Keywords
archaeophytes
neophytes
invasive alien plants
arable weeds
How to Cite
Number of views: 37
Number of downloads: 20
Abstract
Field margins are generally considered as important semi-natural habitats in intensive agricultural landscapes. Also, they are areas of regular and extensive disturbance by anthropogenic factors. As such, field margins are likely to be dominated by alien plants, including invasive species. This paper examines the relative abundance of alien and native plant species occurring in seventy field margins and adjacent crop fields in SW Poland, as well as the mutual relationship between different groups of alien species. Anthropophytes constituted 22.5% of the 435 vascular plants recorded in 1319 phytosociological relevés. They were twice as abudant in crop fields than in field margins. Most of the alien species identified were archaeophytes, the percentage of neophytes was much lower, and ergasiophygophytes were found sporadically. Archaeophytes were substantially more frequent in the peripheral (adjacent to crop fields) zones of the margins than in their interior. This suggests the direction in which these species disperse - from cultivated fields to field margins. Neophytes were more evenly distributed throughout the various zones. Only six alien species (all of them archaeophytes) recorded in the relevés are considered endangered in the studied region. The habitats examined were also only slightly colonized by the most invasive alien species. This suggests that plant communities of the field margins are still resistant to invasion. Results indicate, that field margins play only a minor role in the distribution and dispersion of alien species and are far more important reservoir of native plants. Although low number of plant species of special conservation value was located in field margins, they should deserve special protection in intensive agro-ecosystems because they harbour a suite of plants not found in other farmland habitats.
Funding
Funding for this research was provided by the Ministry of Science and Higher Education grant No. 2 P04F023 29.
References
ANIOŁ-KWIATKOWSKA J. 2003. Zagrożenia flory synantropijnej Dolnego Śląska – problem wymierania archeofitów. In: Z. KĄCKI (ed.). Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska, pp. 151-164. Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, Wrocław.
BERNACKI L., NOWAK T., URBISZ A., URBISZ A. & TOKARSKA-GUZIK B. 2003. Rośliny chronione, zagrożone i rzadkie we florze województwa śląskiego. Acta Biologica Silesiana 35(52): 78-107.
BOUTIN C., JOBIN B. & BÉLANGER L. 2003. Importance of riparian habitats to flora conservation in farming landscapes of southern Québec, Canada. Agric. Ecosyst. Environ. 94: 73-87. DOI: https://doi.org/10.1016/S0167-8809(02)00014-2
CALLAWAY R. M. & ASCHEHOUG E. 2000. Invasive Plants Versus Their New and Old Neighbors: A Mechanism for Exotic Invasion. Science 290(20): 521-522. DOI: https://doi.org/10.1126/science.290.5491.521
CHMIELEWSKI T. J. & WĘGOREK T. 2003. Rolnicza przestrzeń a różnorodność biologiczna. In: R. ANDRZEJEWSKI & A. WEIGLE (eds.). Różnorodność biologiczna Polski, pp. 203-210. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa.
CHMURA D. & SIERKA E. 2006. Relation Between Invasive Plant and Species Richness of Forest Floor Vegetation: a Study of Impatiens parviflora DC. Pol. J. Ecol. 54(3): 417-428.
CHYTRÝ M., TICHÝ L., HOLT J. & BOTTA-DUKÁT Z. 2002. Determination of diagnostic species with statistical fidelity measures. J. Veget. Sci. 13: 79-90. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1654-1103.2002.tb02025.x
DAJDOK Z. 2004. Występowanie pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica L. w dolinach małych strumieni na obszarach rolniczych. In: T. HEESE & W. PUCHALSKI (eds.). Bliskie Naturze Kształtowanie Dolin Rzecznych, pp. 279-295. Wyd. Politechniki Koszalińskiej, Koszalin.
DĄBROWSKA-PROT E. 1991. Forest islands in the landscape of the Masurian lakeland: origin, location in space, research problems introduction. Ekol. Pol. 39(4): 431-436.
FALIŃSKI J. B. 1969. Neofity i neofityzm. Ekol. Polska, ser. B, 40(4): 337-355. DOI: https://doi.org/10.1214/aoms/1177697837
FALIŃSKI J. B. 1998. Invasive alien plants and vegetation dynamics. In: U. STARFINGER, K. EDWARDS, I. KOWARIK & M. WILLIAMSON (eds.). Plant Invasions: Ecological Mechanisms and Human Responses, pp. 3-21. Buckhuys Publishers, Leiden, The Netherlands.
GREAVES M. P. & MARSHALL E. J. P. 1987. Field margins: definitions and statistics. In: J. M. WAY & P. J. GREIGSMITH (eds.). Field margins. Monograph No. 35, pp. 3-10. British Crop Protection Council, Thornton Heath, Surrey.
HENNEKENS S. M. & SCHAMINEE J. H. J. 2001. Turboveg, a comprehensive database management system for vegetation data. J. Veg. Sci. 12: 589-591. DOI: https://doi.org/10.2307/3237010
HULME P. E. 2007 Biological Invasions in Europe: Drivers, Pressures, States, Impacts and Responses. In: R. E. HESTER & R. M. HARRISON (eds.). Biodiversity Under Threat Issues in Environmental Science and Technology, 25, pp. 56-80. Royal Society of Chemistry, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1039/9781847557650-00056
HOULAHAN J. F. & FINDLAY C. S. 2004. Effect of Invasive Plant Species on Temperate Wetland Plant Diversity. Conservation Biology 18(4): 1132-1138. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1523-1739.2004.00391.x
JACKOWIAK B. 1999. Modele ekspansji roślin synantropijnych i transgenicznych. Phytocoenosis 11 (N.S.), Sem. Geobot. 6: 3-16.
JACKOWIAK B. & LATOWSKI K. 1996. Rozmieszczenie, ekologia i biologia chwastów segetalnych. Bibliografia polskich prac do roku 1995. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu 5: 1-111. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
JACKOWIAK B., CELKA Z., CHMIEL J., LATOWSKI K. & ŻUKOWSKI W. 2007. Red list of vascular flora of Wielkopolska (Poland). Biodiv. Res. Conserv. 5-8: 95-127.
KARG J. 2004. Importance of midfield shelterbelts for overwintering entomofauna (Turew area, West Poland). Pol. J. Ecol. 52(4): 421-431.
KAŹMIERCZAKOWA R. & ZARZYCKI K. (eds.). 2001. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Ed. 2. 664 pp. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
KĄCKI Z., DAJDOK Z. & SZCZĘŚNIAK E. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. In: Z. KĄCKI (ed.). Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska, pp. 9-65. Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, Wrocław.
KOC J. & POLAKOWSKI B. 1990. Charakterystyka zagłębień bezodpływowych na Pojezierzu Mazurskim w aspekcie przyrodniczym, urządzeniowym i rolniczym In: Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym, pp. 25-57. Wyd. SGGW-AR, Warszawa.
KORNAŚ J. 1968. Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych. In: J. B. FALIŃSKI (ed.). Synantropizacja szaty roślinnej. I. Neofityzm i apofityzm w szacie roślinnej Polski. Mater. Zakł. Fitosoc. Stos. Uniw. Warsz. 25: 33-41.
KRAWIECOWA A. 1968. Udział apofitów i antropofitów we florze torowisk kolejowych Śląska. Mater. Zakł. Fitos. Stos. Uniw. Warsz. 25: 155-174.
KUCHARCZYK M. & WÓJCIAK J. 1995. Ginące i zagrożone gatunki roślin naczyniowych Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Wołynia Zachodniego i Polesia Lubelskiego. Ochrona Przyr. 52: 33-46.
KUJAWA K. 2006. Wpływ struktury zadrzewień oraz struktury krajobrazu rolniczego na zgrupowania ptaków lęgowych w zadrzewieniach. AR im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Rozprawy Naukowe 381, pp. 7-160. Poznań.
LAMBDON P. W., PYŠEK P., BASNOU C., HEJDA M., ARIANOUTSOU M., ESSL F., JAROŠÍK V., PERGL J., WINTER M., ANASTASIU P., ANDRIOPOULOS P., BAZOS I., BRUNDU G., CELESTI-GRAPOW L., CHASSOT P., DELIPETROU P., JOSEFSSON M., KARK S., KLOTZ S., KOKKORIS Y., KÜHN I., MARCHANTE H., PERGLOVÁ I., PINO J., VILŔ M., ZIKOS A., ROY A. & HULME P. 2008. Alien flora of Europe: species diversity, temporal trends, geographical patterns and research needs. Preslia 80: 101-149.
LATOWSKI K. 2002. Zróżnicowanie chorologiczne i ekologiczne archeofitów i kenofitów pól uprawnych Wielkopolski. In: Materiały XXVI Krajowej Konf. Naukowej z cyklu ”Rejonizacja chwastów segetalnych Polski”. Słupsk-Ustka, VI. 2002 r., pp. 28-29.
LATOWSKI K. 2004. Rośliny naczyniowe terenów kolejowych Wielkopolskiego Parku Narodowego. Cz. 1. Skład i właściwości na odcinku Stęszew-Luboń. Morena 11: 61-84.
LATOWSKI K. & JACKOWIAK B. 2001. Rozmieszczenie, ekologia i biologia chwastów segetalnych. Bibliografia polskich prac za lata 1996-2000. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu 11: 1-90. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
LATOWSKI K. & JACKOWIAK B. 2006. Rozmieszczenie, ekologia i biologia chwastów segetalnych. Bibliografia polskich prac za lata 2001-2005. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu 16: 1-104. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
LOSTER S. 1991. Różnorodność florystyczna w krajobrazie rolniczym i znaczenie dla niej naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk wyspowych. Fragm. Flor. Geobot. 36(2): 427-457.
LOSTER S. & DUBIEL E. 1985. Dolina Wierzbanówki: 9. Zbiorowiska zaroślowe miedz i skarp śródpolnych. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell. 752, Prace Botaniczne 13: 77-85.
MARKOWSKI R. & BULIŃSKI M. 2004. Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Gdańskiego. Acta Bot. Cassub. Monogr. 1: 1-75.
MARSHALL E. J. P. & MOONEN A. C. 2002. Field margins in northern Europe: their functions and interactions with agriculture. Agriculture, Ecosystems & Environment 89: 5-21. DOI: https://doi.org/10.1016/S0167-8809(01)00315-2
MEUSEL H. 1943. Vergleichende Arealkunde I, xii+466 pp. Verl. Gebr. Borntraeger, Berlin-Zehlendorf.
MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A. & ZAJĄC M. 2002. Flowering plants andpteridophytes of Poland. A checklist. In: Z. MIREK (ed.). Biodiversity of Poland 1, 442 pp. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
MOONEN A. C. & MARSHALL E. J. P. 2001. The influence of sown margin strips, management and boundary structure on herbaceous field margin vegetation in two neighbouring farms in southern England. Agric. Ecosyst. Environ. 86: 187-202. DOI: https://doi.org/10.1016/S0167-8809(00)00283-8
NOWAK S. 2004. Stan, zagrożenia i ochrona flory segetalnej na Śląsku Opolskim. In: A. NOWAK & K. SPAŁEK (eds.). Ochrona szaty roślinnej Śląska Opolskiego, pp. 335-358. Uniwersytet Opolski, Opole.
NOWAK S. 2007. Zróżnicowanie agrofitocenoz obszaru występowania wychodni skał węglanowych na Śląsku Opolskim. Uniwersytet Opolski, OTPN, Studia i Monografie 394: 1-216.
NOWAK A., NOWAK S. & SPAŁEK K. 2003. Red list of vascular plants of Opole Province. Opole Scientific Society Nature Journal 36: 5-20.
OBIDZIŃSKI T. & SYMONIDES E. 2000. The influence of the groundlayer structure on the invasion of small balsam (Impatiens parviflora DC.) to natural and degraded forests. Acta Soc. Bot. Pol. 69: 1-8. DOI: https://doi.org/10.5586/asbp.2000.041
OLACZEK R. 1990. Siedliska marginalne w systemie klasyfikacji gruntów i problem użytków ekologicznych. In: Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym, pp. 7-24. Wyd. SGGW-AR, Warszawa.
PAWŁOWSKI B. 1972. Skład i budowa zbiorowisk roślinnych oraz metody ich badania. In: W. SZAFER & K. ZARZYCKI (eds.). Szata roślinna Polski, 1, pp. 237-269. PWN. Warszawa.
RATYŃSKA H. 2003a. Szata roślinna jako wyraz antropogenicznych przekształceń krajobrazu na przykładzie zlewni rzeki Głównej (środkowa Wielkopolska). 392 pp. Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
RATYŃSKA H. 2003b. Zanim zginą maki i kąkole... 56 pp. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin.
RATYŃSKA H. & SZWED W. 1998. Charakterystyka szaty roślinnej. In: J. BANASZAK (ed.). Ekologia wysp leśnych, pp. 43-80. Wyd. Uczelnianie WSP, Bydgoszcz.
RODRIGUEZ L. F. 2006. Can invasive species facilitate native species? Evidence of how, when and why these impact occur. Biological Invasions 8: 927-939. DOI: https://doi.org/10.1007/s10530-005-5103-3
RUTKOWSKI L. 2004. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. II, popr. i unowocześnione, 814 pp. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
SAVULESCU T. 1927. Die Vegetation von Bessarabien. Beil. Bul. agricult. 3, 52 pp. Bucuresti, Buchdruckerei Bucovina.
SICIŃSKI J. T. 2003. Agrofitocenozy dorzecza środkowej Warty i Bzury – stan, dynamika i zagrożenia. Rozprawy hab. UŁ, pp. 1-70. Wyd. UŁ, Łódź.
STUCHLIKOWA B. 1979. Roślinność miedz i zadrzewień śródpolnych pasma Policy w Karpatach Zachodnich. Fragm. Flor. Geobot. 25(1): 113-122.
SUDNIK-WÓJCIKOWSKA B. & KOŹNIEWSKA B. 1988. Słownik z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. 93 pp. Wyd. Uniw. Warsz., Warszawa.
THELLUNG A. 1915. Pflanzenwanderugen unter dem Einfluss des Menschen, Bot. Jahresber. Syst. 53 (3-5), 116: 37-66.
THELLUNG A. 1918/1919. Zur Terminologie der Adventivund Ruderalflora, Allg. Bot. Z. Syst. 24/25: 36-42.
THEOHARIDES K. A. & DUKES J. S. 2007. Plant invasion across space and time: factors affecting nonindigenous species success during four stages of invasion. New Phytologist 176: 256-273. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1469-8137.2007.02207.x
TICHY L. 2002. JUICE, software for vegetation classification. J. Veg. Sci. 13: 451-453. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1654-1103.2002.tb02069.x
TOKARSKA-GUZIK B. 2005. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Prace naukowe Uniw. Śląskiego w Katowicach 2372: 1-192.
TOKARSKA-GUZIK B. & DAJDOK Z. 2004. Rośliny obcego pochodzenia – udział i rola w szacie roślinnej Opolszczyzny. In: A. NOWAK & K. SPAŁEK (eds.). Ochrona szaty roślinnej Śląska Opolskiego, pp. 277-303. Uniwersytet Opolski, Opole.
TOKARSKA-GUZIK B., BZDĘGA K., KNAPIK D. & JENCZAŁA G. 2005. Changes in plant species richness in some riparian plant communities as a result of their colonization by taxa of Reynoutria (Fallopia). Biodiv. Res. Conserv. 1-2: 123-130.
TÜXEN R. & ELLENBERG H. 1937. Der systematische und der ökologische Gruppenwert. Ein Beitrag zur Begriffsbildung und Methodik der Pflanzensociologie. Mitt. Flor.-Soziol. Arbeitsgem. Niedersachsen 3: 171-184.
WARCHOLIŃSKA A. U. 1986/1987. Lista zagrożonych gatunków roślin segetalnych środkowej Polski. Fragm. Flor. Geobot. 31-32(1-2): 225-231.
WÓJCIK Z. & WASIŁOWSKA A. 1994. Synantropizacja wysp leśnych w krajobrazie rolniczym. Wiad. Ekol. 40(2): 77-85.
ZAJĄC A. 1979. Pochodzenia archeofitów występujących w Polsce. Rozpr. habil. Uniw. Jagiell. 29: 1-213. Kraków.
ZAJĄC M. & ZAJĄC A. 1992. A Tenative List of Segetal and Ruderal Apophytes in Poland. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Botaniczne 24: 7-23.
ZAJĄC M. & ZAJĄC A. 1998. Czerwona lista roślin naczyniowych byłego województwa krakowskiego. Ochrona Przyr. 55: 25-35.
ZAJĄC A., ZAJĄC M. & TOKARSKA-GUZIK B. 1998. Kenophytes in the flora of Poland: list, status and origin. In: J. B. FALIŃSKI, W. ADAMOWSKI & B. JACKOWIAK (eds.). Synantropization of plant cover in new Polish research. Phytocoenosis 10 (N.S.) Suppl. Cartogr. Geobot. 9: 107-116.
ZARZYCKI K. & SZELĄG Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. In: Z. MIREK, K. ZARZYCKI, W. WOJEWODA & Z. SZELĄG (eds.). Red list of plants and fungi in Poland, pp. 9-20. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
ŻUKOWSKI W. & JACKOWIAK B. (eds.). 1995. Endangered and threatened vascular plants of Western Pomerania and Wielkopolska. Publications of the Department of Plant Taxonomy of the Adam Mickiewicz University in Poznań 3: 1-141. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
License
Copyright © by Adam Mickiewicz University, Poznań, Poland, Department of Plant Taxonomy, 2008OPEN ACCESS