Struktury, historia i praxis. O sporze Sartre’a z Levi-Straussem z dzisiejszej perspektywy

Abstrakt

W artykule zostaje przypomniany historyczny spór między Sartrem i Lévi-Straussem dotyczący rozumienia dialektyki (relacji między rozumem dialektycznym i rozumem analitycznym), który był zarazem sporem o pojęcia historii i struktury, status świadomej podmiotowości i rolę swobodnego działania, „sporem o człowieka” i sposób uprawiania antropologii, w tym o stosunek filozofii do nauki/nauk empirycznych. Zamiast prostego przeciwstawienia stanowisk Sartre’a i Lévi-Straussa autorka stara się wydobyć dość złożoną, dialektyczną grę między nimi, podkreślając jednak ich ostateczną opozycyjność, którą wiąże z nieusuwalnym napięciem między biegunami całej nowoczesnej filozofii i kultury, przede wszystkim biegunami subiektywizmu i obiektywizmu. To napięcie ujawnia się w różnych sposobach pojmowania i badania człowieka w ogóle (jako przede wszystkim podmiotu i projektu lub, przeciwnie, przedmiotu i uwarunkowanego elementu znacznie szerszego uniwersum), ale także w relacji między kulturą i naturą oraz – wreszcie – relacji między różnymi kulturami. Celem artykułu jest nie tylko rekonstrukcja historycznego sporu, ale również jego aktualizacja, tj. odniesienie go do całkowicie współczesnych dyskusji o charakterze teoretycznym i praktycznym, moralno-politycznym, dotyczących takich zagadnień jak status umysłu i świadomości, a także kwestii ekologicznych i pytań o możliwe i pożądane relacje między światem zachodu oraz innymi kulturami. W świetle artykułu napięcie między stanowiskami à la Sartre i à la Lévi-Strauss jawi się we współczesnych dyskusjach jako obecne i żywe.