Słowa kluczowe
Globalne Południe
Drugi Świat
postkolonializm
postsocjalizm
postkomunizm
geopolityka wiedzy
Jak cytować
Abstrakt
Od zakończenia zimnej wojny dzielenie świata na Globalną Północ i Globalne Południe stało się ogólnie przyjętym sposobem myślenia o globalnej różnicy. Ta opozycja binarna wymazuje jednak istnienie tego, co nazywam Globalnym Wschodem – krajów i społeczeństw, które zajmują pozycję pośrednią, pomiędzy Północą a Południem. Niniejszy artykuł problematyzuje geopolitykę wiedzy powstałą wskutek wykluczenia Globalnego Wschodu, nie tylko z Globalnej Północy i Południa, ale z koncepcji globalności w ogóle. Argumentuje, że w celu odzyskania Globalnego Wschodu dla nauki musimy wykorzystać stanowisko strategicznego esencjalizmu. Analizuje w tym kontekście globalne powiązania kryjące się za szklankami z fazowanego szkła z IKEI, by pokazać konieczność pomyślenia Globalnego Wschodu w sercu globalnych stosunków, a nie poza nimi. Myślenie o Globalnym Wschodzie jako przestrzeni liminalnej problematyzuje pojęcia Północy i Południa na rzecz bardziej inkluzywnego, ale również mniej dookreślonego myślenia teoretycznego.
Bibliografia
Babones, Salvatore, i Philipp Babcicky. 2011. „Russia and Eastern Europe in the modern world-system: A structuralist perspective.” Proceedings of the 10th Biennial Conference of the Australasian Association for Communist and Post-Communist Studies, 1–20. https://ses.library.usyd.edu.au/bitstream/2123/8065/2/Russia-and-East-Central-Europe-in-the-modern-world-system.pdf.
Bauman, Zygmunt. 2007. Płynne czasy: Życie w epoce niepewności. Tłum. Maciej Żakowski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Bhabha, Homi K. 2010. Miejsca kultury. Tłum. Tomasz Dobrogoszcz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Boycko, Maxim, Andrei Shleifer, i Robert Vishny. 1995. Privatizing Russia. Cambridge: MIT Press.
Bradbury, Malcom. 1986. Why Come to Slaka? London: Martin Secker & Warburg.
Bradshaw, Michael. 2001. „The Post-socialist States in the World Economy: Transformation Trajectories.” Geopolitics 6(1): 27–46. https://doi.org/10.1080/14650040108407705.
Braveboy-Wagner, Jacquelline A. 2009. Institutions of the Global South. London: Routledge.
Buchowski, Michał. 2004. „Hierarchies of knowledge in Central-Eastern European Anthropology.” Anthropology of East Europe Review 22(2): 5–14.
Caison, Gina, i Boris Vormann. 2015. „The Logics and Logistics of Urban Progress: Contradictions and Conceptual Challenges of the Global North-South Divide.” The Global South 8(2): 65–83. https://doi.org/doi:10.2979/globalsouth.8.2.65.
Červinková, Hana. 2012. „Postcolonialism, Postsocialism and the Anthropology of East-Central Europe.” Journal of Postcolonial Writing 48(2): 155–163. https://doi.org/10.1080/17449855.2012.658246.
Chakrabarty, Dipesh. 2011. Prowincjonalizacja Europy: Myśl postkolonialna i różnica historyczna. Tłum. Dorota Kołodziejczyk, Tomasz Dobrogoszcz i Ewa Domańska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Chari, Sharad. 2016. „Trans-area Studies and the Perils of Geographical »world-Writing«.” Environment and Planning D: Society and Space 34(5): 791–798. https://doi.org/10.1177/0263775816656522.
Chari, Sharad, i Katherine Verdery. 2009. „Thinking between the Posts: Postcolonialism, Postsocialism, and Ethnography after the Cold War.” Comparative Studies in Society and History 51(1): 6–34. https://doi.org/10.1017/S0010417509000024.
Chen, Kuan-Hsing. 2010. Asia as Method: Toward Deimperialization. Durham: Duke University Press.
Cilauro, Santa, Tom Gleisner, i Rob Sitch. 2004. Molvanîa: A Land Untouched by Modern Dentistry. Woodstock: The Overlook Press.
Comaroff, Jean, i John L. Comaroff. 2012. „Theory from the South: Or, how Euro-America Is Evolving toward Africa.” Anthropological Forum 22(2): 113–131. https://doi.org/10.1080/00664677.2012.694169.
Comaroff, John L., i Jean Comaroff. 2011. Theory from the South or, How Euro-America Is Evolving toward Africa. Boulder: Paradigm.
Connell, Raewyn W. 2018. Teoria z globalnego Południa. Tłum. Paweł Tomanek. Kraków: NOMOS.
Dirlik, Arif. 2007. „Global South: Predicament and Promise.” The Global South 1(1): 12–23. https://doi.org/10.2979/gso.2007.1.1.12.
Europe-Asia Studies. 2018. Europe-Asia Studies. 14 marca. https://www.tandfonline.com/action/journalInformation?show=aimsScope&journalCode=ceas20.
Fanon, Frantz. 1952. Peau noire, masques blancs. Paris: Éditions du Seuil.
Fanon, Frantz. 2020. Czarna skóra, białe maski. Tłum. Urszula Kropiwiec. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Featherstone, Mike. 2006. „Genealogies of the Global.” Theory, Culture & Society 23(2–3): 387–392. https://doi.org/10.1177/0263276406062704.
Fukuyama, Francis. 2009. Koniec historii. Tłum. Tomasz Bieroń i Marek Wichrowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Funk, D.A. 2017. И Вновь О “качественных Журналах” и Национальных Рейтингах (One More Word about “good Journals” and National Rankings). Sibirskie Istoricheskie Issledovaniya 1 (marzec): 6–11. https://doi.org/10.17223/2312461X/15/1.
Garton Ash, Timothy. 1999. „The Puzzle of Central Europe.” The New York Review of Books, 18 marca. http://www.nybooks.com/articles/1999/03/18/the-puzzle-of-central-europe/.
Gille, Zsuzsa. 2016. Paprika, Foie Gras, and Red Mud: The Politics of Materiality in the European Union. Bloomington: Indiana University Press.
Goody, Jack. 1996. The East in the West. Cambridge: Cambridge University Press.
Grant, Bruce. 2012. „We Are All Eurasian”. Newsnet 52(1): 1–6.
Hann, Chris (red.). 2001. Postsocialism: Ideals, Ideologies and Practices in Eurasia. London: Routledge.
Hann, Chris, M. Benovska-Sabkova, A. Bošković, T. H. Eriksen, D. N. Gellner, A. Gingrich, N. Kradin, J. de Pina-Cabral, G. Lins Ribeiro,D. Rogers, G. Schlee, P. Skalník, i D. Wengrow. 2016. „A Concept of Eurasia.” Current Anthropology 57(1): 1–27. https://doi.org/10.1086/684625.
Hann, Chris, Caroline Humphrey, i Katherine Verdery. 2002. „Introduction: Postsocialism as a Topic of Anthropological Investigation.” W Postsocialism: Ideals, Ideologies and Practices in Eurasia, red. Chris Hann. Abingdon: Routledge.
Horvat, Srećko, i Igor Štiks. 2012. „Welcome to the Desert of Transition! Post-Socialism, the European Union, and a New Left in the Balkans.” Monthly Review (blog), 1 marca. https://monthlyreview.org/2012/03/01/welcome-to-the-desert-of-transition/.
Idov, Michael. 2011. Made in Russia: Unsung Icons of Soviet Design. New York: Rizzoli.
Karkov, Nikolay. 2015. „Decolonizing Praxis in Eastern Europe: Toward a South-to-South Dialogue.” Comparative and Continental Philosophy 7(2): 180–200. https://doi.org/10.1179/1757063815Z.00000000061.
Keough, Leyla J. 2016. Worker-mothers on the Margins of Europe: Gender and Migration between Moldova and Istanbul. Bloomington: Indiana University Press.
Knox, Paul, John Agnew, i Linda McCarthy. 2014. The Geography of the World Economy, wyd. 6. Abingdon: Routledge.
Knudsen, Ida H., i Martin D. Frederiksen (red.) 2015. Ethnographies of Grey Zones in Eastern Europe: Relations, Borders and Invisibilities. London: Anthem.
Koch, Natalie. 2016. „Is a »Critical« Area Studies Possible?” Environment and Planning D: Society and Space 34(5): 807–814. https://doi.org/10.1177/0263775816656524.
Kovačević, Nataša. 2008. Narrating Post/communism: Colonial Discourse and Europe’s Borderline Civilization. London: Routledge.
Kundera, Milan. 1984. „Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej.” Zeszyty Literackie 5: 14–31.
Kuus, Merje. 2004. „Europe’s Eastern Expansion and the Reinscription of Otherness in East-Central Europe.” Progress in Human Geography 28(4): 472–489. https://doi.org/10.1191/0309132504ph498oa.
Kuus, Merje. 2007. „Something Old, Something New: Eastness in European Union Enlargement.” Journal of International Relations and Development 10(2): 150–167. https://doi.org/10.1057/palgrave.jird.1800121.
Kuus, Merje. 2014. Geopolitics and Expertise: Knowledge and Authority in European Diplomacy. Oxford: Wiley-Blackwell.
Laclau, Ernesto. 2009. Rozum populistyczny. Tłum. Tomasz Szkudlareket al. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Laruelle, Marlene. 2016. „The Notion of Eurasia: A Spatial, Historical and Political Construct.” W Questioning Post-Soviet, red. Edward C. Holland i Matthew Derrick. Washington, D.C.: Wilson Center.
Mahbubani, Kishore. 2008. The New Asian Hemisphere: The Irresistible Shift of Global Power to the East. New York: Public Affairs.
Massey, Doreen. 1991. „A Global Sense of Place.” Marxism Today, 24–29 czerwca.
Mbembe, Achille. 2000. De la postcolonie: Essai sur l’imagination politique dans l’Afrique contemporaine. Paris: Karthala.
Melegh, Attila. 2006. On the East-West Slope: Globalization, Nationalism, Racism and Discourses on Eastern Europe. Budapest: Central European University Press.
Middell, Matthias (red.) 2013. Self-reflexive Area Studies. Leipzig: Leipziger Universitätsverlag.
Mielke, Katja, i Anna-Katharina Hornidge (red.) 2016. Area Studies at the Crossroads: Knowledge Production after the Mobility Turn. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Mignolo, Walter D. 2002. „The Geopolitics of Knowledge and the Colonial Difference.” South Atlantic Quarterly 101(1): 57–96. https://doi.org/10.1215/00382876-101-1-57.
Mignolo, Walter D. 2011. „The Global South and World Dis/order.” Journal of Anthropological Research 67(2): 165–188. https://doi.org/10.3998/jar.0521004.0067.202.
Mignolo, Walter D. 2014a. „The North of the South and the West of the East: A Provocation to the Question.” IBRAAZ 8. https://www.ibraaz.org/essays/108/.
Mignolo, Walter D. 2014b. „Spirit out of Bounds Returns to the East: The Closing of the Social Sciences and the Opening of Independent Thoughts.” Current Sociology 62(4): 584–602. https://doi.org/10.1177/0011392114524513.
Mikanowski, Jacob. 2017. „Goodbye, Eastern Europe!” Los Angeles Review of Books, 27 stycznia. https://lareviewofbooks.org/article/goodbye-eastern-europe/.
Miraftab, Faranak. 2009. „Insurgent Planning: Situating Radical Planning in the Global South.” Planning Theory 8(1): 32–50. https://doi.org/10.1177/1473095208099297.
Miyares, Ines M. 1998. „»Little Odessa« – Brighton Beach, Brooklyn: An Examination of the Former Soviet Refugee Economy in New York City.” Urban Geography 19(6): 518–530. https://doi.org/10.2747/0272-3638.19.6.518.
Mol, Annemarie, i John Law. 1994. „Regions, Networks and Fluids: Anaemia and Social Topology.” Social Studies of Science 24(4): 641–671. https://doi.org/10.1177/030631279402400402.
Müller, Martin. 2019. Goodbye Postsocialism! Europe-Asia Studies. in press. Źródło: https://ssrn.com/abstract=3151362.
Neumann, Iver B. 1999. Uses of the Other: “The East” in European Identity Formation. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Neumann, Iver B. 2015. „Authoritarian East.” Global Affairs 1(1): 93–94. https://doi.org/10.1080/23340460.2014.960190.
Nowicka, Magdalena. 2017. „»I Don’t Mean to Sound Racist but . . . « Transforming Racism in Transnational Europe.” Ethnic and Racial Studies 41(5): 824–841. https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1302093.
Outhwaite, William, i Larry Ray. 2005. Social Theory and Postcommunism. Oxford: Wiley.
Parnell, Susan, i Sophie Oldfield (red.) 2014. The Routledge Handbook on Cities of the Global South. London: Routledge.
Parnell, Susan, i Jennifer Robinson. 2012. „(Re)theorizing Cities from the Global South: Looking beyond Neoliberalism.” Urban Geography 33(4): 593–617. https://doi.org/10.2747/0272-3638.33.4.593.
Prashad, Vijay. 2013. The Poorer Nations: A Possible History of the Global South. London: Verso.
Prigogine, Ilya. 1996. La fin des certitudes. Paris: Odile Jacob.
Reuveny, Rafael X., i William R. Thompson. 2007. „The North–South Divide and International Studies: A Symposium.” International Studies Review 9(4): 556–564. https://doi.org/10.1111/j.14682486.2007.00722.x.
Rigg, Jonathan. 2007. An Everyday Geography of the Global South. London: Routledge.
Robinson, Jennifer. 2006. Ordinary Cities: Between Modernity and Development. London: Routledge.
Robinson, Jennifer. 2016. „Starting from Anywhere, Making Connections: Globalizing Urban Theory.” Eurasian Geography and Economics 57(4– 5): 643–657. https://doi.org/10.1080/15387216.2016.1271617.
Rogers, Douglas. 2010. „Postsocialisms Unbound: Connections, Critiques, Comparisons.” Slavic Review 69(1): 1–15. https://doi.org/10.1017/s0037677900016673.
Rose, Gillian. 1993. Feminism and Geography: The Limits of Geographical Knowledge. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Roy, Ananya. 2009. „The 21st-century Metropolis: New Geographies of Theory.” Regional Studies 43(6): 819–830. https://doi.org/10.1080/00343400701809665.
Roy, Ananya, i Emma S. Crane. 2015. Territories of Poverty: Rethinking North and South. Athens: University of Georgia Press.
Said, Edward W. 2005. Orientalizm. Tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Zysk i S-ka.
Schlögel, Karl. 2007. Das russische Berlin: Ostbahnhof Europas. München: Pantheon.
Schueth, Sam. 2011. „Assembling International Competitiveness: The Republic of Georgia, USAID, and the Doing Business Project.” Economic Geography 87(1): 51–77. https://doi.org/10.1111/j.1944-8287.2010.01103.x.
Sgibnev, Wladimir. 2015. “Remont: Housing Adaptation as Meaningful Practice of Space Production in Post-Soviet Tajikistan.” Europa Regional 22(1–2): 53–64.
Shields, Rob. 2012. „Cultural Topology: The Seven Bridges of Königsberg, 1736.” Theory, Culture & Society 29(4–5): 43–57. https://doi.org/10.1177/0263276412451161.
Sidaway, James D. 2013. „Geography, Globalization, and the Problematic of Area Studies.” Annals of the Association of American Geographers 103(4): 984–1002. https://doi.org/10.1080/00045608.2012.660397.
Sidaway, James D., Elaine L. E. Ho, Jonathan D. Rigg, i Chih Y. Woon. 2016. „Area Studies and Geography: Trajectories and Manifesto.”
Environment and Planning D: Society and Space 34(5): 777–790. https://doi.org/10.1177/0263775816656520.
Smith, Jeremy, i Paul Richardson. 2017. „The Myth of Eurasia – A Mess of Regions.” Journal of Borderlands Studies 32(1): 1–6. https://doi.org/10.1080/08865655.2016.1266276.
Spivak, Gayatri C. 2010. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić?” Tłum. Ewa Majewska. Krytyka Polityczna 24–25: 196–239.
Spivak, Gayatri C. 1988. „Subaltern Studies: Deconstructing Historiography.” W Selected Subaltern Studies, red. Ranajit Guha i Gayatri Chakravorty Spivak. Oxford: Oxford University Press.
Spivak, Gayatri C. 1993. Outside in the Teaching Machine. London: Routledge.
Suslov, Mikhail, i Mark Bassin (red.) 2016. Eurasia 2.0: Russian Geopolitics in the Age of New Media. Lanham: Lexington Books.
Timár, Judit. 2004. „More than »Anglo-American«, It is »Western«: Hegemony in Geography from a Hungarian Perspective.” Geoforum 35(5): 533–538. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2004.01.010.
Tlostanova, Madina. 2008. „The Janus-faced Empire Distorting Orientalist Discourses: Gender, Race and Religion in the Russian/(Post) Soviet Constructions of the »Orient«.” Worlds and Knowledges Otherwise 2(2): 1–11.
Tlostanova, Madina. 2011. „The South of the Poor North: Caucasus Subjectivity and the Complex of Secondary »Australism«.” The Global South 5(1): 66–84. https://doi.org/10.2979/globalsouth.5.1.66.
Tlostanova, Madina. 2015a. „Can the Post-Soviet Think? Intersections.” East European Journal of Society and Politics 2(1): 38–58.
Tlostanova, Madina. 2015b. „Between the Russian/Soviet Dependencies, Neoliberal Delusions, Dewesternizing Options, and Decolonial Drives.” Cultural Dynamics 27(2): 267–283. https://doi.org/10.1177/0921374015585230.
Tlostanova, Madina. 2017. Postcolonialism and Postsocialism in Fiction and Art. New York: Palgrave Macmillan.
Todorova, Maria. 2014. Bałkany wyobrażone. Tłum. Piotr Szymor i Magdalena Budzińska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Tuvikene, Tauri. 2016. „Strategies for Comparative Urbanism: Post-Socialism as a De-Territorialized Concept.” International Journal of Urban and Regional Research 40(1): 132–146. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12333.
Ushkalov, Igor, i Irina Malakha. 2010. Utechka umov. Moscow: Librokom.
Van Schendel, Willem. 2002. „Geographies of Knowing, Geographies of Ignorance: Jumping Scale in Southeast Asia.” Environment and Planning D: Society and Space 20(6): 647–668. https://doi.org/10.1068/d16s.
Wallerstein, Immanuel. 1976. „Semi-Peripheral Countries and the Contemporary World Crisis.” Theory and Society 4(3): 461–483. https://doi.org/10.1007/BF00161293.
Wallerstein, Immanuel. 1979. The Capitalist World Economy. Cambridge: Cambridge University Press.
Wanner, Catherine. 2007. Communities of the Converted: Ukrainians and Global Evangelism. Culture and Society after Socialism. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Wolff, Larry. 2020. Wynalezienie Europy Wschodniej: Mapa cywilizacji w dobie oświecenia. Tłum. Maciej Janowski. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie.
Zarakol, Ayse. 2011. After Defeat: How the East Learned to Live with the West. Cambridge: Cambridge University Press.
Zarycki, Tomasz. 2014. Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe. London: Routledge.
Žižek, Slavoj. 2011. Living in the End Times. London: Verso.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.