Pensoj pri la sufikso -ec en la esperanta leksiko

Abstrakt

Niniejszy tekst dotyczy sufiksu leksykalnego -ec w systemie słowotwórczym w języku esperanto. W poniższej analizie rdzenie esperanckie są uważane za elastyczne, tj. nieprzeznaczone do żadnego konkretnego zastosowania syntaktycznego, a tworzenie wyrazu za pomocą afiksów jest opisane jako proces zachodzący w leksykonie, w którym rolę odgrywają elastyczne składniowo, ale semantycznie sklasyfikowane rdzenie. Pytanie o tzw. przynależność kategorialną rdzeni lub jej brak jest tak stare jak sam ten język. Wynika ono z faktu, że Zamenhof, tworząc słownictwo esperanta, wyodrębniał formy składniowe ze swoich języków źródłowych, ale redefiniował je jako rdzenie składniowo nie bezpośrednio możliwe do użycia. Jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku Akademia Esperanta sformalizowała swoje stanowisko w tej debacie, ale dyskusja na temat sposobu interpretacji zasobu rdzeni języka trwała w prasie esperanckiej aż do lat siedemdziesiątych, a w pojedynczych publikacjach aż do dziś. Dopiero niedawno (2013–2016) problem ten został sformułowany przez autora tego tekstu w ramach uniwersalnej teorii języka, tj. w Funkcjonalnej Gramatyce Dyskursu (Functional Discourse Grammar, FDG). W tychże badaniach sufiks -ec, ze względu na niesystemowość w swoim praktycznym zastosowaniu, szczególnie opierał się spójnemu opisowi. Nawet autorytatywne gramatyki esperanta niewiele pomagają użytkownikowi języka, ponieważ zawierają dwuznaczności i sprzeczności i nie dają odpowiednich instrukcji. W niniejszej pracy zaproponowano nowe podejście. Reguła, którą tworzy, jest prosta, a jej bezwyjątkowe zastosowanie byłoby w pełni kompatybilne z hipotetyczną elastyczną strukturą części mowy esperanta. Jednakże zaobserwowane zwyczajowe użycie -ec nie jest zgodne ani z tradycyjnymi zaleceniami ani z proponowaną regułą. Cierpi ono z powodu ciągłej nieświadomości użytkowników na temat funkcjonowania systemu mowy, niezależnie od preferowanej teorii leksyki, i jest napędzany przez różne nawyki pochodzące z języka ojczystego i utarte konwencje. Tak oto działa język naturalny.