Rozłam w operaizmie w świetle dynamiki włoskiego ruchu robotniczego w „czerwonym dziesięcioleciu” (1969–1980)

Article Sidebar

Opublikowane: gru 15, 2015
DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2015.1.5
Słowa kluczowe:
operaizm, rozłam, Mario Tronti, Raniero Panzieri, autonomia tego, co polityczne, marksizm.

Main Article Content

Zbigniew Marcin Kowalewski
Le Monde diplomatique – Edycja polska Instytut Wydawniczy Książka i Prasa ul. Twarda 60, 00-818 Warszawa, Polska

Abstrakt

Operaizm powstał w 1960–1961 roku z inicjatywy Raniero Panzieriego jako nurt radykalnej odnowy teoretycznej marksizmu w walce z obiektywizmem i historyzmem oraz równie radykalnej odnowy strategicznej ruchu robotniczego w walce z dominującym w nim reformizmem. Miał mieć za podstawę materialistyczną lekturę Kapitału „z robotniczego punktu widzenia”. Wkrótce okazało się, że jest głęboko podzielony teoretycznie i politycznie. W 1963 roku w środowisku operaistycznym nastąpił rozłam. Większość skupiona wokół Maria Trontiego oddzieliła się, dokonując antymaterialistycznej rewizji marksizmu i stworzyła metafizykę autonomii robotniczej. Ogromna fala walk robotniczych w latach 1969–1980 przyniosła wyraźne rozstrzygnięcia w fundamentalnych kwestiach spornych, które podzieliły operaistów.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Kowalewski, Z. M. (2015). Rozłam w operaizmie w świetle dynamiki włoskiego ruchu robotniczego w „czerwonym dziesięcioleciu” (1969–1980). Praktyka Teoretyczna, 15(1), 163-214. https://doi.org/10.14746/prt.2015.1.5
Numer
Tom 15 Nr 1 (2015): PRACA I WARTOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYM KAPITALIZMIE
Dział
ROZŁAM W OPERAIZMIE
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.

Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.

Biogram autora

Zbigniew Marcin Kowalewski, Le Monde diplomatique – Edycja polska Instytut Wydawniczy Książka i Prasa ul. Twarda 60, 00-818 Warszawa, Polska

Zbigniew Marcin Kowalewski zajmuje się historią i antropologią ruchów rewolucyjnych i masowych ruchów społecznych, dialektyką nierównomiernego i kombinowanego rozwoju oraz nacjonalizmem narodów kolonialnych i zależnych. Jego najnowsze publikacje to Give Us Back Our Factories! Between Resisting Exploitation and the Struggle for Workers’ Power in Poland, 1944-1981, w antologii Ours to Master and to Own: Workers’ Control from the Commune to the Present (2011), Czarny Bóg i biały diabeł w miejskich gettach Ameryki. Religia i czarny nacjonalizm Narodu Islamu (2013) oraz seria artykułów o Ukrainie po Majdanie opublikowanych na łamach francuskiego dziennika elektronicznego „Mediapart” (2014-2015). Jest zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika „Le Monde diplomatique – Edycja polska” i redaktorem wydawanego we Włoszech rocznika „Che Guevara – Quaderni della Fondazione Ernesto Che Guevara”.

Bibliografia

  1. Agazzi, Emilio. 1976. „Crisi del togliattismo e ipotesi alternative negli anni ‘60: Raniero Panzieri.” W Da Togliatti alla nuova sinistra: Non basta oggi essere contro Togliatti, bisogna andare anche oltre. Roma: Alfani.
  2. Agazzi, Emilio. 1977. „Prefazione.” W Mario Alcaro, Dellavolpismo e nuova sinistra. Bari: Dedalo.
  3. Alcaro, Mario. 1977. Dellavolpismo e nuova sinistra. Bari: Dedalo.
  4. Althusser, Louis. 1994. Écrits philosophiques et politiques, t. 1. Paris: STOCK/IMEC.
  5. Althusser, Louis. 1995. Sur la reproduction. Paris: PUF.
  6. Balibar, Étienne. 1977. „À nouveau sur la contradiction: Dialectique des luttes de classes et lutte de classes dans la dialectique.” W Sur la dialectique, Paris: CERM – Éditions Sociales.
  7. Balicco, Daniele. 2011. „Una lettera a Nietzsche: Fortini e il nichilismo di massa.” Allegoria: Per uno Studio Materialistico della Letteratura 63: 103–133.
  8. Bellofiore, Riccardo. 1982. „L’operaismo degli anni ‘60 e la critica dell’economia politica.” Unità Proletaria 1–2: 100–112.
  9. Bernocchi, Pierro. 1998. Per una critica del ’68. Bolsena: Massari Editore.
  10. Billi, Fabrizio (red.). 2001. Gli anni della rivolta, 1960-1980: Prima, durante e dopo il ’68. Milano: Punto Roso.
  11. Bologna, Sergio. 1972. „Composizione di classe e teoria del partito alle origini del movimento consiliare.” W Operai e Stato. Lotte operaie e riforma dello Stato capitalistico tra Rivoluzione d’Ottobre e New Deal. Milano: Feltrinelli.
  12. Bologna, Sergio. 1973. „Il rapporto società-fabbrica come categoria storica.” Primo Maggio 2: 1–8.
  13. Bologna, Sergio. 1991. „The Theory and History of the Mass Worker in Italy.” Common Sense: Journal of Edinburgh Conference of Socialist Economists 11: 52–78.
  14. Broué, Pierre. 1997. Histoire de l’Internationale communiste 1919–1943. Paris: Fayard.
  15. Carlino, Fabrizio. 2012. „Réponse à Thomas Bolmain.” http://orbi.ulg.ac.be/bitstream/2268/131472/1/Table_Ronde_autour_de_La_Sequence_Rouge_Italienne_Cahiers_du_GRM_II.pdf
  16. Cavazzini, Andrea. 2011. „Introduction des Quaderni Rossi.” http://f.hypotheses.org/wp-content/blogs.dir/1106/files/2013/01/GRM_5_annee_Cavazzini_3_decembre_2011.pdf
  17. Ciccariello-Maher, George. 2006. „»Detached Irony Toward the Rest«: Working-Class One-Sidedness from Sorel to Tronti.” The Commoner 11: 54–73.
  18. Colletti, Lucio. 1974. „A Political and Philosophical Interview.” New Left Review 86: 3–28.
  19. Colombo, Yurii. 1995. Il movimento trotskista in Italia durante la stagione dei movimenti sociali. Praca dyplomowa, Università degli Studi di Milano, Facoltà di Scienze Politiche.
  20. Comitato Unitario di Base della Pirelli. 1969. „Lotta della classe operaia alla Pirelli di Milano + 17 documenti e volantini del CUB Pirelli – 1968/69.” http://www.lotta-continua.it/storia/documenti/
  21. Compagni della Fiat, delegati operai! 1968. Volantino fatto dai delegati di squadra delle Officine Ausiliarie di Mirafiori.
  22. Corradi, Cristina. 2011. „Panzieri, Tronti, Negri: Le diverse eredità dell’operaismo italiano.” Consecutio Temporum: Rivista Critica della Postmodernità 1: 53–72.
  23. Di Leo, Rita. 1965. „Operai e Pci: Storia di un rapporto difficile.” Classe Operaia 3: 27–30.
  24. Farris, Sara R. 2013. „Althusser and Tronti: The Primacy of Politics Versus the Autonomy of the Political.” W Encountering Althusser. Politics and Materialism in Contemporary Radical Thought, red. Katja Diefenbach, Sara R. Farris, Gal Kirn, Peter D. Thomas. London–New Delhi–New York–Sydney: Bloomsbury.
  25. Fasulo, Fabrizio. 2014. „Raniero Panzieri and Workers’ Inquiry: The Perspective of Living Labour, the Function of Science and the Relationship between Class and Capital.” ephemera: theory and politics in organization 14(3): 315–333.
  26. Fernández Buey, Francisco. 1984. Contribución a la crítica del marxismo cientificista: Una aproximación a la obra de Galvano della Volpe. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona.
  27. Ferraris, Pino [Federazione torinese del PSIUP]. 1969. Delegati operai e consigli in tutte le fabbriche. Torino: STILE.
  28. Ferraris, Pino. 1998. „Delegati operai e democrazia diretta in Fiat nel ‘69: Un inedito del luglio 1969.” Vis-à-Vis: Quaderni per l’Autonomia di Classe 6: 145–160.
  29. Ferraris, Pino. 2011. „Raniero Panzieri: Una critica da sinistra dello stalinismo per un socialismo della democrazia diretta.” W L’Altronovecento: Comunismo eretico e pensiero critico, t. 2, red. Pier Paolo Poggio. Milano: Fondazione L. Micheletti Book.
  30. Filipini, Michele. 2011. „Mario Tronti e l’operaismo politico degli anni Sessanta.” W Cahiers du GRM, n° 2: La Séquence rouge italienne, red. Groupe de Recherches Matérialistes. Paris: EuroPhilosophie Editions.
  31. Foa, Vittorio. 1961. „Lotte operaie nello sviluppo capitalistico.” Quaderni Rossi 1: 1–17.
  32. Fugazza Mariachiara. 1975. „Dellavolpismo e nuova sinistra: Sul rapporto tra i »Quaderni Rossi« e il marxismo teorico.” Aut aut 149/150: 123–139.
  33. Garavani, Sergio. 1961. „Salario e rivendicazioni di potere.” Quaderni Rossi 1: 91–97.
  34. Garavani, Sergio. 2007. „Lontano dai palazzi: La storia degli operai come storia d’Italia.” Studi Storici 1: 277–288.
  35. Golden, Miriam. 1982. „L’austerità e i rapporti base-vertice nel caso dei metalmeccanici.” Laboratorio Politico 5–6: 59–77.
  36. Golden, Miriam. 1988a. „Historical Memory and Ideological Orientations in the Italian Workers’ Movement.” Politics and Society 16(1): 1–34.
  37. Golden, Miriam. 1988b. Labor Divided: Austerity and Working-Class Politics in Contemporary Italy. Ithaca–London: Cornell University Press.
  38. Illuminati, Augusto [Vladimiro Bernieri]. 1964. „Un foglio menscevico.” Bandiera Rossa 2.
  39. Kowalewski, Zbigniew Marcin. 2006. „Od rad fabrycznych do robotników pod bronią: Bordiga, Gramsci i komuniści włoscy wobec autonomii robotniczej 1919–1922.” Rewolucja 4: 247–418.
  40. Lanzardo, Liliana. 1971. Classe operaia e partito comunista alla Fiat. La strategia della collaborazione: 1945–1949. Torino: Einaudi.
  41. Lanzardo, Liliana. 1989. Personalità operaia e coscienza di classe: Comunisti e cattolici nelle fabbriche torinesi del dopoguerra. Milano: Franco Angeli.
  42. Lanzardo, Liliana i Massimo Vetere. 1966. „Interventi politici contro la razionalizzazione capitalistica.” Quaderni Rossi 6: 47–140.
  43. Libertini, Lucio i Raniero Panzieri. 1969. „Sette tesi sulla questione del controllo operaio.” W La sinistra e il controllo operaio, red. Lucio Libertini. Milano: Feltrinelli.
  44. Maitan, Livio. 1973. „Le mouvement ouvrier dans une phase critique: Sur le contrôle ouvrier.” W Contrôle ouvrier, conseils ouvriers, autogestion, t. 3, red. Ernest Mandel. Paris: Maspero.
  45. Maitan, Livio. 1974. „Quelques rappels et les leçons essentielles de l’expérience italienne.” Quatrième Internationale 18–19: 14–19.
  46. Maitan, Livio. 2002. La strada percorsa. Dalla Resistenza ai nuovi movimenti: Lettura critica e scelte alternative. Bolsena: Massari Editore.
  47. Malice, Teresa. 2013. Berlino Est, 17 giugno 1953: Lo sguardo della sinistra italiana sulla rivolta operaia nella DDR. Praca dyplomowa, Università di Bologna, Scuola di Lettere e Beni Culturali.
  48. Mancini, Sandro. 1977. Socialismo e democrazia diretta: Introduzione a Raniero Panzieri. Bari: Dedalo.
  49. Mandel, Ernest, i Henri Weber (wywiad). 1976. „Sur la stratégie révolutionnaire en Europe occidentale.” Critique Communiste 8–9: 135–176.
  50. Melegari, Diego. 2011. „Negri et Tronti, entre social et politique: L’opéraïsme et la question de l’organisation.” Cahiers du GRM, n° 2: La Séquence rouge italienne, red. Groupe de Recherches Matérialistes. Paris: EuroPhilosophie Editions.
  51. Moscato, Antonio. 1971. „Les luttes ouvrières en Europe.” Quatrième Internationale 49: 22–26.
  52. Negri, Toni. 1979. Il dominio e il sabotaggio: Sul metodo marxista della transformazione sociale. Milano: Feltrinelli.
  53. Pala, Gianfranco. 1994. „Panzieri, Marx e la critica dell’economia politica.” Convegno Panzieri trent’anni dopo, Pisa, 28–29 stycznia.
  54. Panzieri, Raniero. 1973. Scritti 1956–1960. Milano: Lampugnani Nigri.
  55. Panzieri, Raniero. 1976. Lotte operaie nello sviluppo capitalistico. Torino: Einaudi.
  56. Pellegrini, Edgardo. 1970. „Les conseils de délégués après les grèves en Italie.” Quatrième Internationale 44: 19–23.
  57. Piccolo, Rosario. 1996. „Ripensando Panzieri trent’anni dopo.” Vis-à-Vis: Quaderni per l’Autonomia di Classe 4: 119–136.
  58. Pierini, Maria Novella [Silvia Guidi]. 1966. „»Operai e capitale« di Mario Tronti: Misticismo teorico, pratica opportunista.” Bandiera Rossa 12.
  59. Pons, Silvio. 2007. „Togliatti e Stalin.” W Togliatti nel suo tempo, red. Roberto Gualtieri, Carlo Spagnolo i Ermanno Taviani. Roma: Carocci.
  60. Quaderni Rossi (artykuł redakcyjny). 1963. „Piano capitalistico e classe operaia.” Quaderni Rossi 3: 1–43.
  61. Rizzo, Domenico. 2001. Il Partito socialista e Raniero Panzieri in Sicilia 1949-1955. Soveria Mannelli: Rubbettino.
  62. Sbardella, Rafaele. 2000. „La NEP di »Classe Operaia«.” Vis-à-Vis: Quaderni per l’Autonomia di Classe 8: 172–188.
  63. Sternhell, Zeev, Mario Sznajder i Maia Asheri. 1994. The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton: Princeton University Press.
  64. Tripodi, Salvatore (red.). 2012. Il dibattito politico nel PSIUP torinese (1964–1972). Torino. http://www.pinoferraris.it/wp-content/uploads/2012/05/Psiup-Torino.pdf
  65. Tronti, Mario. 1958. „Alcune questioni intorno al marxismo di Gramsci.” W Tronti, Mario. Studi gramsciani. Roma: Editori Riuniti.
  66. Tronti, Mario. 1959. „Tra materialismo dialettico e filosofia della prassi: Gramsci e Labriola.” W La città futura. Saggi sulla figura e il pensiero di Antonio Gramsci, red. Alberto Caracciolo i Gianni Scalia. Milano: Feltrinelli.
  67. Tronti, Mario. 2006. Operai e capitale. Roma: DeriveApprodi.
  68. Tronti, Mario. 2009. Non si può accettare. Roma: Ediesse.
  69. Turchetto, Maria. 1995. „Ripensamento della nozione di »rapporti di produzione« in Panzieri.” W Turchetto, Maria. Ripensando Panzieri trent’anni dopo. Pisa: BFS edizioni.
  70. Turchetto, Maria. 2008. „From »Mass Worker« to »Empire«: The Disconcerting Trajectory of Italian Operaismo.” W Critical Companion to Contemporary Marxism, red. Jacques Bidet i Stathis Kouvelakis. Leiden–Boston: Brill.
  71. Violi, Carlo. 2010. „Galvano della Volpe e il rapporto di solidarietà accademica con Panzieri-Debenedetti-Mazzarino.” Illuminazioni 14: 100–225.
  72. Wright, Steven. 2002. Storming Heaven: Class Composition and Struggle in Italian Autonomist Marxism. London–Sterling: Pluto Press.
  73. Wright, Steven. 2005. „A Party of Autonomy?” W Resistance in Practice: The Philosophy of Antonio Negri, red. Timothy S. Murphy i Abdul-Karim Mustapha. London–Ann Arbor: Pluto Press.
  74. Wright, Steven. 2008. „Mapping Pathways within Italian Autonomist Marxism: A Preliminary Survey.” Historical Materialism 16: 111–140.