Słowa kluczowe
socjalizm
planowanie
kooperatywy pracownicze
produkcja
Jak cytować
Abstrakt
Głównym celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie, jaki model planowania jest możliwy do zastosowania w postkapitalistycznej gospodarce okresu przejściowego, opartej na samorządności pracowniczej. Prace autorów zajmujących się współczesną ekonomią polityczną dowodzą, że kooperatywy pracownicze mogą stanowić efektywny sposób zarządzania przedsiębiorstwem, a neoliberalny pogląd na funkcjonowanie firm jest anachroniczny. Pat Devine i Fikret Adaman próbowali dowieść, że w pracowniczych przedsiębiorstwach da się przeprowadzić efektywną alokację poprzez planowanie oparte na negocjacji. Paul Cockshott i Allin Cottrell dowodzili z kolei, że elementy politycznej negocjacji są zbędne, ponieważ planowanie wymagać miałoby jedynie rozwiniętej technologii komputerowej oraz rachunku opartego o prawo wartości opartej na pracy. Obydwa modele posiadają istotne ograniczenia, które stawiają pod znakiem zapytania ich funkcjonalność. Dowodzę, że lepszym rozwiązaniem problemu efektywnej koordynacji przedsiębiorstw pracowniczych jest wykorzystanie na szeroką skalę planowania indykatywnego, które było w przeszłości stosowane w różnych krajach kapitalistycznych. Zmiana sposobu produkcji i zniesienie własności prywatnej na rzecz własności kolektywnej daje nadzieję, że w socjalizmie planowanie indykatywne będzie funkcjonować lepiej niż w kapitalizmie.Bibliografia
Adaman, Fikret i Pat Devine. 2006. „The Promise of Participatory Planning: Rejoinder to Hodgson.” Economy and Society 35.
Adaman, Fikret i Pat Devine. 2001. „Participatory Planning as a Deliberative Democratic Procees. A Response to Hodgson Criticque.” Economy and Society 30.
Adaman, Fikret i Pat Devine.2002. „A Reconsidaration of the Theory of Entrepreneurship: A Participatory Aproach.” Review of Political Economy 23.
Agafonow, Alejandro. 2012. „The Austrian Dehomeginization Debate, or the Possibility of a Hayekian Planner.” Review of Political Economy 24.
Albert, Michael i Robert Hehnel.2006. „Participatory Planning.” Science and Society 56.
Albert, Michael i Robert Hehnel.1992. „In Defence of Participatory Economics.” Science and Society 66.
Andreani, Tony. 2008. Market Socialism: Problems and Models. W Critical Companion to Contemporary Marxisms, red. Jacques Bidet i Stathis Koulevakis. Boston: Routledge
Bardhan, Pranab i John Roemer. 1992. „Market Socialism: A Case for Rejuvenation.” The Journal of Economic Perspectives 6.
Bardhan, Parnab i John Roemer. 1993. Market Socialism: The Current Debate. Oxford: Oxford University Press.
Bewster, Lew. 2004. „Towards a New Socialism?” Quaterly Journal of Austrian Economics 7.
Brada, Josef. 1990. „Indicative Planning in Socialist Economies: Does It Have a Role?” Journal of Comparative Economics 14.
Brada, Josef i Saul Estrin. 1990. „Advances in the Theory and Practice of Indicative Planning.” Journal of Comparative Economics 14.
Brown, Stuart.1990. „Indicative Planning in Socialist Economies: Does It Have a Role?– Discussion.” Journal of Comparative Economics 14.
Brus, Włodzimierz i Tadeusz Kowalik. 1983. „Socialism and Development.” Cambridge Journal of Economics 3–4.
Brus, Włodzimierz i Kazimierz Łaski.1992. Od Marksa do rynku. Warszawa: PWN.
Cockshott, Paul. 2009. „A Reply to Bewster: A Response to the Critique of Towards a New Socialism by the Right Wing Economist Bewster.” http://reality.gn.apc.org/econ/replytobrewster.pdf.
Cottrell, Allin i Paul Cocskhott.1993. Toward a New Socialism. Notthingam: Spokesman.
Cottrell, Allin i Paul Cockshott. 1989. „Labour Value and Socialist Economic Calculation.” Economy and Society 18.
Cottrell, Allin i Paul Cockshott. 2006. „Why Labour Time Should Be the Basis of Economic Calculation.” Mimeo.
Cottrell, Allin i Paul Cockshott. 2005. „Reflections on Economic Democracy.” Reasearch on Political Economy 22.
Devine, Pat.1992. „Market Socialism or Participatory Planning?” Review of Radical Political Economy 24(67).
Devine, Pat. 1988.Democracy and Economic Planning. Cambridge: Westview Press.
Estrin, Saul i Peter Holmes. 1990. „Indicative Planning in Developed Economies.” Journal of Comparative Economics 14.
Estrin, Saul i Julian Le Grand.1989. Market Socialism. Oxford: Clarendon Press.
Estrin, Saul i Derek Jones. 1992. „Viability of Employee-Owned Firms: Evidence of France.” Industrial and Labor Relations Review 45.
Foster, John i Robert McChesney. 2014. Kryzys bez końca. Tłum. Grzegorz Konat. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Hardt, Michael i Antonio Negri.2005. Imperium. Tłum. Adam Kołbaniuk i Sergiusz Ślusarski. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Hardt, Michael i Antonio Negri. 2012. Rzecz-pospolita: Poza własność prywatną i dobro publiczne. Tłum. Praktyka Teoretyczna. Kraków: Korporacja ha!art.
Harrod, Roy. 1973. Economic Dynamics. London: Macmilian.
Hodgson, Geoffrey.2005a. „Knowledge at Work: Some Neoliberal Anachronisms.” Review of Social Economy 56.
Hodgson, Goeffrey. 2005b. „The Limits to Participatory Planning: A Reply to Adaman and Devine.” Economy and Society 34.
Hodgson, Goeffrey. 1998. „Socialism Against Markets? A Critique of Two Recent Proposals.” Economy and Society 27.
Horvat, Branko. 1989. „The Pure Labour Theory of Prices and Interests.” European Economic Review 33.
Husson, Michel. 2011. Kapitalizm bez znieczulenia. Tłum. Zbigniew Marcin Kowalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Jossa, Bruno. 2014. „On Producer Cooperatives and Socialism.” International Critical Thought 4.
Jossa, Bruno. 2012. „Cooperative firms as a New Form of Production.” Review of Radical Political Economy 24.
Jossa, Bruno. 2014. Producer Cooperatives as a New Form of Production. New York: Routledge.
Jossa, Bruno. 2009. „Gramsci and the Labor Management-Firm.” Review of Radical Political Economics 41.
Jossa, Bruno. 2005. „Marx, Marxism and the Cooperative Movement.” Cambridge Journal of Economics 29.
Keynes, John Maynard. 1931. „The End of Laissez Faire.” W Essays in Persuasion. London: Macmillian.
Konings, Michael. 2001. „On the Economic Theory of Socialism: Against the Regulations of Social Relations by Market.” Resarch on Political Economy 19.
Kornai, Janos. 1990. The Road to a Free Economy. Shifting from a Socialist System: The Example of Hungary. New York: W.W. Norton.
Laibman, David. 2002. „Democratic Coordination: Toward a Working Socialism for the New Century.” Science and Society 66.
Lange, Oskar. 1973. „Maszyna licząca i rynek.” W Dzieła, t. 2. Warszawa: PWN.
Lange, Oskar. 1973. „O ekonomicznej teorii socjalizmu.” W Dzieła, t. 2. Warszawa: PWN.
Lavigne, Marie. 1989. „A Note on Market Socialism.” Acta Oeconomica 40.
Lavoie, Don.1985. Rivarly and Central Planning: A Re-Examination of The Debate Over Economic Calculation Under Socialism. Cambridge: Cambridge University Press.
Löwy, Michael. 2007. „Eco-Socialism and Democratic Planning.” Socialist Register 43.
Löwy Michael i Joel Kovel. 2007. „Manifest Ekosocjalistyczny.” http://lewica.pl/?id=14440&tytul=Kovel,–Lowy:–Manifest–ekosocjalistyczny
Malesson, Tom. 2012. Economic Democracy: Towards a Feasible Socialism for 21st Century, Toronto: University of Toronto.
Mandel, Ernest. 1986. „In Defence of Socialist Planning.” New Left Review 159.
Mandel, Ernest. 1988. „The Myth of Market Socialism.” New Left Review 169.
Miller, David. 1991. Market, State and Community: The Theorethical Foundations of Market Socialism. Oxford: Clarendon Press.
Milonakis, Dmitros.2003. Market Socialism: A Case for Rejuvenation or Inspired Alchemy? Oxford: Oxford University Press.
Mises, Ludvig von. 1951. Socialism: An Economic and Sociological Analysis. New Haven: Yale University Press.
Murell, Peter. 1991. „Evolution in Economics and in The Economic Reform of The Centrall Planned Economies.” http://econweb.umd.edu/~murrell/articles/Evolution%20in%20Economics.pdf
Nielsen, Klaus. 2008. „Indicative Planning.” W The New Palgrave Dictionary of Economics, red. Steven N. Darlauf i Lawrence E. Blume. Palgrave Macmillian. http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_I000060.
Nijkamp, Peter.2000. „Entrepneurship in a Modern Network Economy.” Reaserch Memorandum 42.
Nove, Alec. 1983. Economics of Feasible Socialism. New York: Routledge.
Nove, Alec. 1991. Economics of Feasible Socialism Revisited. New York: Routledge.
Petrin, Tea i Ales Vahcic. 2000. „Employee Involvment and the Modern Firm.” W Equality, Participation, Transition: Essays in Honour of Branko Horvat, red. Vojmir Franicevic i Milica Uvalic. London: Macmilian Press.
Polanyi, Michael. 1967. The Tacit Dimension. London: Routledge.
Rosser, John i Marina Rosser. 2004. Comparative Economics in Transforming World Economy. Boston: The MIT Press.
Temkin, Gabriel. 2008. Dyskusje o gospodarce socjalistycznej: Marks–Lange–Mises–Hayek. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
Tjosvold, Dean. 1998. „Making Employee Involvment Work: Cooperative Work and Controversy to Reduce Costs.” Human Relations 51(2).
Toporowski, Jan. 2004. „Kalecki’s Arguments for Socialism.” W Kalecki's Economics Today, red. Zdzisław Sadowski i Adam Szeworski. London: Routledge.
Trocki, Lew. 1991. Zdradzona rewolucja: Czym jest ZSRR i dokąd zmierza. Warszawa: Oficyna Wibet.
Walker, Donald. 1987. „Walras’es Theories of Tatonnement.” Journal of Political Economy 95.
Wood, Stewart. 2000. „Why »Indicative Planning« Failed: British Industry and the Formation of National Economic Development Council (1960–1964).” Twentieth Century British History 11.
Vanek, Jaroslav. 1971. „Some Fundamental Considerations on Financing and the Form of Ownership Under Labor Managament.” W The Labor Managemnt Economy: Essays by J. Vanek. Ithaca: Cornell University Press.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.