Religion which can be used to everything. A review of Franz Overbeck’s Finis Christianismi
PDF (Język Polski)

Keywords

Franz Overbeck
Hans Blumenberg
Karl Barth
finis Christianismi
political theology
eschatology
cultural Protestantism

How to Cite

Jędrzejek, M. (2015). Religion which can be used to everything. A review of Franz Overbeck’s Finis Christianismi. Praktyka Teoretyczna, 17(3), 228–239. https://doi.org/10.14746/prt.2015.3.12

Abstract

The aim of an article is to analyse a problem of belief and history in Franz Overbeck’s selected writings. Overbeck (1837–1905), a German theologian-agnostic and historian of Christianity, known also in regard to his close friendship with Friedrich Nietzsche, describes in his works the eschatological and countercultural dimension of an origin Christianity. During the history of the Church eschatology was slowly replaced by a conservative project with its aim to maintain and to stabilize the Western culture and civilization. For this reason Overbeck – defending Christianity as an integral cultural phenomenon and referring to its universalist heritage – criticizes representatives of the “cultural Protestantism” (A. Harnack) and post-Christian and nationalistic alternatives (P. Lagarde, D.F. Strauss). In my paper I argue that from the perspective of eschatological Christianity Overbeck’s remarks against traditionalistic, liberal and leftist political theology remain valid. I present also two separate ways of Overbeck’s reception in 20th-century German thought – a revival of Protestantism as a “state of exception” religion (K. Barth) and a critique of theology and a skeptical-ironic farewell to Christianity (H. Blumenberg).

https://doi.org/10.14746/prt.2015.3.12
PDF (Język Polski)

References

Albert, Hans. 1979. Das Elend der Theologie: Kritische Auseinandersetzung mit Hans Küng. Hamburg: Hoffman und Campe Verlag.

Barth, Karl. 1920. „Unerledigte Anfragen an die Theologie.” W Barth, Karl. Zur inneren Lage des Christentums. München: Christian Kaiser Verlag.

Blumenberg, Hans. 1988. Die Legitimität der Neuzeit. Frankfurt/M: Suhrkamp.

Gossman, Lionel. 2000. Basel in the Age of Burckhardt: A Study in Unseasonable Ideas. Chicago: The University of Chicago Press.

Henry, Martin. 2007. „Franz Overbeck: A Review of Recent Literature (Part 1).” Irish Theological Quarterly 72: 391–404.

Henry, Martin. 2013. „Czy teologia ma przyszłość w nowoczesnym świecie?” Kronos 4: 25–37.

Lilla, Mark. 2009. Bezsilny Bóg: Religia, polityka i nowoczesny Zachód. Tłum. Jarosław Mikos. Warszawa: W.A.B.

Nabrings, Arie. 2013. „Teologia między mitem a refleksją: Diagnoza Franza Overbecka.” Tłum. Tadeusz Zatorski. Kronos 4: 38–52.

Holz, Detlef. 1936. Deutsche Menschen: Eine Folge von Briefen, red. Detlef Holz. Luzern: Vita Nova Verlag.

Löwith, Karl. 2001. Od Hegla do Nietzschego: Rewolucyjny przełom w myśli XIX wieku. Tłum. Stanisław Gromadzki. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Löwith, Karl. 2002. Historia powszechna i dzieje zbawienia. Tłum. Józef Marzęcki. Kęty: Antyk.

Overbeck, Franz. 2008. Nietzsche: Zapiski przyjaciela. Tłum. i oprac. Tadeusz Zatorski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Overbeck, Franz. 2014. Finis Christianismi: Wybór pism. Tłum. i oprac. Tadeusz Zatorski. Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.

Sommer, Andreas Urs. 2013. „Thomas Mann i Franz Overbeck.” Tłum. Tadeusz Zatorski. Kronos 4: 53–78.

Taubes, Jacob. 2013. „Odczarowanie teologii. Przyczynek do portretu Overbecka.” W Taubes, Jacob. Apokalipsa i polityka: Eseje mesjańskie. Tłum. Piotr Graczyk i in. Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.

Tichy, Rafał. 2011/2012. „Apokalipsa historii (część 1).” 44. Magazyn Apokaliptyczny 3: 4–71.

Węcławski, Tomasz. 2008. „Wiek XIX – narodziny nowego myślenia w teologii.” W Kościół a teologia dwudziestego wieku, red. Tadeusz Bartoś. Kraków: Homini.

Zatorski, Tadeusz. 2014a. „Sceptyczny przyjaciel proroka.” W Overbeck, Franz. Finis Christianismi: Wybór pism. Tłum. i oprac. Tadeusz Zatorski. Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.

Zatorski, Tadeusz. 2014b. „»Wiemy zbyt wiele«. Czy teolog może nie być ateistą?” Znak 705: 34–43.