Keywords
Tibetan Buddhism
Christian Platonism
meditation
How to Cite
Abstract
The article compares the understanding of self-knowledge of the mind in Tibetan Buddhism (in the schools of Mahamudra and Dzogchen) with the ancient, Platonic
Christian philosophy. It argues that in both traditions there are two aspects of the experience of self-knowledge: the impossibility of grasping the mind as an object and the
ceaseless, unavoidable awareness of the mind’s cognitive activity. The fi rst of those aspects is called by the Tibetan tradition “emptiness”, while the second – lucidity of
the mind’s nature. In Gregory of Nyssa and Augustine of Hippo we can see a diff erence of accent in terms of the signifi cance of those two motifs, but it seems that both
philosophers understand self-knowledge in a very similar way. Recognizing those two aspects is what brings the Buddhist and the Western traditions close to each other,
while a fundamental diff erence between them lies in the fact that in the latter, selfknowledge of the mind opens a path to the experience of the infi nite mind of God, of
which the fi rst is an image, while in Buddhism the concept of God does not appear at all. Individual self-knowledge is treated as the experience of the nature of one, universal
and absolute mind.
References
Augustine, De Trinitate Libri XV, red. W.J. Mountain, Turnhout 1968.
Arraj J., God, zen, and the intuition of being, http://www.innerexplorations.com/catew/3.html [dostęp: 22.06.2020].
Arraj J., Mysticism, metaphysics and Maritain, https://www.innerexplorations.com/catchmeta/1.html [dostęp: 22.06.2020].
Ayres L., The Discipline of Self-Knowledge in Augustine’s De Trinitate book X, w: The Passionate Intellect, red. L. Ayres, Brunswick–New York 1995, s. 261-296.
Barnes M.R., Divine unity and the divided self: Gregory of Nyssa’a trinitarian theology in its psychological context, w: Re-thinking Gregory of Nyssa, red. S. Coakley, Blackwell–Oxford 2003, s. 45-66.
Booth E., St. Augustine’s ‘notitia sui’ related to Aristotle and the early neo-Platonists, „Augustiniana” 27 (1977), s. 70-132 i 364-401, 28 (1978), s. 183-221, 29 (1979), s. 97-124.
Burnell P., The Augustinian Person, Washington 2005.
Carabine D., Gregory of Nyssa on the Incomprehensibility of God, w: The relationship between Neoplatonism and Christianity, red. T. Finan, V. Twomey, Dublin 1992, s. 79-99.
Cary P., Augustine’s Invention of the Inner Self. The Legacy of a Christian Platonist, New York 2003.
Christianity in the Crucible of East-West Dialogue, Cheloquin 2001, https://www.innerexplorations.com/catew/christia.html [dostęp: 22.06.2020].
Christian Faith and Greek Philosophy in Late Anitquity, red. L. Wickham, C. Bammel, Leiden 1993.
Clark M.T., De Trinitate, w: The Cambridge Companion to Augustine, red. E. Stump, N. Kretzmann, Cambridge 2005, s. 91-102.
Critical Questions in Christian Contemplative Practice, Cheloquin 2007, https://www.innerexplorations.com/catchspmys/Critical.html [dostęp: 22.06.2020].
Daniélou J., Platonisme et théologie mystique. Doctrine spirituelle de Saint Grégoire de Nysse, Aubier 1944.
De Trinitate, w: Augustine through the Ages. An Encyclopedia, red. A.D. Fitzgerald, Grand Rapids 1999.
Gregorii Nysseni, De anima et resurrectione, w: Gregorii Nysseni Opera, t. III, cz. III, red. A. Spira, Leiden 2014.
Gregorii Nysseni Opera, t. III, cz. III, red. A. Spira, Leiden 2014.
Gregorii Nysseni Opera, t. VII, cz. I, red. H. Musirillo, Leiden 1991.
Gregor von Nyssa und die Philosophie: Zweites Internationales Kolloquium Gregor von Nyssa, red. H. Doerrie, M. Altenburger, U. Schramm, Leiden 1976.
Grzegorz z Nyssy, De vita Moysis, w: Gregorii Nysseni Opera, t. VII, cz. I, red. H. Musirillo, Leiden 1991.
Hadot P., Czym jest fi lozofi a starożytna?, tłum. P. Domański, Kęty 2000.
Hadot P., Filozofi a jako ćwiczenie duchowe, tłum. P. Domański, Kęty 2003.
Hadot P., Twierdza wewnętrzna: wprowadzenie do «Rozmyślań» Marka Aureliusza, tłum. P. Domański, Kęty 2004.
Hankey W.J., Mind, w: Augustine through the Ages. An Encyclopedia, red. A.D. Fitzgerald, S. Katz, Grand Rapids 1999.
Hart D.B., The Mirror of the Infi nite: Gregory of Nyssa on the vestigia Trinitatis, w: Re-thinking Gregory of Nyssa, red. S. Coakley, Oxford 2003, s. 117-121.
Katz S., Seek-Find, w: Augustine through the Ages. An Encyclopedia, red. A.D. Fitzgerald.
Ladner G.B., The Philosophical Anthropology of Saint Gregory of Nyssa, „Dumbarton Oaks Papers”, 12 (1958), s. 59-94.
Laird M., Gregory of Nyssa and the Grasp of Faith. Union, Knowledge, and Divine Presence, New York 2004.
Low J., Być tu i teraz. «Zwierciadło jasnego znaczenia», terma dzogczen Nudana Dordże z komentarzem Jamesa Low, tłum. J. Janiszewska-Rain, Kraków 2005.
Łapiński K., Ananeou seauton: «Rozmyślania» Marka Aureliusza w kontekście grecko-rzymskiej praktyki fi lozofi cznej, Warszawa 2018.
Matthews G.B., Knowledge and illumination, w: The Cambridge Companion to Augustine, red. E. Stump, N. Kretzmann, Cambridge 2005, s. 171-185.
O’Daly G., Augustine’s Philosophy of Mind, Berkeley–Los Angeles 1987.
Peroli E., Gregory of Nyssa and the Neoplatonic Doctrine of the Soul, „Vigiliae Christianae” 51, No. 2 (May, 1997), s. 117-139.
Plotinus, Enneads, tłum. i red. A.H. Armstrong, Cambridge–London 1966-1988.
Re-thinking Gregory of Nyssa, red. S. Coakley, Oxford 2003.
Rist J.M., Augustine: Ancient thought baptized, New York 1997.
Rist J.M., Plotinus and Christian philosophy, w: Cambridge Companion to Plotinus, red. L.P. Gerson, Cambridge 1996, s. 386-414.
Roth C.P., Platonic and Pauline Elements in the Ascent of the Soul in Gregory of Nyssa’s Dialogue on the Soul and Resurrection, „Vigiliae Christianae” 46, No. 1 (Mar., 1992), s. 20-30.
Siemieniewski A., Kiwek M., Chrześcijańska medytacja monologiczna: źródła i aktualne pytania, Wrocław 2013.
Stead G.C., Ontology and Terminology in Gregory of Nyssa, w: Gregor von Nyssa und die Philosophie: Zweites Internationales Kolloquium Gregor von Nyssa, red. H. Doerrie, M. Altenburger, U. Schramm, Leiden 1976, s. 107-127.
Stock B., Augustine the Reader. Meditation, Self-Knowledge, and the Ethics of Interpretation, Cambridge– London 1998.
Stróżyński M., Filozofi a jako terapia w pismach Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna, Poznań 2014.
Stróżyński M., Spiritual Exercise in the Proem to Augustine’s Confessions, „Augustinian Studies” 49, 2 (2018), s. 221-245.
The Cambridge Companion to Augustine, red. E. Stump, N. Kretzmann, Cambridge 2005.
Theiler W., Porphyrios und Augustin, w: W. Theiler, Forschungen zum Neu-Platonismus, Berlin 1966, s. 160-251.
The Passionate Intellect, red. L. Ayres, Brunswick–New York 1995.
The Relationship between Neoplatonism and Christianity, red. T. Finan, V. Twomey, Dublin 1992.
Therapeia, askesis, meditatio: praktyczny wymiar fi lozofi i w staroż ytnoś ci i ś redniowieczu, red. K. Łapiński, R. Pawlik, R. Tichy, Warszawa 2017.
Thrangu Rinpocze K., Pointing Out the Dharmakaya. Teachings On the Ninth Karmapa’s Text, New York 2003.
Williams R., Macrina’s Deathbed Revisited: Gregory of Nyssa on Mind and Passion, w: Christian Faith and Greek Philosophy in Late Anitquity, red. L. Wickham, C. Bammel, Leiden 1993, s. 227-246.
Williams R., The Paradoxes of Self-Knowledge in the De Trinitate, w: Collectanea Augustiniana: Signum Pietatis, red. J. Lienhard, E. Muller, R. Teske, New York 1993, s. 121-134.
License
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Filozofia Chrześcijańska pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).