Słowa kluczowe
teoria krytyczna
teoria społeczna
niepewność
globalizacja
Jak cytować
Abstrakt
W tym artykule proponujemy krytyczną analizę społeczną kryzysy w świetle szerszych procesów rozwoju kapitalizmu, i przed wszystkim przemian po 2008 roku. Omawiamy pięć podejść rozwijanych w naukach społecznych, które mierzą się z problemem kryzysu i rozwijają teoretyczną refleksję nad problemem. Wskazujemy na wagę prekarności dla uchwycenia bieżącego kryzysu w krytycznym świetle. Tekst przybliża także sześć kolejnych artykułów z tego numeru Praktyki Teoretycznej.
Bibliografia
Adorno, Theodor. 1975. „Spätkapitalismus oder Industriegesellschaft?” In Gesellschaftstheorie und Kulturkritik. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Adorno, Theodor. 2000. Introduction to Sociology. Translated by Edmund Jephcott. Palo Alto: Stanford University Press.
Al Jazeera. 2020. „Cars Become Home for Spain’s Pandemic Casualties.” Al Jazeera, March 24.
Azmanova, Albena. 2020. Capitalism on Edge: How Fighting Precarity Can Achieve Radical Change Without Crisis or Utopia. New York: Columbia University Press.
Barbosa, Nelson. 2020. “Espremendo a classe média no Brasil e nos EUA.” Getulio Vargas Foundation News, January 8.
Barnett, Clive. 2017. The Priority of Injustice: Locating Democracy in Critical Theory. Athens: University of Georgia Press.
Bauman, Zygmunt, and Carlo Bordoni. 2014. State of Crisis. London: Polity.
Beck, Ulrich. 1986. Risikogesellschaft: auf dem Weg in eine andere Moderne. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Beck, Ulrich. 2007. Was ist Globalisierung? Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Benanav, Aaron. 2020. Automation and the Future of Work. New York: Verso.
Benjamin, Walter. 1977. „Über den Begriff der Geschichte.” In Illuminationen. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Bloch, Ernst. 1962. Verfremdungen, vol. 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Bordoni, Carlo. 2016. Interregnum: Beyond Liquid Modernity. Berlin: Transcript.
Bourdieu, Pierre. 1962. The Algerians. Translated by Alan M. Ross. Boston: Beacon.
Butler, Judith. 2006. Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence. London: Verso.
Castel, Robert. 2003. L’insecurité sociale. Paris: Seuil.
Castells, Manuel. 2019. “Explosiones sociales.” La Vanguardia, October 25.
Chamayou, Grégoire. 2013. Théorie du drone. Paris: La Fabrique.
Chari, Anita. 2010. “Toward a Political Critique of Reification: Lukács, Honneth and the Aims of Critical Theory.” Philosophy & Social Criticism 36(5): 587–606. https://doi.org/10.1177/0191453710363582.
Clarke, Simon. 1994. Marx’s Theory of Crisis. London: Palgrave Macmillan.
Cordero, Rodrigo, Aldo Mascareño, and Daniel Chernilo. 2017. “On the Reflexivity of Crises: Lessons from Critical Theory and Systems Theory.” European Journal of Social Theory 20(4): 102–134.
Dona, Giorgia, and Angela Veale. 2021. “Crisis, (Im)mobilities and Young Life Trajectories.” Social Sciences 10(7).
Durand, Cédric. 2015. Le Capital Fictive. Comment la Finance s’Approprie de Notre Avenir. Paris: Les Prairies ordinaires.
Durand, Cédric. 2020. Techno-Féodalisme. Critique de l’Économie Numérique. Paris: La Découverte.
Eastham, Katherine, Donald Coates, and Federico Allodi. 1970. “The Concept of Crisis.” Canadian Psychiatric Association Journal 15(5): 463–472.
Ehlers, Eckart, and Thomas Krafft. 2006. Earth System Science in the Anthropocene: Emerging Issues and Problems. London: Springer.
Endo, Tamaki. 2014. Living with Risk: Precarity and Bangkok’s Urban Poor. Kyoto: Kyoto University Press.
Farnsworth, Kevin, and Zoë Irving. 2015. Social Policy in Times of Austerity: Global Economic Crisis and the New Politics of Welfare. Bristol: Bristol University Press.
Feldner, Heiko, and Fabio Vighi. 2015. Critical Theory and the Crisis of Contemporary Capitalism. London: Bloomsbury Academic.
Ferguson, James. 2015. Give a Man a Fish: Reflecting on the New Politics of Distribution. Durham: Duke University Press.
Feldstein, Steven. 2019. The Global Expansion of AI Surveillance. New York: Carnegie Endowment for International Peace.
Fong, Benjamin. 2016. Death and Mastery: Psychoanalytic Drive Theory and the Subject of Late Capitalism. New York: Columbia University Press.
Foster, Sheila, and Christian Iaione. 2016. “The City as a Commons.” Yale Law & Policy Review 34(2): 230–262.
Fraser, Nancy. 2003. “Social Justice in the Age of Identity Politics: Redistribution, Recognition and Participation.” In Redistribution or Recognition?, edited by Axel Honneth and Nancy Fraser. New York: Verso.
Gardawski, Juliusz, Adam Mrozowicki, and Vera Trappmann. 2020. Young Precarious Workers in Poland and Germany. Insights into life strategies, political consciousness and activism. Warsaw: National Science Centre Poland.
Graham, Mark, and Mohammad Anwar. 2019. “The Global Gig Economy: Towards a Planetary Labour Market?” First Monday 24(4).
Gray, John. 1998. False Dawn: The Delusions of Global Capitalism. New York: W.W. Norton.
Gu, Yuanyuan, Simeng Gu, and Hong Li. 2020. “From Uncertainty to Anxiety: How Uncertainty Fuels Anxiety in a Process Mediated by Intolerance of Uncertainty.” Neural Plasticity 20(1).
Habermas, Jürgen. 1992. Erkenntnis und Interesse. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Habermas, Jürgen. 2002. “The Tasks of a Critical Theory of Society.” In Contemporary Sociological Theory, edited by Craig Calhoun and Joseph Gerteis. London: Blackwell.
Han, Byung-Chul. 2015. The Burnout Society. Translated by Erik Butler. Palo Alto: Stanford University Press.
Holton, R.J. 1987. “The Idea of Crisis in Modern Society.” The British Journal of Sociology 38(4): 502–520.
Honneth, Axel. 2000. Das Andere der Gerechtigkeit. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Horkheimer, Max. 1968a. „Bemerkungen über Wissenschaft und Krise.” In Kritische Theorie: eine Dokumentation I, edited by Alfred Schmidt. Frankfurt am Main: Fischer.
Horkheimer, Max. 1968b. „Die gesellschaftliche Funktion der Philosophie.” In Kritische Theorie: eine Dokumentation II, edited by Alfred Schmidt. Frankfurt am Main: Fischer.
Horkheimer, Max. 1968c. „Materialismus und Metaphysik.” In Kritische Theorie: eine Dokumentation I, edited by Alfred Schmidt. Frankfurt am Main: Fischer.
Horkheimer, Max. 1968d. ”Traditionelle und kritische Theorie.“ In Kritische Theorie: eine Dokumentation II, edited by Alfred Schmidt. Frankfurt am Main: Fischer.
Illouz, Eve. 2007. Cold Intimacies: Emotions and Late Capitalism. Cambridge: Polity Press.
Ivancheva, Maria, Felipe Ziotti Narita, and Natalia-Rozalia Avlona. 2020. “Experiências populares radicais, precariedade, gênero e covid-19 no ensino superior.” Cadernos CIMEAC 10(3): 13–28.
Jonas, Hans. 2017. Une Éthique pour la Nature. Translated by Sylvie Courtine-Denamy. Paris: Flammarion.
Jones, Phil. 2021. Work Without the Worker: Labour in the Age of Platform Capitalism. New York: Verso.
Kołakowski, Leszek. 2005. Main Currents of Marxism. New York: Norton.
Koselleck, Reinhart. 2012. Crisi. Per un lessico della modernità. Translated by Genaro Imbriano and Silvia Rodeschini. Verona: Ombre Corte.
Le Breton, D. 2018. “Ambivalence in the World Risk Society.” Theory, Culture & Society 35(8): 141–156.
Levy, Daniel. 2016. “Cosmopolitanizing Catastrophism: Remembering the Future.” Theory, Culture & Society 33(8): 291–299.
Long, Heather. 2021. “Millions of Jobs Probably Aren’t Coming Back, Even after the Pandemic Ends.” Washington Post, February 17.
Lorey, Isabell. 2015. State of Insecutiry: Government of the Precarious. New York: Verso.
Luhmann, Niklas. 1997. Die Gesellschaft der Gesellschaft II. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Maguire, Alex. 2020. “A Dying Class: The Traditional Middle-Class in Britain 2020.” Historical Materialism, December 11.
Majewska, Ewa. 2020. “Precarity and Gender: What’s Love Got to Do With It.” Praktyka Teoretyczna 38(4): 19–48. https://doi.org/10.14746/prt2020.4.2.
Marcuse, Herbert. 1966. Eros and Civilization. Boston: Beacon.
Marcuse, Herbert. 2015. “The Historical Fate of Bourgeois Democracy.” In Towards a Critical Theory of Society. London: Routledge.
Marini, Ruy Mauro. 1993. “La crisis teórica.” In América Latina: Integración y Democracia. Caracas: Nueva Sociedad.
Marin, Claire. 2019. Rupture(s). Paris: Éditions de l’Observatoire.
Marx, Karl. 1962. Das Kapital: Kritik der politischen Ökonomie I. Berlin: Dietz.
Marx, Karl, and Friedrich Engels. 1978. Die deutsche Ideologie. Berlin: Dietz.
Mau, Soren. 2021. Stummer Zwang. Eine marxistische Analyse der ökonomischen Macht im Kapitalismus. Berlin: Dietz.
McDonough, Terrence, Michael Reich, and David Kotz. 2010. “Social Structure of Accumulation Theory for the 21st Century.” In Contemporaty Capitalism and Its Crises: Social Structure of Accumulation Theory for the 21st Century, edited by Terrence McDonough, Michael Reich and David Kotz. Cambridge: Cambridge University Press.
Mearsheimer, John. 2019. “Bound to Fail: the Rise and Fall of the Liberal International Order.” International Security 43(4): 7–50.
Mészarós, István. 2022. Beyond Leviathan: Critique of the State. New York: Monthly Review Press.
Mitropoulos, Angela. 2005. “Precari-Us?” Transversal Texts 3(2).
Moore, Jason. 2016. Anthropocene or Capitalocene? Nature, History, and the Crisis of Capitalism. Oakland: PM Press.
Morelock, Jeremiah. 2018. Critical Theory and Authoritarian Populism. London: University of Westminster Press.
Morelock, Jeremiah. 2021. How to Critique Authoritarian Populism: Methodologies of the Frankfurt School. Leiden: Brill.
Morelock, Jeremiah, and Felipe Ziotti Narita. 2021. The Society of the Selfie: Social Media and the Crisis of Liberal Democracy. London: University of Westminster Press.
Mythen, Gabe. 2014. Understanding Risk Society. London: Palgrave Macmillan.
Narita, Felipe Ziotti. 2019. “Espectros da multidão.” Revista USP 122(3): 89–98.
Narita, Felipe Ziotti. 2020. “Between a Double Crisis: Precarization, Extractivism and the Futures of the Commonist Politics.” Praktyka Teoretyczna 38(4): 124–133. https://doi.org/10.14746/prt2020.4.6.
Narita, Felipe Ziotti. 2021. “No terreno normativo da modernidade.” Transições 2(1): 189–230.
Natalino, Marco. 2020. Estimativa da População em Situação de Rua no Brasil. Rio de Janeiro: IPEA.
Negri, Antonio. 1991. Marx Beyond Marx: Lessons on the Grundrisse. Translated by Harry Cleaver, Michael Ryan, Jim Fleming and Maurizio Viano. London: Pluto.
NPR. 2021. “Growth of Homelessness During 2020 Was Devastating, Even Before the Pandemic.” NPR, March 18.
O’Kane, Chris. 2021. “Reification and the Critical Theory of Contemporary Society.” Critical Historical Studies 8(1): 110–132.
Oliveira, Walter Lisboa, Zenith Delabrida, André Faro, and Elder Cerqueira Santos. 2020. “Intolerance of Uncertainty and Mental Health in Brazil During the COVID-19 Pandemic.” Suma Psicológica 27(1): 32–49.
Ong, Aihwa. 2006. Neoliberalism as Exception: Mutations in Citizenship and Sovereignty. Durham: Duke University Press.
Papadimitropoulos, Vangelis. 2020. The Commons: Economic Alternatives in the Digital Age. London: University of Westminster Press.
Pascale, Celine-Marie. 2021. Living on the Edge: When Hard Times Become a Way of Life. London: Polity.
Pérez-Lanzac, Carmen. 2020. “La generación arrollada por dos crisis.” El País, April 25.
Peron, Alcides. 2019. American Way of War: Guerra Cirúrgica e o Emprego de Drones Armados em Conflitos Internacionais. Curitiba: Appris.
Pierret, Régis. 2013. “Qu’est-ce que la précarité?” Socio 2(2): 307–330.
Pignarre, Philippe, and Isabelle Stengers. 2007. La Sorcellerie Capitaliste. Pratiques de Désenvoûtement. Paris: La Découverte.
Pradella, Lucia. 2014. Globalization and the Critique of Political Economy. London: Routledge.
Priest, Dana, Craig Timberg, and Souad Makhennet. 2021. “Private Israeli Spyware Used to Hack Cellphones of Journalists, Activists Worldwide.” Washington Post, July 18.
Ravenelle, Alexandrea. 2019. Hustle and Gig: Struggling and Surviving in the Sharing Economy. Palo Alto: University of California Press.
Rego, Walquiria Leão, and Alessandro Pinzani. 2014. Vozes do Bolsa Família. São Paulo: UNESP Press.
Rendueles, César, and Joan Subirats. 2016. Los bienes comunes. Madrid: Icaria.
Rodrik, Dani. 2011. The Globalization Paradox. New York: W.W. Norton.
Roitman, Janet. 2014. Anti-Crisis. New York: Duke University Press.
Rosario, Teresita Cruz, and Jonathan Rigg. 2019. “Living in an Age of Precarity in 21st Century Asia.” Journal of Contemporary Asia 49(4): 517–527.
Santos, Theotonio. 1978. Imperialismo y Dependencia. Mexico: Editorial Era.
Scholz, Trebor. 2016. Uberworked and Underpaid. London: Polity.
Schweiger, Gottfried. 2020. Poverty, Inequality and the Critical Theory of Recognition. London: Springer.
Shavit, Tal, Arie Sherman, and Daniela Aisenberg. 2021. “The Effects of the COVID-19 Crisis on the Subjective Well-Being of the Isralei Population.” Current Psychology 29(3): 211–235.
Skidelsky, Robert. 2010. Keynes: The Return of the Master. New York: Public Affairs.
Smulewicz-Zucker, Gregory. 2020. Confronting Reification. Leiden: Brill.
Sotiropoulos, Dimitris, John Milios, and Spyros Lapatsioras. 2013. A Political Economy of Contemporary Capitalism and its Crisis. London: Routledge.
Standing, Guy. 2011. The Precariat. London: Bloomsbury.
Stiglitz, Joseph. 2006. The Price of Inequality. New York: W.W. Norton.
Stirk, Peter. 2005. Critical Theory, Politics and Society. London: Continuum.
Strobl, Natascha. 2021. Radikalisierter Konservatismus. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Sznaider, Natan. 2015. “Ulrich Beck and Classical Sociological Theory.” Journal of Classical Sociology 15(2): 220–225.
Walby, Sylvia. 2015. Crisis. London: Polity.
Xavier, Getulio. 2021. “Reforma trabalhista completa 4 anos sem cumprir suas promesas.” Carta Capital, July 13.
Wilson, Elizabeth. 1989. Hallucinations: Life in a Post-Modern City. London: Hutchinson Radius.
Woodcock, Jamie, and Mark Graham. 2019. The Gig Economy: A Critical Introduction. London: Polity.
Young, Iris Marion. 2000. Inclusion and Democracy. Oxford: Oxford University Press.
Žižek, Slavoj. 2011. Living in the End Times. New York: Verso.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.