Lewica pozostawiona z TINA: Sztuka, alienacja i antykomunizm

Abstrakt

Prezentowany artykuł śledzi, w jaki sposób współczesne pole sztuki bywa nawiedzane przez kulturową i polityczną wyobraźnię właściwą dla czasów po 1989 roku, a uchwyconą w powieści Douglasa Couplanda Pokolenie X: Opowieści na czasy przyśpieszającej kultury (1991, 1998). Książka ta okazała się formacyjna z uwagi na prezentowane w niej stanowisko antypracy, jak również narrację wycofania w podziwie dla procesów przyspieszenia, która opisywała, jak zasady produkcji przekładają się na „oszołomione i zdezorientowane” style życia. Uprzywilejowanie przez przedstawicieli Pokolenia X perspektywy „mikrokosmosów” – gdzie wycofanie spotyka się z niskiej częstotliwości kolektywizmem – staje się jeszcze bardziej powszechne w kolejnych dekadach i utożsamione z demokracją realizowaną i idealizowaną w kategoriach polityki „anty” (w tym antyfaszyzmu), co znajduje liczne przykłady w polu sztuki w jego powiązaniu z etyczną lewicą. Stałe i gloryfikowane antagonizmy łączą w tym kontekście liberalne pole sztuki z polem społecznym, każdorazowo przepisując „anty” na TINA – zasadę „braku alternatywy” (ang. „there is no alternative” – TINA). TINA, jak argumentuję, przyjmuje szczególne figuracje w ramach przeważnie lewicowego obszaru sztuki, gdzie praktyki uwspólniania pozostają odcięte od polityki komunizmu, a technofilia – tak na gruncie, jak i poza polem sztuki – jest legitymizowana przez lewicę i prawicę jako substytut pragnienia komunizmu. Główne tezy artykułu prezentują się następująco: (a) opisane wyżej zjawiska są powiązane z politycznym procesem walki, którego głównym efektem jest alienacja – alienacja od wyobrażonego punktu końcowego owej walki; (b) wspomniana alienacja nie może być rozważana oddzielnie od hegemonii przyspieszenia, zwłaszcza w świetle traumatycznego wycofania z komunizmu i wycofania się samego komunizmu oraz stałego dla kapitalizmu przepracowywania prefiguratywnego antykomunizmu.