CfP 1/2023 - Farmako-porno-kapitalizm

Redaktorki/redaktorzy:

Język numeru:

Termin nadsyłania abstraktów:

Termin nadsyłania artykułów:

Planowana data publikacji:

W 2021 roku ukazało się polskie wydanie książki Testo Ćpun. Seks, narkotyki i polityka w dobie farmakopornografii Paula B. Preciado, w przekładzie Sławomira Królaka. Tekst ten jest eksperymentem filozoficzno-biologicznym, stanowiącym jednocześnie zapis intoksykacji testosteronem i analizę współczesnego kapitalizmu, którego centralnym mechanizmem jest według Preciado produkcja cząsteczek, znaków i obrazów, które stymulują i przechwytują naszą potentia gaudendi, czyli zdolność do rozkoszowania się, wyciskając z niej wartość dodatkową. Testosteron przyjmowany przez Preciado w formie żelu okazuje się zarówno współautorem tekstu, narzędziem pisarskim, jak i metodą badawczą, pozwalającą na włączenie się w farmako-pornograficzny obieg molekuł przenikających i pobudzających nasze ciała.

Niniejszy numer nie dotyczy jednak tylko tego jednego tekstu - traktuje go raczej jako pretekst do przyjrzenia się kierunkom badań i działań społecznych, jakie antycypuje on lub otwiera. Hiszpańskie wydanie Testo Ćpuna ukazało sie w 2008 roku, czyli w momencie intensywnego rozwoju nowych nurtów w humanistyce (Law 2004, Barad 2007, Puar 2007, Meillassoux 2008, Dolphijn i van der Tuin 2012, Braidotti 2013, Weheliye 2014) poszukujących dróg wyjścia z rozmaitych dualizmów. Tekst Preciado traktujemy więc nie tylko jako konkretną propozycję teoretyczną, ale również jako zapis czy świadectwo pewnego momentu zwrotnego w rozwoju materialistycznych i posthumanistycznych perspektyw w badaniach nad płcią, seksualnością, rasą czy zdrowiem. Wspomnijmy tylko wzmożoną obecność myśli Deleuze'a w humanistyce i naukach społecznych, nowe interdyscyplinarne i międzygatunkowe metody badawcze, teorie queer, które rozlały się na studia nad zwierzętami, środowiskiem czy niepełnosprawnością, transfeminizm i ksenofeminizm - ale lista propozycji teoretycznych i politycznych sytuujących się w tym nurcie jest o wiele dłuższa.

Rozwój teorii ściśle koresponduje ze zmianami społecznymi, które zaszły na przestrzeni tego czasu: nowa wersja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) powstała we współpracy z globalnymi ruchami społecznymi na rzecz depatologizacji rozmaitych chorób i zaburzeń; dostęp do Internetu pozwolił na samodiagnozowanie się i organizowanie grup osób transpłciowych, z niepełnosprawnościami czy neuroatypowych; zglobalizował i zdemokratyzował również liczne rynki pracy, m.in. usług seksualnych i produkcji filmów pornograficznych; rozwój biotechnologii uczynił ją na tyle tanią i dostępną, że pojawiły się projekty uwolnienia jej z kapitalistycznych laboratoriów; możliwość przerwania ciąży poprzez zażycie kilku pigułek zdemokratyzowała dostęp do aborcji i stała się katalizatorem nowych horyzontalnych form współpracy. Książka Preciado sama zresztą zadziałała jak molekuła przechwytująca i przekształcająca społeczne ciało stymulując wyłanianie się nowych transfeministycznych praktyk cielesnych i strategii politycznych.

Przyjęcie molekularnej i intoksykacyjnej strategii czytelniczo-badawczej pozwala wychwycić różnego rodzaju przekształcenia zachodzące w tym nowym kontekście, obejmujące zmiany relacji pomiędzy substancją a tekstem (tożsamość), pomiędzy płcią, pracą i technologią (władza), pomiędzy osobistym doświadczeniem a teorią (usytuowanie). Chcemy więc wykorzystać ponowną lekturę Testo Ćpuna jako okazję do zbadania nowych zjawisk społecznych i analizy współczesnych koncepcji dotyczących pracy seksualnej i polityki tożsamości, ruchu #metoo i nowych politycznych autonarracji, kłirowych form aktywizmu i nowych protez seksualnej podmiotowości, protestów przeciwko zakazowi aborcji i inicjatyw rozszerzających do niej dostęp, aktywizmu osób z niepełnosprawnościami, chorobami psychicznymi i neuroatypowych, nowych rodzajów pracy i wyzysku związanych ze społecznym obiegiem pornoobrazów i molekuł. Zaletą proponowanej przez Preciado perspektywy jest unaocznienie naszego cielesnego uwikłania w farmako-porno-kapitalizm na poziomie cząsteczkowym. Wartość dodatkowa ekstrahowana jest bezpośrednio z naszych ciał, przez co rozpada się opozycja pomiędzy opresorem a opresjonowaną, wyzyskiwaczem i wyzyskiwaną.

Książka Preciado wydaje nam się interesującym punktem wyjścia dla analizy farmako-pornograficznych aspektów współczesnego kapitalizmu z trzech powodów. Pierwszy to wątek autobiograficzny: Testo Ćpun to zapis autoeksperymentu, który pozwala wywrócić do góry nogami standardowe skrypty transpłciowych autonarracji. Opisując swoją przygodę z testożelem Preciado nie reprezentuje doświadczeń osoby ani grupy o określonej tożsamości, lecz sprawdza, co i jak można napisać pod wpływem testosteronu - uzupełnianego innymi substancjami psychoaktywnymi. Nie jest to wcale nowa praktyka – testosteron jest wszak jednym z środków produkcji dyskursu filozoficznego od jego zarania. Podążając za sugestią Preciado, że klasyczna grecka filozofia była praktyką porównywalną do „szprycowania się” w techno-elektronicznej kulturze postfordyzmu, chcemy zastanowić się, jakie inne substancje wkraczają obecnie w pole zachodniej humanistyki, odkształcając ją i nadając jej nowe kierunki. Innymi słowy – na czym piszemy?

Drugi wątek to polemika z koncepcjami pracy niematerialnej Hardta i Negriego prowadzona delezjańską z ducha metodą „majstrowania” ulubionym autorom monstrualnego dziecka, którego nie są oni w stanie rozpoznać i uznać, pomimo niezaprzeczalnego podobieństwa. Preciado umieszczając farmakologiczną historię cząsteczek stanowiących współczesne narzędzia wytwarzania i kontrolowania podmiotowości w kontekście teorii pracy niematerialnej zauważa: „najczęściej analizy i opisy tej nowej formy produkcji zatrzymują się w płaszczyźnie biopolitycznej na wysokości pasa”. Aby uzupełnić ten brak proponuje on spojrzenie na pracę biopolityczną z punktu widzenia globalnego przemysłu pornograficznego i farmaceutycznego, pokazując jak blisko splecione są ze sobą porządki produkcji i masturbacji. Praca biopolityczna jawi się tutaj jako na proces przekuwania potentia gaudendi w kapitał z udziałem przemysłowo produkowanych obrazów i cząsteczek, działających jako mikroprotezy podmiotowości. Przemysł pornograficzny to według niego modelowy przemysł farmakopornokapitalizmu, ponieważ nie wytwarza on ani towarów, ani tożsamości, ale czerpie wartość dodatkową z zarządzania ciałem wielości w oparciu o jego zdolność do pobudzania i bycia pobudzaną. Ten mechanizm odwzorowują według Preciado pozostałe współczesne formy kapitalistycznej produkcji, obiecujące ulgę bądź ekstazę - niezależnie od tego, jaki produkt czy usługa ma je wywołać.

Z tej perspektywy płeć jest wytworem molekularnych technologii nadzoru, służącym do wytwarzania kapitału i reprodukcji gatunku. Strategią oporu nie może być zatem dążenie do wyzwolenia jakiejś płci naturalnej czy prawdziwej, ale przejęcie kontroli nad środkami jej produkcji – w formie hakowania, szmuglowania i przyjmowania poza instytucjonalną kontrolą związanych z nią molekuł. Używając testosteronu jednocześnie jako medium i narzędzia badawczego, Preciado przeprowadza autoeksperyment, którego efektem jest rozdzielenie płci i molekuły, męskości i testosteronu. Pokazuje on, że transpłciowość nie jest ani bardziej, ani mniej rewolucyjna niż cispłciowość, ponieważ obie są jakąś formą relacji do techno-płci. Ciało stanowi tutaj polityczne laboratorium, jednocześnie przestrzeń ujarzmienia i narzędzie oporu.

Trzeci wątek to hołd złożony Derridzie, którego esej pt. "Farmakon" stanowi matrycę książki Preciado. Testosteron i feminizm to polityczne narkotyki, narzędzia tworzenia politycznej podmiotowości. O ile farmakon to jednocześnie lekarstwo i trucizna, technologia pochodząca z zewnątrz wnikająca i podrażniająca ciało, o tyle hormon to pęd, impet, impuls, popęd lub apetyt, ruch działający ku zewnętrzu. Przekształcając farmakon w hormon Preciado znosi opozycję wnętrza i zewnętrza, tego, co żywe, i tego, co martwe. Farmakon/hormon jest więc zarówno molekułą testosteronu, jak i tekstem, który powstaje pod jej wpływem, substancja i jej pobudzenia stają się jednym i tym samym. W ten sam sposób chcemy czytać Testo Ćpuna, jako książkę uruchamiającą i napędzającą nowe transfeministyczne eksperymenty, jako pętlę, w której tekst i cząsteczka funkcjonują w ramach sprzężenia zwrotnego: “Zanim całe istniejące kruche archiwum feminizmu, czarnej, odmienczej i transpłciowej kultury obrócone zostanie w radioaktywny opad, nieodzowne powino być dla nas przekształcenie całej tej mniejszościowej wiedzy w eksperymentowanie, w fizyczną praktykę, w sposób życia i rozmaite formy współzamieszkiwania”. Jednym z wielu rezultatów takiego przekształcenia jest „żywe archiwum” stanowiące tyleż repertuar praktyk wywrotowych, co kruchy ekosystem, w którym możliwe staje się inne życie.

Polskie wydanie Testo Ćpuna traktujemy jako okazję do zbadania ontologicznego statusu cząsteczek/obrazów/tekstów, które nas trują bądź leczą, wzmacniają lub osłabiają, oraz przyjrzenia się społecznym relacjom ich produkcji. Zachęcamy do pisania kolektywnie, o sobie i w pierwszej osobie. Przykładowe zagadnienia, które chcielibyśmy poruszyć w numerze, to:

Mikro- i makroprotezy podmiotowości

Strategie wychodzenia poza politykę tożsamości i reprezentacji

Strategie uwspólniania środków produkcji płci

Praca, wyzysk, potentia gaudendi

Molekularne narzędzia emancypacji

Diagnozy, autodiagnozy i kolektywne strategie depatologizacji

Żywe archiwa kłirowego i kobiecego aktywizmu

Strategie intoksykacji - seksualne, tekstualne i farmakologiczne

Farmakon, czyli sprzężenie zwrotne między narkotykiem i tekstem

Odwołania:

Barad, Karen. 2007. Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham, London: Duke University Press.

Braidotti, Rosi. 2014. Po człowieku. Przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk. Warszawa: PWN.

Dolphijn, Rick, and Iris van der Tuin. 2012. New Materialism: Interviews & Cartographies. Open Humanities

Press.Law, John. 2004. After Method: Mess in Social Science Research. London, New York: Routledge.

Meillassoux, Quentin. 2015. Po skończoności. przeł. P. Herbich. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego,

Preciado, Paul B. . 2021. Testo Ćpun. Seks, narkotyki i polityka w dobie farmakopornografii. przeł. Sławomir Królak. Warszawa: Krytyka Polityczna.

Puar, Jasbir.2007. Terrorist Assemblages: Homonationalism in Queer Times. Durham; London: Duke University Press.

Weheliye, Alexander G. 2014. Habeas Viscus: Racializing Assemblages, Biopolitics, and Black Feminist Theories of the Human. Durham: Duke University Press.