Jak cytować
Abstrakt
(Czy Zamenhof korzystał z polskich przekładów, tłumacząc Hamleta na esperanto?). W 1894 roku Ludwik Zamenhof przetłumaczył na język esperanto Hamleta. Czterdzieści lat później w czasopiśmie Literatura Mondo rozpoczęto dyskusję nad podstawą tego przekładu. Według hipotezy G. Waringhiena Zamenhof, tłumacząc, opierał się na dwóch różnych przekładach, w tym jednym słowiańskim. Korzystając z porównania angielskiego i esperanckiego tekstu Hamleta, dokonanego przez D.B. Gregora, autor bada 82 wybrane miejsca w sześciu dziewiętnastowiecznych przekładach Hamleta na język polski (J. Komierowski, J. Paszkowski, K. Ostrowski, J. Kasprowicz, W. Matlakowski, L. Ulrich), aby sprawdzić, w jakim stopniu powtarzają się w nich wskazane przez Gregora esperanckie odstępstwa. Analiza ilościowa tego materiału raczej nie wskazuje, by Zamenhof systematycznie posługiwał się polskim przekładem podczas tłumaczenia. Najwięcej odstępstw od tekstu angielskiego analogicznych do esperanckich pojawiło się w przekładzie Kasprowicza (11 z 82; 13,4%). Autor zwraca jednak uwagę na niewielki rozmiar próby i trudności klasyfikacyjne, dlatego wyraża pogląd, że w analizie tekstu należałoby uwzględnić również didaskalia (w całości pominięte przez Gregora), a także kwestie związane ze spisem postaci, co zwiększyłoby miarodajność wyników.Bibliografia
Shakespeare: Hamlet
Dzieła dramatyczne Szekspira w skróceniu opowiedziane z przytoczeniem celniejszych ustępów przez Stanisława Koźmiana [Dramverkoj de Ŝekspiro rakontitaj en koncizigo kun cito de la plej indajfragmentoj fare de Stanisław Koźmian] (1887). vol. 3, Tragedye. Poznań.
en la angla: Hamlet, Prince of Denmark (1709). En: The Works of Mr. William Shakespear, vol. 5 [eldonita de Nicholas Rowe]. London. http:/internetshakespeare.uvic.ca/Library/facsimile/overview/book/23:vol.5.html
Hamlet (1905), vol. I, Thirteenth Edition. A New Variorum Edition of Shakespeare [eldonita de Horace Howard Furness]. Philadelphia. https:/archive.org/stream/anewvariorumedi02furngoog#page/n8/mode/2up
en Esperanto: Hamleto, trad. L. L. Zamenhof, oka eld. [kun antaŭparolo kaj notoj de Douglas B. Gregor]. Marmande 1964.
en la pola: Hamlet (1955). [trad.] Władysław Tarnawski, [prilab.] Stanisław Helsztyński, wydanie trzecie. Wrocław (Biblioteka Narodowa seria II nr 20) [la pola kritika eldono].
Hamlet (1857). [trad.] Józef Komierowski. En: Dramata Willjama Shakspear’a. Przekład z pierwotworu, vol. 1. Warszawa. https://polona.pl/item/17342625/4/
Hamlet, królewic duński. Dramat w 5 aktach Szekspira (1862). [trad.] Józef Paszkowski. „Biblioteka Warszawska”, 1862, vol. I, III, IV. https://polona.pl/item/65958188/2/
Hamlet, królewic duński. Dramat w pięciu aktach W. Szekspira (1870). [trad.] Krystyn Ostrowski. Lwów. https://polona.pl/item/17342632/4/
Hamlet, królewicz duński. Tragedia w 5 aktach (1890). [trad.] Jan Kasprowicz. Lwów. https://polona.pl/item/17342630/4/
Hamlet, królewic duński. (1894). [trad.] Władysław Matlakowski. Kraków. https://polona.pl/item/17342631/6/
Hamlet (1895) [trad.] Leon Ulrich. En: Dzieła dramatyczne Williama Shakespeare (Szekspira) w dwunastu tomach, vol. 4. Kraków, Warszawa. https://polona.pl/item/862804/4/
Aliaj
[teatra afiŝo el 20a de aprilo 1812, pollingva] En: www.e-teatr.pl/pl/programy/2013_12/57499/hamlet_teatr_wybrzeze_gdansk_1996.pdf , spektita la 20an de januaro 2018.
[teatra afiŝo el la 8a de marto 1882, versioj pollingva kaj ruslingva] https://polona.pl/item/afisz-incdziś-wesrode-dnia24-lutego-8-marca-1882-r-wystep-pani-heleny,MzQzNTU2OTY/
Dzieła dramatyczne Wojciecha Bogusławskiego, t. 4 (1821). Warszawa.
Grabowski, Antoni 1910: Słownik języka esperanto, część I polsko-esperancka (wydanie większe). Warszawa.
Hahn, Wiktor 1958: Shakespeare w Polsce: bibliografia. Wrocław.
Holzhaus, Adolf 1973: Granda galerio Zamenhofa. Helsinki.
Holzhaus, Adolf 1978: Granda galerio Zamenhofa 2. Helsinki.
Kurek, Krzysztof 1998: Jan Nepomucen Kamiński and His Romantic Hamlet; https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/10476
Kurek, Krzysztof 1999: Wokół polskiej prapremiery „Hamleta” [Ĉirkaŭ la pola premiero de „Hamleto”]; https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/10497
Plehn, Hans Joachim 1933: Iom pri la lingvoscioj de Zamenhof. Literatura Mondo 3: 81-83.
Raszewski, Zbigniew 1977: Krótka historia teatru polskiego [Mallonga historio de la pola teatro], Warszawa.
Tarnawski, Władysław 1914: O polskich przekładach dramatów Szekspira [Pri polaj tradukoj de Ŝekspiraj dramoj], Kraków. https://polona.pl/item/o-polskich-przekladach-dramatow-szekspira,MTc3MTEzMDk/8/#info:metadata spektita la 20an de julio 2018.
Tonkin, Humphrey 2006: Hamleto en Esperanto. Uhaweb.hartford.edu/TONKIN/pdfs/HamletoEnEsperanto.pdf
Waringhien, Gaston 1933: Pri la lingvaj scioj de Zamenhof. Literatura Mondo 3: 142.
Zamenhof, L. L. 1929: Originala verkaro. Leipzig
Retfontoj kontrolitaj en januaro 2018
Bibliografiaj mallongigoj en la teksto
HVIII: Hamleto en la Esperanta traduko de Ludoviko Zamenhof, kun notoj de Douglas B. Gregor, 1964.
HBN: Hamleto en la pola kritika eldono de Biblioteka Narodowa. 1955.
HRo: Hamleto en la angla eldono de Nicholas Rowe. 1709.
OV: Zamenhof L. L. Originala verkaro.
Var: Hamleto en la angla eldono de Horace H. Furness, 1905.
Licencja
Polityka Open Access: Czasopismo zapewnia natychmiastowy, otwarty dostęp do wszystkich swoich treści zgodnie z zasadą, że badania swobodnie dostępne zwiększają i przyśpieszają globalny rozwój nauki i wymianę wiedzy.
Nadsyłając zgłoszenia, Autorzy zgadzają się na to, że artykuły w niniejszym czasopiśmie są publikowane w otwartym dostępie (Open Access) i podlegają licencji Creative Commons w wersji 4.0 BY-NC-ND.