Słowa kluczowe
dyskurs
psychoanaliza
podmiot
materializm
Lacan
Foucault
Jak cytować
Abstrakt
Główną stawką artykułu jest ontologiczny status pojęciowości związanej z archeologią wiedzy Michela Foucaulta w kontekście „aporetycznego” źródła jego inspiracji, jakim były niewątpliwie strukturalizm i psychoanaliza lacanowska. Jeśli naczelne pojęcie Foucaulta – dyskurs – zasadza się na społeczno-historycznej trwałości wypowiedzi odniesionych do tych samych reguł formacyjnych, formacja dyskursu zaś stanowi pole, w ramach którego wypowiedzi powiązane są ze sobą i ustabilizowane w swym rozproszeniu, pytaniem, które winniśmy zadać, jest kwestia „materialności” tychże wypowiedzi, a co za tym idzie materialny mechanizm transformacji nie tyle dyskursu, ile reguł jego wyłaniania, konstytutywna zasada nieciągłości. Jak pisał Gilles Deleuze: „teraźniejszość jest rzutem, kośćmi […] za jednym zamachem rzucane są kości i reguły”. Dyskurs jest więc nie tyle zbiorem mniej lub bardziej ustrukturyzowanych reguł, ile raczej zbiorem praktyk, dzięki którym dokonuje się akt performatywny; podmioty (indywidualne czy zbiorowe) nie mają więc stałej, ustrukturyzowanej tożsamości w ramach dyskursu, ale stanowią bezustannie ponawianą kwestię, wynik praktyk upodmiotowienia, które do tego same mają własną historię. Reprodukcja dyskursu stanowi sedno metody Foucaulta (także po okresie „archeologicznym”), ta zaś prowadzić nas może w kierunku sformułowania koncepcji swoistej „polityki ekstradyskursywnej”.Bibliografia
Agamben, Giorgio. 1999. Potentialities. Collected Essays in Philosophy. Tłum. Daniel Heller-Roazen. Stanford, California: Stanford University Press.
Agamben, Giorgio. 2009. The Signature of All Things. Tłum. Luca D’Isanto, Kevin Atell. New York: Zone Books.
Badiou, Alain. 2000. Deleuze. The Clamor of Being. Tłum. Louise Burchill. Minneapolis-London: University of Minnesota Press.
Deleuze, Gilles. 2014. Fałda. Leibniz a barok. Tłum. Mateusz Janik, Sławomir Królak. Warszawa: PWN.
Deleuze, Gilles. 2004. Foucault. Tłum. Michał Gusin, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Deleuze, Gilles. 2007. „Four Propositions on Psychoanalysis” W tegoż, Two Regimes of Madness. Texts and Interviews 1975-1995. Tłum. Ames Hodges, Mike Taormina. New York: Semiotext(e).
Deleuze, Gilles. 2007a. „Immanence: a Life”. W tegoż, Two Regimes of Madness. Texts and Interviews 1975-1995. Tłum. Ames Hodges, Mike Taormina, New York: Semiotext(e).
Deleuze, Gilles. 2011. Logika sensu. Tłum. Grzegorz Wilczyński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Deleuze, Gilles. 1997. Różnica i powtórzenie. Tłum. Bogdan Banasiak, Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Deleuze, Gilles, Felix, Guattari. 2008. Anti-Oedipus. Capitalism and Schizophrenia. Tłum. Robert Hurley, Mark Seem, Helen R. Lane. London: Continuum.
Djaballah, Marc. 2008. Kant, Foucault, and Forms of Experience. New York-London: Routledge.
Dosse, François. 2011. Gilles Deleuze and Félix Guattari. Intersecting Lives. Tłum. Deborah Glassman. New York: Columbia University Press.
Dosse, François. 1997. History of Structuralism, vol. 2: The Sign Sets. 1967-Present. Tłum. Deborah Glassman. Minneapolis-London: University of Minnesota Press.
Dybel, Paweł. 2006. Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i feminizmie, Kraków: Universitas.
Falkowski, Tomasz. 2013. Myśl i zdarzenie. Pojęcie zdarzenia historycznego w historiografii francuskiej XX wieku. Kraków: Universitas.
Fink, Bruce. 1995. The Lacanian Subject: Between Language and Jouissance. Princeton: Princeton University Press.
Foucault, Michel. 2004. Abnormal. Lectures at the Collège de France 1974-1975. Tłum. Graham Burchell, New York: Picador.
Foucault, Michel.2002. Archeologia wiedzy. Tłum. Andrzej Siemek. Warszawa: DeAgostini-Altaya.
Foucault, Michel.2000. „Czym jest Oświecenie?”. W tegoż, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism. Tłum. Damian Leszczyński, Lotar Rasiński. Warszawa-Wrocław: PWN.
Foucault, Michel. 2013. „Kiedy przestał pan wierzyć w sens?”. W tegoż, Kim pan jest, profesorze Foucault? Debaty, rozmowy, polemiki. Red. Bartłomiej Błesznowski, Kajetan M. Jaksender, Krzysztof Matuszewski Tłum. Kajetan M. Jaksender. Kraków: Libron/Eperons-Ostrogi.
Foucault, Michel. 2001. „La philosophie structuraliste permet de diagnostiquer ce qu’est »aujourd’hui«”. W tegoż, Dits et Écrits, t. 1: 1954-1975. Red. Daniel Defert, François Ewald. Paris, Gallimard.
Foucault, Michel.2010. „Lacan, „wyzwoliciel” psychoanalizy”. Tłum. Magdalena Madej, Andrzej Serafin, „Kronos” nr 3.
Foucault, Michel.2009. O archeologii nauk. W odpowiedzi Kołu epistemologicznemu. Tłum. A. Bandura. W Język, dyskurs, społeczeństwo. Red. Lotar Rasiński, Warszawa 2009, PWN.
Foucault, Michel. 1991. Remarks on Marx. Conversations with Duccio Trombadori. Tłum. R. James Goldstein, James Cascaito. New York: Semiotext(e).
Foucault Michel. 2001a. Réponse à une question, w: Idem, Dits et Écrits, t. 1: 1954-1975, red. Daniel Defert, François Ewald. Paris: Gallimard.
Foucault, Michel. 2014. Rządzenie żywymi. Wykłady w Collège de France 1979-1980. Tłum. Michał Herer. Warszawa: PWN.
Foucault, Michel. 2007. Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Tłum. Tadeusz Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Foucault, Michel. 2000a. „Strukturalizm i poststrukturalizm”. W tegoż, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przeł. Damian Leszczyński, Lotar Rasiński. Warszawa-Wrocław: PWN.
Foucault, Michel. 2000b. „Theatrum Philosophicum”. W tegoż Filozofia, historia, polityka. Wybór pism. Tłum. Damian Leszczyński, Lotar Rasiński. Warszawa-Wrocław: PWN.
Foucault, Michel. 1998. Trzeba bronić społeczeństwa Wykłady w Collège de France 1976. Tłum. Małgorzata Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Foucault, Michel.2000c. Wola wiedzy. Tłum.. Bogdan Banasiak, Krzysztof Matuszewski. W tegoż, Historia seksualności, t. 1. Warszawa: Czytelnik.
Freud, Sigmund. 1975. „Ego i id”. W tegoż, Poza zasadą przyjemności. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN.
Freud, Sigmund. 1975a. „Poza zasadą przyjemności”, W tegoż, Poza zasadą przyjemności. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN.
Guattari. Felix. 1984. „Machine and Structure”. W tegoż, Molecular Revolution. Psychiatry and Politics. Tłum. Rosemary Sheed. Harmondsworth: Penguin Books.
Guattari, Felix. 2013. Schizoanalytic Cartographies. Tłum. Andrew Goffey. London-New Delhi-New York-Sydney: Bloomsbury.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. 2002. Fenomenologia ducha. Tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Heidegger, Martin. 1989. Kant a problem metafizyki. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: PWN.
Heidegger, Martin. 1977. „List o »humanizmie«”. Tłum. Józef Tischner. W Martin Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane. Warszawa: Czytelnik.
Heidegger, Martin. 1996. Przyczynki do filozofii (Z wydarzenia). Tłum. B. Baran, J. Mizera, Kraków 1996, Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Homer, Sean. 2005. Jacques Lacan, London-New York: Routledge.
Howarth, David. 2008. Dyskurs. Tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Komendant, Tadeusz. 1998. „Posłowie tłumacza”. W Michel Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Tłum. Tadeusz Komendant. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Lacan, Jacques.1996. Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie. Tłum. Barbara Gorczyca, Wincenty Grajewski. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Lacan, Jacques. 2013. „Imiona-Ojca”. W tegoż, Imiona-Ojca. Tłum. Ricardo Carrabino, Tomasz Gajda, Janusz Kotara, Barbara Kowalów, Agnieszka Kurek. Warszawa: PWN.
Lacan, Jacques. 2002. On a Question Prior to Any Possible Treatment of Psychosis. W tegoż, Écrits. Tłum. Bruce Fink, New York-London: W. W. Norton & Company.
Lacan, Jacques. 2002. „Response to Jean Hyppolite’s Commentary on Freud’s »Verneinung«”. W tegoż, Écrits. Tłum. Bruce Fink. New York-London: W. W. Norton & Company.
Lacan, Jacques. 2002a. Seminar on „The Purloined Letter”. W tegoż, Écrits. Tłum. B. Fink. New York-London: W. W. Norton & Company.
Lacan, Jacques. 2014. Seminarium III Psychozy, oprac. Jacques-Alain Miller. Tłum. J. Waga. Warszawa: PWN.
Lacan, Jacques. 2013a. „Symboliczne, wyobrażeniowe, realne”. W tegoż, Imiona-Ojca. Tłum. Ricardo Carrabino, Tomasz Gajda, Janusz Kotara, Barbara Kowalów, Agnieszka Kurek. Warszawa: PWN.
Lacan, Jacques.1991. The Ego in Freud’s Theory and in the Technique of Psychoanalysis. The Seminar of Jacques Lacan Book II. Tłum. Sylvana Tomaselli. New York-London: W.W. Norton & Company.
Lacan, Jacques. 1998. The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. The Seminar of Jacques Lacan Book XI, red. Jacques-Alain Miller. Tłum. Alan Sheridan, New York & London: W.W. Norton & Company.
Lacan, Jacques, Chapsal, Madelaine. 2009. „Klucz do psychoanalizy. Z Jacquesem Lacanem rozmawia Madelaine Chapsal”. W Slavoj Žižek, Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej. Tłum. Julian Kutyła, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Laclau, Ernesto, Mouffe, Chantal. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Tłum. Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Lang, Hermann. 2005. Język i nieświadomość. Podstawy teorii psychoanalitycznej Jacquesa Lacana. Tłum. Paweł Piszczatowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Leder, Andrzej. 2001. Nieświadomość jako pustka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Lévi-Strauss, Claude. 2009. „Skuteczność symboliczna”. W tegoż, Antropologia strukturalna. Tłum. Krzysztof Pomian. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Lévi-Strauss, Claude. 1973. „Wstęp”. W Marcel Mauss, Socjologia i antropologia. Tłum. Marcin Król, Krzysztof Pomian, J. Szacki. Warszawa: PWN.
Laclau, Ernesto, Mouffe, Chantal. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Tłum. Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Lang, Hermann. 2005. Język i nieświadomość. Podstawy teorii psychoanalitycznej Jacquesa Lacana. Tłum. Paweł Piszczatowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Leder, Andrzej. 2001. Nieświadomość jako pustka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Lévi-Strauss, Claude. 2009. „Skuteczność symboliczna”. W tegoż, Antropologia strukturalna. Tłum. Krzysztof Pomian. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Lévi-Strauss, Claude. 1973. „Wstęp”. W Marcel Mauss, Socjologia i antropologia. Tłum. Marcin Król, Krzysztof Pomian, J. Szacki. Warszawa: PWN.
Mościcki, Paweł. 2012. Idea potencjalności. Możliwość filozofii według Giorgio Agambena. Warszawa: Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria-Instytut Badań Literackich PAN.
Lovejoy, Arthur O. 1948. Essays in History of Ideas, Baltimore: The Johns Hopkins Press.
Lovejoy, Arthur O. 2009. Wielki łańcuch bytu. Studium historii pewnej idei. Tłum. Artur Przybysławski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Piaget, Jean. 1972. Strukturalizm. Tłum. Stanisław Cichowicz. Warszawa: PIW.
de Saussure, Ferdinand. 2002. Kurs językoznawstwa ogólnego. Tłum. Krystyna Kasprzyk. Warszawa: PWN.
Veyne, Paul. 2005. Foucault rewolucjonizuje historię. Tłum. Tomasz Falkowski. Toruń: Wydwnictwo Adam Marszałek.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.