Chleba czy róż? Antykomunistyczna narracja w feministycznych odczytaniach Anny Świrszczyńskiej

Article Sidebar

PDF (English)
Opublikowane: maj 8, 2019
DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2019.1.04
Słowa kluczowe:
socjalizm, emancypacja, feminizm, antykomunizm, genealogia

Main Article Content

Katarzyna Szopa
The Institute of Polish Literary Studies Faculty of Philology University of Silesia in Katowice pl. Sejmu Polskiego 1 40-032 Katowice

Abstrakt

Niniejszy artykuł stanowi analizę feministycznych interpretacji poezji Anny Świrszczyńskiej, jednej z najbardziej rozpoznawalnych poetek w Polsce, której twórczość charakteryzuje wyraźnie feministyczna wrażliwość. Wiele interpretatorek i interpretatorów poezji Świrszczyńskiej nie dociekało, skąd wziął się ów światopogląd poetki, twierdząc raczej, że jak na czasy PRL-u był on zjawiskiem wyjątkowym i rzadkim. W przeciwieństwie do narracji ustanowionej po 1989 roku przez interpretatorki tej poezji, uważam, że feministyczny światopogląd Świrszczyńskiej nie był zjawiskiem indywidualnym i odosobnionym, ponieważ wyłonił się w kontekście wzmożonej aktywności kobiet i w czasie wdrażania socjalistycznego projektu równości kobiet po 1945 roku. Uważam, że zarówno polityczna działalność komunistek, jak i oddolne akcje przeprowadzane przez kobiety z klasy robotniczej miały znaczący wpływ na światopogląd poetki. Jednakże kształtująca się po 1989 roku feministyczna narracja zdominowana była przez antykomunistyczny paradygmat i nie uwzględniła w historii polskiego feminizmu lewicowych ruchów kobiecych. Skutkowało to aplikowaniem do historii polskich ruchów kobiecych: 1) liberalnego ujęcia feministycznej sprawczości; 2) zachodnich teorii feministycznych pozbawionych paradygmatu teorii marksistowskich; 3) normatywnej definicji feminizmu ograniczonej wyłącznie do działalności opozycyjnej. Przyglądając się poetyckiej aktywności Świrszczyńskiej, staram się podkreślić konieczność uzupełnienia luk w historii polskich ruchów kobiecych. Strategia ta wiąże się nieodłącznie z koniecznością przemyślenia genealogii polskiego feminizmu oraz redefinicji pojęcia feministycznej sprawczości.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Numer
Tom 31 Nr 1 (2019): ANTI-COMMUNISMS: DISCOURSES OF EXCLUSION
Dział
ANTI-COMMUNISM IN THE TIME OF TRANSITION
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.

Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.

Biogram autora

Katarzyna Szopa, The Institute of Polish Literary Studies Faculty of Philology University of Silesia in Katowice pl. Sejmu Polskiego 1 40-032 Katowice

Katarzyna Szopa – Assistant Professor of Literary Studies in the Institute of Polish Literary Studies at the University of Silesia in Katowice (Poland). She specializes in literary studies, with an additional research interest in feminist theories, particularly in the philosophy of Luce Irigaray, to which she devoted her PhD thesis. In 2014 she participated in Luce Irigaray’s International Seminar at the University of Bristol, UK. Recently she published a book Poetyka rozkwitania: Różnica płciowa w filozofii Luce Irigaray [Poetics of Blossoming. Sexual Difference in the Philosophy of Luce Irigaray].

Bibliografia

  1. Baranowska, Małgorzata. 1995. „Szymborska i Świrszczyńska: dwa bieguny codzienności”. Teksty Drugie 3/4: 256–263.
  2. Bobako, Monika. 2011. „Konstruowanie odmienności klasowej jako urasawianie: Przypadek Polski po 1989 roku”. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0108Bobako2011.pdf.
  3. Borkowska, Grażyna. 1995. „Metafora drożdży: co to jest literatura/poezja kobieca”. Teksty Drugie 3/4: 31–44.
  4. Delphy, Christine. 1995. “The Invention of French Feminism: An Essential Move”. Yale French Studies 87: 190–221.
  5. Federici, Silvia. 2012. Revolution at Point Zero: Housework, Reproduction, and Feminist Struggle. New York: PM Press.
  6. Fidelis, Małgorzata. 2015. Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce. Trans. Maria Jaszczurowska. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
  7. Gajewska, Agnieszka. 2010. „Feministyczne rozrachunki z PRL-em”. In Kobiety w polskiej transformacji 1989-2009.
  8. Podsumowania, interpretacje, prognozy, eds. Monika Frąckowiak-Sochańska and Sabina Królikowska. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
  9. Grabowska, Magdalena. 2016. “From Revolutionary Agents to Reactive Actors: The Transformation of Socialist Women’s Organizing in Poland from the 1940s through the 1980s”. Aspasia 10(1): 126–135.
  10. Grabowska, Magdalena. 2018. Zerwana genealogia: Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  11. Graff, Agnieszka. 2014. Jestem stąd. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  12. Hemmings, Clare. 2011. Why Stories Matter? The Political Grammar of Feminist Theory. Durham–London: Duke University Press.
  13. Irigaray, Luce. 1985. This Sex Which is Not One. Trans. Catherine Porter and Carolyn Burke. Ithaca–New York: Cornell University Press.
  14. Jaxa-Rożen, Hanna. 2011. „Jednoosobowe rewolucje (Anna Świrszczyńska »Jestem baba«; Jadwiga Żylińska »Kapłanki, amazonki i czarownice«)”. In Pisarstwo kobiet pomiędzy dwoma dwudziestoleciami, eds. Inga Iwasiów and Arleta Galant. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
  15. Kraskowska, Ewa. 2015. Poetka i joga. In Laboratorium poezji kobiecej XX wieku, eds. Joanna Grądziel-Wójcik, Jerzy Kaniewski, Agnieszka Kwiatkowska and Tomasz Umerle. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
  16. Legeżyńska, Anna. 1997. „Metamorfoza Anny Świrszczyńskiej”. Polonistyka 3: 182–186.
  17. Majewska, Ewa. 2018. Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: Wczesna „Solidarność” i Czarne Protesty. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  18. Miller-Purrenhage Laura. 2014. “Pearls and Toads, Yeast and Froth: Relationships in Anna Świrszczyńska’s Poetry”. Toronto Slavic Quarterly 48: 69–97.
  19. Mrozik, Agnieszka. 2012. Akuszerki transformacji: Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
  20. Mrozik, Agnieszka. 2014. „Poza nawiasem historii (kobiet), czyli po co nam dziś komunistki”. Wakat On-line 3. http://wakat.sdk.pl/poza-nawiasem-historii-kobiet-czyli-po-co-nam-dzis-komunistki/.
  21. Mrozik, Agnieszka. 2017a. “Komunizm jako pokoleniowa herstoria: Polityki relacji w auto/biografiach polskich komunistek po 1956 roku”. In Polityki relacji w literaturze kobiet po 1945 roku, eds. Aleksandra Grzemska and Inga Iwasiów. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
  22. Mrozik, Agnieszka. 2017b. “Beasts, demons, and cold bitches: Memories of communist women in contemporary Poland”. Baltic Worlds 4: 54–57.
  23. Nasiłowska, Anna. 2004. „Tożsamość kobieca w poezji polskiej XX wieku: Między androgynicznością a esencjalizmem”. Teksty Drugie 1/2: 103–121.
  24. Nowak, Basia A. 2005. “Constant Conversations: Agitators in the League of Women in Poland during the Stalinist Period”. Feminist Studies 3(31): 488–518.
  25. Oleszkiewicz-Peralba, Małgorzata. 2015. Fierce Feminine Divinities of Eurasia and Latin America: Baba Yaga, Kālī, Pombagira, and Santa Muerte. New York: Palgrave Macmillan.
  26. Rowbotham, Sheila. 2014. Women, Resistance and Revolution: A History of Women and Revolution in the Modern World. London–New York: Verso.
  27. Stapkiewicz, Agnieszka. 2014. Ciało, kobiecość i śmiech w poezji Anny Świrszczyńskiej. Kraków: Universitas.
  28. Stawowy, Renata. 2004. „Gdzie jestem ja sama”: O poezji Anny Świrszczyńskiej. Kraków: Universitas.
  29. Świrszczyńska, Anna and Paweł Wiesław Szymański. 1964. „Rozmowa z Anną Świrszczyńską”. Tygodnik Powszechny 28: 5.
  30. Świrszczyńska, Anna. 1973. „Izba tortur, czyli moja teoria poezji”. Kultura 8: 3.
  31. Świrszczyńska, Anna. 1975. Jestem baba. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  32. Walczewska, Sławomira. 1993. „Liga Kobiet – jedyna organizacja kobieca w PRL”. Pełnym głosem 1: http://efka.org.pl/archiwum/index.php?action=p_art&ID=2.