Słowa kluczowe
fałszywi przyjaciele tłumacza
błędy interferencyjne
dydaktyka tłumaczenia pisemnego
dydaktyka tłumaczenia ustnego
dydaktyka języków obcych
Jak cytować
Abstrakt
Zjawisko fałszywych przyjaciół tłumacza odnosi się do pary języków i polega na tym, że słowa lub zwroty o podobnym brzmieniu lub podobnej pisowni mają odmienne znaczenie. Uczący się używający fałszywego przyjaciela mogą ośmieszyć się publicznie, tak jak to zilustrowano w tytule artykułu na przykładzie niemiecko-angielskiego kawału. Szczególnie politycy mają złą sławę, jeśli chodzi o stosowanie fałszywych przyjaciół tłumacza nie tylko w języku, np. kiedyś Helmut Kohl, a dziś niemiecki komisarz UE Günther Oettinger. Zjawisko to pojawiło się również w literaturze: przypomnimy sobie próby komunikacji po angielsku komisarza Kluftingersa w kryminałach duetu Klüpfel/Kobr. Użycie fałszywego przyjaciela w tłumaczeniu przynosi wstyd nie tylko politykom, ale także tłumaczom słowa pisanego i żywego. W tradycyjnej dydaktyce uczący się starają się unikać fałszywych przyjaciół jak diabeł święconej wody. Powstają specjalne słowniki poświęcone wyłącznie fałszywym przyjaciołom tłumacza, zaś zadaniem uczących się jest zapamiętanie takich podchwytliwych słów i zwrotów. Dotyczy to przede wszystkim tłumaczy ustnych, ponieważ inaczej niż tłumacze pisemni w swojej praktyce zawodowej nie mają czasu na sprawdzenie, czy w przypadku cisnącego się na usta, analogicznego sformułowania chodzi o fałszywego czy prawdziwego przyjaciela tłumacza, czyli – inaczej mówiąc – czy jest ono dopuszczalne w danym kontekście w języku docelowym. Autorzy niniejszego artykułu, posiadający wieloletnie doświadczenie w roli tłumacza, chcieliby wskazać na przykładzie par języków niemiecki-polski i niemiecki-angielski na niebezpieczeństwa jednostronnej dydaktyki w zakresie fałszywych przyjaciół tłumacza, która może skutkować tym, że uczący się w obawie przed ośmieszeniem nie będą wykorzystywać faktycznych analogii językowych. Ten negatywny wpływ dydaktyki w zakresie fałszywych przyjaciół tłumacza jest szczególnie widoczny w specjalistycznym języku gospodarki i prawa.Bibliografia
Barnickel, Klaus-Dieter. 1992. Falsche Freunde. Ein vergleichendes Wörterbuch deutsch-englisch. Heidelberg: Julius Groos.
Chodacka, Mariola, und Heinz-Uwe Schöffler. 2000. Es gibt auch „echte Freunde” in der Fremdsprache. In: Studia Germanica Posnaniensia 26. S. 169–182.
Czyżewska, Marta. 2007. Fałszywi przyjaciele tłumacza, czyli o pułapkach w czasie tłumaczenia. Lingua Legis 15. S. 83–89.
Mauvillon, Eleazar de. 1747. Remarques sur les germanismes: Ouvrage utile aux Allemands, ausx François, et aux Hollandois. Amsterdam: Mortier.
Fałszywi przyjaciele – jak sobie z nimi radzić?, Językowa Oaza, http://jezykowaoaza.pl/2014/11/faszywi-przyjaciele-jak-sobiez-nimi/ (Zugriff: 20.10.2016).
Greule, Albrecht. 1994. Internationalismen – falsche oder echte Freunde? In: Germanistentreffen Deutschland–Polen 1993, Bonn: Tagungsbeiträge. Regensburg. S. 305–312.
Grosbart, Zygmunt. 1982. Problem mylących podobieństw międzyjęzykowych: Próba definicji i poszukiwania terminologiczne. In: Acta Universitatis Lodziensis: Folia Litteraria 9. S. 197–208.
Haschka, Christine. 1989. Zur Entwicklungsgeschichte der „faux amis“-Forschung. In: Lebende Sprachen 4. S. 148–152.
Hejwowski, Krzysztof. 2009. Klasyfikacja błędów tłumaczeniowych – teoria i praktyka. In: Jakość i ocena tłumaczenia, hrsg. Andrzej Kopczyński, Magdalena Kizeweter, S. 141–161. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Iluk, Jan, und Artur Dariusz Kubacki. 2006. Wybór polskich i niemieckich dokumentów do ćwiczeń translacyjnych. Warszawa: Promocja XXI.
Janikowski, Przemysław, und Joanna Krzywda. 2011. Fałszywi przyjaciele od lat (Próba systematyzacji badań). In: Historyczne oblicza przekładu, hrsg. Piotr Fast, Anna Car, Wacław M. Osadnik, S. 115–135. Katowice: Śląsk.
Karczewska, Dorota. 2002. O błędach w tłumaczeniu. In: Język rodzimy a język obcy. Komunikacja, przekład, dydaktyka, hrsg. Andrzej Kopczyński, Urszula Zaliwska-Okrutna, S. 129–135. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kątny, Andrzej. 1993. Falsche Freunde in den deutsch-polnischen Beziehungen. In: Beiträge zur Sprachwissenschaft, Sozio- und Psycholinguistik. Probleme des Deutschen als Mutter-, Fremd- und Zweitsprache, hrsg. Andrzej Kątny, S. 55–66. Rzeszów.
Koessler, Maxime, und Jules Derocquigny. 1928. Les faux amis ou Les trahisons du vocabulaire anglais: Conseils aux traducteurs. Paris: Vuibert.
Kozłowska, Zofia. 2002. O błędach językowych w tekstach polskich przekładów. In: Język rodzimy a język obcy. Komunikacja, przekład, dydaktyka, hrsg. Andrzej Kopczyński, Urszula Zaliwska-Okrutna, S. 137–147. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kroschewski, Annette. 2000. False friends und true friends. Ein Beitrag zur Klassifikation des Phänomens der intersprachlichheterogenen Referenz und zu deren fremdsprachendidaktischen Implikationen. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Krzeszowski, Tomasz Paweł. 2000. Fałszywi przyjaciele, konie trojańskie i tymczasowi imigranci. In: Problemy komunikacji międzykulturowej. Lingwistyka. Translatoryka. Glottodydaktyka, red. Barbara Kielar et al., S. 254–264. Warszawa: Graf-Punkt.
Kubacki, Artur Dariusz. 2011. Neue Auswahl deutschsprachiger Dokumente. Warszawa: Translegis. Kubacki, Artur Dariusz. 2012. Tłumaczenie poświadczone. Status, kształcenie, warsztat tłumacza przysięgłego. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Kuczyński, Ernest. 2003. Ein Diskurs zu geschichtlichen, terminologischen und definitorischen Fragen der „falschen Freunde des Übersetzers“. Orbis Linguarum 24. S. 255–280.
Kuczyński, Ernest. 2005. Interferenzträchtige Stolpersteine bei der Übersetzung. Das Wesen und die Problematik „der falschen Freunde des Übersetzers”. Włocławek: Wydawnictwo PWSZ.
Lipczuk, Ryszard. 1985. Semantische Relationen im Bereich der lexikalischen Tautonyme im Deutschen und Polnischen. In: Studien zum polnisch-deutschen Sprachvergleich 2. S. 61–72.
Lipczuk, Ryszard. 1989. Zum Problem der „falschen Freunde” des Übersetzers. In: Theorie und Praxis der deutsch-polnischen Konfrontation und Translation, red. Andrzej Kątny, S. 41–52. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Lipczuk, Ryszard. 1991. Falsche Freunde des Übersetzers. Forschungsprobleme und Streitfragen. In: Akten des VIII. Internationalen Germanisten-Kongresses Tokyo 4, hrsg. Yoshinori Shichiji, S. 404–411. München: Mosaik Verlag.
Lipczuk, Ryszard. 1992. Internacjonalizmy a „fałszywi przyjaciele tłumacza”. In: Język a kultura 7, hrsg. Jolanta Maćkiewicz, Janusz Siatkowski. S. 135–143. Wrocław: Wydawnictwo Centralnego Programu Badań Podstawowych.
Lipczuk, Ryszard et al. 1995. Niemiecko-polski słownik tautonimów. Warszawa: PWN.
Lipczuk, Ryszard et al. 1997. Von Artisten, Illusionisten, Kriminalisten und anderen falschen Freunden. Übungen und Texte für das Sprachenpaar Polnisch-Deutsch. Teil I: Buchstaben A–K. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Lipczuk, Ryszard et al. 1997. Von Piloten, Pionieren, Potentaten und anderen falschen Freunden. Übungen und Texte für das Sprachenpaar Polnisch-Deutsch. Teil II: Buchstaben L–Z. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Lipczuk, Ryszard. 2000. "Fałszywi przyjaciele tłumacza" w słownikach niemiecko-polskich. In: Problemy frazeologii i leksykografii, red. Andrzej Kątny, Krzysztof Hejowowski, S. 13–21. Olecko: Wszechnica Mazurska.
Lipczuk, Ryszard. 2000. Bibliografia na temat „faux amis”. In: Problemy frazeologii i leksykografii, hrsg. Andrzej Kątny, Krzysztof Hejowowski, S. 175–200. Olecko: Wszechnica Mazurska.
Lipczuk, Ryszard. 2001. Falsche Freunde des Übersetzers und Tautonyme. In: Lehr- und Übungsbuch zur deutschpolnischen und polnisch-deutschen Übersetzung, hrsg. Ryszard Lipczuk, Erwin Leibfried, Krzysztof Nerlicki, Sascha Feuchert, S. 9–12. Szczecin: Giga.
Lipczuk, Ryszard. 2003. Internacjonalizmy a „fałszywi przyjaciele tłumacza“. Orbis Linguarum 24. S. 135–143., http://docslide.pl/documents/19ryszard-lipczukinternacjonalizmy-a-falszywi-przyjaciele-tlumacza.html (Zugriff: 20.10.2016).
Lipczuk, Ryszard, Buncič, Daniel. An online hypertext bibliography on false friens. www.lipczuk.buncic.de (Zugriff: 20.10.2016).
Lisiecka-Czop, Magdalena. 2007/2008. „Prawdziwi przyjaciele tłumacza” a dydaktyka i praktyka przekładu. Rocznik Przekładoznawczy 3/4. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyka przekładu. S. 271–282.
Pieńkos, Jerzy. 2003. Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
Piprek, Jan, und Juliusz Ippoldt. 1983. Wielki słownik niemieckopolski. Das Großwörterbuch Deutsch-Polnisch. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Schatte, Christoph. 1990. Internationalismen und falsche Freunde in den Lexika des Deutschen und Polnischen. In: Internationalismen. Studien zur interlingualen Lexikologie und Lexikographie, hrsg. Peter Braun, Burkhard Schaeder, Johannes Volmert, S. 87–94. Tübingen: Niemeyer.
Szpila, Grzegorz. 2003. An English-Polish Dictionary of False Friends. Angielsko-polski słownik fałszywych przyjaciół. Kraków: Egis.
Szpila, Grzegorz, 2005. Make Friends with False Friends. Practice Book. Kraków: Egis.
Tautonimy – „fałszywi przyjaciele tłumacza”, https://supertlumacz.pl/jak-ognia-strzezmy-sie-tautonimow/ (Zugriff: 20.10.2016)
Licencja
When submitting a paper the author agrees to the following publishing agreement and processing personal data.
PUBLICATION AGREEMENT, COPYRIGHT LICENSE, PERSONAL DATA PROCESSING CONSENT
This is a publication agreement and copyright license (“Agreement”) regarding a written manuscript currently submitted via Pressto Platform
(“Article”) to be published in Comparative Legilinguistics International Journal for Legal Communication (“Journal”).
The parties to this Agreement are:
the Author or Authors of the submitted article (individually, or if more than one author, collectively, “Author”) and Comparative Legilinguistics International Journal for Legal Communication (“Publisher”), address al. Niepodległości 4, 61-874 Poznań, represented by its editor in chief Aleksandra Matulewska.
§1. LICENSE OF COPYRIGHT
a) The Author and the Publisher agree that the Author grants a Creative Commons Attribution 4.0 International License, which is incorporated herein by reference and is further specified at Creative Commons — Attribution 4.0 International — CC BY 4.0 copyright license in the Article to the general public.
b) The Author grants to the Publisher a royalty-free, worldwide nonexclusive license to publish, reproduce, display, distribute, translate and use the Article in any form, either separately or as part of a collective work, including but not limited to a nonexclusive license to publish the Article in an issue of the Journal, copy and distribute individual reprints of the Article, authorize reproduction of the entire Article in another publication, and authorize reproduction and distribution of the Article or an abstract thereof by means of computerized retrieval systems (such as Westlaw, Lexis and SSRN). The Author retains ownership of all rights under copyright in the Article, and all rights not expressly granted in this Agreement.
c) The Author grants to the Publisher the power to assign, sublicense or otherwise transfer any and all licenses expressly granted to the Publisher under this Agreement.
d) Republication. The Author agrees to require that the Publisher be given credit as the original publisher in any republication of the Article authorized by the Author. If the Publisher authorizes any other party to republish the Article under the terms of paragraphs 1c and 1 of this Agreement, the Publisher shall require such party to ensure that the Author is credited as the Author.
§2. EDITING OF THE ARTICLE
a) The Author agrees that the Publisher may edit the Article as suitable for publication in the Journal. To the extent that the Publisher’s edits amount to copyrightable works of authorship, the Publisher hereby assigns all right, title, and interest in such edits to the Author.
§3. WARRANTIES
a) The Author represents and warrants that to the best of the Author’s knowledge the Article does not defame any person, does not invade the privacy of any person, and does not in any other manner infringe upon the rights of any person. The Author agrees to indemnify and hold harmless the Publisher against all such claims.
b) The Author represents and warrants that the Author has full power and authority to enter into this Agreement and to grant the licenses granted in this Agreement.
c) The Author represents and warrants that the Article furnished to the Publisher has not been published previously. For purposes of this paragraph, making a copy of the Article accessible over the Internet, including, but not limited to, posting the Article to a database accessible over the Internet, does not constitute prior publication so long as the as such copy indicates that the Article is not in final form, such as by designating such copy to be a “draft,” a “working paper,” or “work-in-progress”. The Author agrees to hold harmless the Publisher, its licensees and distributees, from any claim, action, or proceeding alleging facts that constitute a breach of any warranty enumerated in this paragraph.
§4. TERM
a) The agreement was concluded for an unspecified time.
§5. PAYMENT
a) The Author agrees and acknowledges that the Author will receive no payment from the Publisher for use of the Article or the licenses granted in this Agreement.
b) The Publisher agrees and acknowledges that the Publisher will not receive any payment from the Author for publication by the Publisher.
§6. ENTIRE AGREEMENT
a) This Agreement supersedes any and all other agreements, either oral or in writing, between the Author and the Publisher with respect to the subject of this Agreement. This Agreement contains all of the warranties and agreements between the parties with respect to the Article, and each party acknowledges that no representations, inducements, promises, or agreements have been made by or on behalf of any party except those warranties and agreements embodied in this Agreement.
b) In all cases not regulated by this Agreement, legal provisions of Polish Copyright Act and Polish Civil Code shall apply.
c) Any disputes arising from the enforcement of obligations connected with this Agreement shall be resolved by a court competent for the headquarters of the Publisher.
d) Any amendments or additions to the Agreement must be made in writing and signed by authorised representative of both parties, otherwise being ineffective.
e) This Agreement is signed electronically and the submission of the article via the PRESSto platform is considered as the conclusion of the Agreement by the Author and the Publisher.
f) Clause for consent to the processing of personal data - general
g) The Author shall give his or her consent to the processing of their personal data in accordance with the Act of 10 May 2018 on the protection of personal data and Regulation (EU) 2016/679 of the European Parliament and of the Council of 27 April 2016 on the protection of persons physical in connection with the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46 / EC (General Data Protection Regulation) for the purpose and in connection with making publications available on the PRESSto scientific journals platform and DeGruyter platform, guaranteeing the security of services rendered, and improving them.
I HAVE READ AND AGREE FULLY WITH THE TERMS OF THIS AGREEMENT.
The Author The Publisher