatorum et regum.Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. https://archive.org/details/monumentagermani0601geseuoft
Concilium Lateranense IV. 1215. http://www.internetsv.info/Archive/CLateranense4.pdf
Czeczot, Katarzyna. 2014. „Wynaturzenie”. Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej (1)4.
de Lubac, Henri. 2013. Corpus Mysticum: The Eucharist and the Church in the Middle Ages. Historical Survey. Tłum. Gemma Simmonds. Notre Dame: University of Notre Dame Press.
de Montaiglon, Anatole i Gaston Raynaud. 1872. „Du prestre et du chevalier.” W Recueil général et complet des fabliaux des XIIIe et XIVe siècles. T. 2. Paris: Librairie des bibliophiles, gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k209380j/f56.item.r= maleureus.
Deleuze, Gilles i Felix Guattari. 1972. L’anti-OEdipe: Capitalisme et schizophrénie. Paris: Éditions de Minuit.
Deleuze, Gilles i Felix Guattari. 2015. Tysiąc plateau. Warszawa: Bęc Zmiana.
„Du Villain qui gagna Paradis en plaidant.” 1829. W Fabliaux ou contes: Fables et romans du XIIe et du XIIIe siècle. T. 2, red. Legrand d’Aussy. Paris: Jules Renouard, gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1475400/f000249.table.
Döberl, Michael, 1889. Monumenta Germaniae Selecta Ab Anno 768 Usque Ad Annum 1250. 3. tom. München: J. Lindauersche Buchhandlung.
Duby, Georges. 1978. Les Trois Ordres ou L’imaginaire du féodalisme. Paris: Gallimard.
Esposito, Roberto. 2011. Immunitas: The Protection and Negation of Life. Tłum. Zakiya Hanafi. Cambridge: Polity Press.
Federici, Silvia. 2004. Caliban and the Witch: Women, the Body and Primitive Accumulation. New York: Autonomedia.
Foucault, Michel. 1998. „Podmiot i władza.” Tłum. Jacek Zychowicz. Lewą nogą 9: 174–192.
Foucault, Michel. 1999. „Prawdziwa płeć.” Tłum. Ariadna Lewańska. W Szaleństwo i literatura, red. Tadeusz Komendant. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Foucault, Michel. 2011. Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Tłum. Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Franciszek z Asyżu. 2003a. „Reguła niezatwierdzona.” Tłum. Leopold Staff i Kajetan Ambrożkiewicz. W Kwiatki Świętego Franciszka oraz Reguły i Testament. Kęty: Wydanictwo Antyk.
Franciszek z Asyżu. 2003b. „Zaczyna się pochwała stworzenia, którą wyśpiewał święty Franciszek złożony chorobą u świętego Damiana.” Tłum. Leopold Staff i Kajetan Ambrożkiewicz. W Kwiatki Świętego Franciszka oraz Reguły i Testament. Kęty: WydanictwoAntyk.
Freedman, Paul. 1999. Images of the Medieval Peasant. Stanford: Stanford University Press.
Galpin, Stanley Leman. 1905. Cortois and Vilain: Study of the Distinctions Made Between them by the French and Provencal Poets of the Twelfth, Thirteenth and Fourteenth Centuries. New Haven: Ryder’s Printing House.
Geremek, Bronisław. 1989. Litość i szubienica: Dzieje nędzy i miłosierdzia. Warszawa: Czytelnik.
Geremek, Bronisław. 2003. Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu: XIV–XV wiek. Poznań: Wydawnictwo PTPN.
Ginzburg, Carlo. 1983. The Night Battles: Witchcraft and Agrarian Cults in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Tłum. John Tedeschii Anne Tedeschi. Baltimore: John Hopkins University Press.
Grossinger, Christa. 1997. The World Upside Down: English Misericords. London: Harvey Miller Publishers.
Grosz, Elizabeth. 2011. Becoming Undone: Darwinian Reflections on Sex, Art, and Politics. London: Duke University Press.
Grundmann, Herbert. 1977. Religiöse Bewegungen im Mittelalter. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Grzegorz VII. 1935. The Correspondence of Pope Gregory VII: Selected Letters from the Registrum. Tłum. Ephraim Emerton. New York: Columbia University Press.
Heinzmann, Richard. 1965. Die Unsterblichkeit der Seele und die Auferstehung des Leibes. Münster: AschendorffscheVerlagsbuchhandlung.
Hilton, Rodney. 1985. Class Conflict and the Crisis of Feudalism: Essays in Medieval Social History. London: Bloomsbury Academic.
Irenaeus, 1857. Libros quinque adversus haereses [Greek and Latin]. Cantabrigiae: Typis Academicis.
Janik, Mateusz. 2014. „Polityka apolityczności: Nieme zwierzęta i posthumanizm.” Praktyka Teoretyczna 4(14): 181–192.
Kantorowicz, Ernst. 2007. Dwa ciała króla: Studium ze średniowiecznej teologii politycznej. Tłum. Maciej Michalski i Adam Krawiec. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Koziol, Geoffrey. 2009. Błaganie o przebaczenie i łaskę: Porządek rytualny i polityczny wczesnośredniowiecznej Francji. Tłum. Zbigniew Dalewski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Lambert, Malcolm. 2002. Herezje średniowieczne. Od reformy gregoriańskiej po reformację. Tłum. Wacław Jan Popowski. Warszawa: Volumen.
Lange, Tyler. 2016. Excommunication for Debt in Late Medieval France: The Business of Salvation. New York: Cambridge University Press.
Langland, William. 1983. Widzenie o Piotrze Oraczu. Tłum. Przemysław Mroczkowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Laroche, Emmanuel. 1949. Histoire de la racine „Nem” en grec ancien. Paris: Klincksieck.
Le Goff, Jacques. 1997. Narodziny czyśćca. Tłum. Krzysztof Kocjan. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Le Goff, Jacques. 2001. Święty Franciszek z Asyżu. Tłum. Joanna Guze. Warszawa: Czytelnik.
Le Goff, Jacques. 2011. Średniowiecze i pieniądze: Esej z antropologii historycznej. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Czytelnik.
Le Goff, Jacques. 1970. Kultura średniowiecznej Europy. Tłum. Hanna Szumańska-Grossowa. Warszawa: PWN.
Le Roy Ladurie, Emmanuel. 2014. Montaillou: Wioska heretyków 1294–1324. Tłum. Ewa Dorota Żółkiewska. Czerwoniak: Vesper.
Lombardus, Petrus. 1055/1058 „Libri quattuor sententiarum.” http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost12/PetrusLombardus/pet_s100.html.
Lucius III.1184. „AdAbolendamDiversamHaeresiumPravitatem.” http://www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_1184-11-04__SS_Lucius_III__Ad_Abolendam_Diversam_Haeresium_Pravitatem__LT.doc.html.
Marsyliusz z Padwy. 2006. Obrońca pokoju. Tłum. Władysław Seńko. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Minar, Jr.EdwinL., 1944. „Pythagorean Communism.” Transactions and Proceedings of the American Philological Association 75: 34–46.
Moltmann, Jürgen. 1991. The Crucified God: The Cross of Christ as the Foundation and Criticism of Christian Theology. Tłum. R.A. Wilson i John Bowden. Minneapolis: Fortress Press.
Pennington, Kenneth. 2012. Władca i prawo (1200–1600): Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej. Tłum. Jerzy Pysiak. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Peterson, Erik. 2012a. „Chrystus jako imperator.” Tłum. Teresa M. Myśków. Czterdzieści i cztery 4: 11–21.
Peterson, Erik. 2012b. „Monoteizm jako problem polityczny.” Tłum. Jakub Duraj. Res Publica Nowa 210: 38–61.
Reynolds, Susan. 2011. Lenna i wasale: Reinterpretacja średniowiecznych źródeł. Tłum. Arkadiusz Bugaj. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Salvatorelli, Luigi. 1928. The Life of St. Francis of Assisi. Tłum. EricSutton. London–New York: A.A. Knopf.
Schmitt, Carl. 1974. Der Nomos der Erde. Berlin: Duncker & Humblot.
Schmitt, Carl. 2014. Teologia polityczna 2. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Scott, James C. 1987. Weapon of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance. New Haven: Yale University Press.
Tertulian. 1994. Przeciw Marcjonowi. Tłum. Stefan Ryzner. Warszawa: Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej.
Theweleit, Klaus. 2015. Męskie fantazje. Tłum. Mateusz Falkowski i Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomasz z Akwinu. 1980. Summa teologiczna. Człowiek. T. 6. Tłum. Pius Bełch. Londyn: Veritas.
Tomasz z Akwinu. 1983. Summa teologiczna. Zmartwychwstanie ciał. T. 33. Tłum. Pius Bełch. Londyn: Veritas.
Wies, Ernst Wilhelm. 2000. Cesarz Henryk IV: Canossa i walka o panowanie nad światem. Tłum. Paweł Kaczorowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Woszczek, Marek. 2013. „»Ogród pośród płomieni«: Erotyka imperium, eklezjalne ciała i queerowanie małżeństwa.” Praktyka Teoretyczna 2(8): 163–194.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.