Villein (serfdom) and Violence. Literary and Memorial Histories from the 19th century
PDF (Język Polski)

Keywords

villein
violence
realistic novel
memories of the peasants

How to Cite

Tomczok, P. (2017). Villein (serfdom) and Violence. Literary and Memorial Histories from the 19th century. Praktyka Teoretyczna, 23(1), 237–266. https://doi.org/10.14746/prt.2017.1.9

Abstract

This article presents a model of villein-inflicted violence on the basis of 19th century realist novels and the peasant memory of the experience of serfdom. This article brings two disparate bodies of literature together in order to bring to light continuities in the relationship of work and violence across serfdom and capitalism in 19th century Poland. First, the article examines a number of realist novels which do not directly address serfdom amongst its central themes and thus, the representation of villein (serfdom) violence has to be sought at the borders of the world inhabited by the work’s protagonists, usually from the perspective of privileged classes. As such, the problem of serfdom is visible only indirectly, in the form of short fragments of well-known novels. At the same time, these works assume the obviousness of violence against peasants. This article offers an analysis of Polish realist tradition of fiction writing in order to demonstrate how the very social standing of protagonists is maintained at the expense of the people doing physical labor. Second, the article examines descriptions of this violence in the memoirs of peasants, and further offers an analysis of two such examples of the suppression of peasant revolt through physical violence. Deprived of all hope and agency, victims were left only to submit to the coercion of work in total resignation. Bringing these two bodies of literature together reveals the nexus of work and violence which, instead of disappearing with the abolition of villein (serfdom), emerged in the form of new capitalist relationships defined by inequalities between the capitalist and the proletarian.
https://doi.org/10.14746/prt.2017.1.9
PDF (Język Polski)

References

Assorodobraj, Nina. 1946. Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej. Warszawa: Czytelnik.

Bojko, Jakub. 2002. Gorące słowa. Wybór pism. Wybór, wstęp i oprac. Franciszek Ziejka. Kraków: Universitas.

Buck-Morss, Susan. 2014. Hegel, Haiti i historia uniwersalna. Tłum. Katarzyna Bojarska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Burszta, Józef. 1985. Chłopskie źródła kultury. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Cerman, Markus. 2012. Villagers and Lords in Eastern Europe, 1300–1800. Palgrave Macmillan: Basingstoke.

Czernik, Stanisław. 1951. Poezja chłopów polskich. Pieśń ludowa w okresie pańszczyźnianym. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Czernik, Stanisław i Julian Przyboś. 1955. Wzięli diabli pana. Antologia poezji walczącej o postęp i wyzwolenie społeczne 1543–1953. Oprac. Stanisław Czernik i Julian Przyboś. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Schwab, Dieter. 1975. „Eigentum”. W Geschichtliche Grundbegriffe: Historisches Lexikon zur politisch-sozialen Sprache in Deutschland. T. 2. Red. Reinhart Koselleck. Stuttgart: Klett-Cotta.

Deczyński, Kazimierz. 1978. Pamiętnik chłopa nauczyciela. Wstęp i przypisy Krzysztof Groniowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Federici, Silvia. 2004. Caliban and the Witch: Women, the Body and Primitive Accumulation. New York: Autonomedia.

Franko, Iwan. 1979. O literaturze polskiej. Wyboru dokonał i opracował Mikołaj Kuplowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Gerstenberger, Heide. 2017. Markt und Gewalt. Die Funktionsweise des historischen Kapitalismus. Münster: Westfälisches Dampfboot.

Gruszecki, Artur. 1954. Tuzy. Wydawnictwo Literackie: Kraków.

Grynwaser, Hipolit. 1951. Pisma. T. 2. Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku : 1807–1860. Studium archiwalne. Przywódcy i burzyciele włościan. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Bojko, Jakub. 1947. „Z chłopskich doświadczeń i rozmyślań”. W Wybór pisarzy ludowych. T. I. Oprac. Stanisław Pigoń. Wrocław: Ossolineum.

Kant, Immanuel. 2011. Metafizyka moralności. W Immanuel Kant. Dzieła zebrane. T. V. Red. Wojciech Włoch. Touń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Kieniewicz, Stefan. 1953. Sprawa włościańska w powstaniu styczniowym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kochanowicz, Jacek. 1981. Pańszczyźniane gospodarstwo chłopskie w Królestwie Polskim w I połowie XIX w. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział Nauk Ekonomicznych.

Kochanowicz, Jacek. 1992. Spór o teorię gospodarki chłopskiej. Gospodarstwo chłopskie w teorii ekonomii i w historii gospodarczej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Korzeniowski, Józef. 2003. Kollokacja. Kraków: Universitas.

Kowalewski, Krzysztof. 2014. „Pańszczyzna i poddaństwo w Europie Środkowej – stan badań”. W Drogi odrębne, drogi wspólne. Problem specyfiki rozwoju historycznego Europy Środkowo-Wschodniej w XIX–XX wieku. Red. Maciej Janowski. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk.

Koźmian, Kajetan. 2000. Ziemiaństwo polskie, rękopiśmienna wersja poematu w pięciu pieśniach. Tekst odnalazł, oprac., uwagami wstępnymi oraz komentarzem historycznoliterackim opatrzył Piotr Żbikowski; skolacjonowanie tekstu, objaśnienia rzeczowe, filologiczne i historyczne Marek Nalepa. Kraków: Collegium Columbinum.

Kraszewski, Józef Ignacy. 1948. Ulana. Powieść poleska. Objaśnieniami i posłowiem opatrzył Wiktor Hahn. Łódź–Wrocław: Wydawnictwo Władysława Bąka.

Kuligowski, Waldemar. 2016. „Chamska historia Polski. Tezy i antytezy”. Czas Kultury 3.

Leder, Andrzej. 2016. „Nienapisana epopeja”. Teksty Drugie 6.

Leskiewiczowa, Janina. Red. 1964. Zarys historii gospodarstwa wiejskiego w Polsce. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.

Locke, John. 1992. Dwa traktaty o rządzie. Tłum. Zbigniew Rau. Warszawa: PWN.

Mayer, Arno J. 1984. Adelsmacht und Bürgertum. Die Krise der europäischen Gesellschaft 1848–1914. Tłum. Karl Heinz Siber. München: Beck.

Nocznicki, Tomasz. 1947. Moje wspomnienia z ubiegłego życia. Warszawa: nakł. Stronnictwa Ludowego.

Nocznicki, Tomasz. 1965. Wybór pism. Wyboru dokonał i wstępem opatrzył Henryk Syska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza

Orzeszkowa, Eliza. 2009. Nad Niemnem. Oprac. Józef Bachórz. Wrocław: Ossolineum.

Piękoś, Dominik. 1947. „Z lat męczeństwa ludu (na tle podania ludowego)”. W Wybór pisarzy ludowych. T. II. Oprac. Stanisław Pigoń. Wrocław: Ossolineum.

Pigoń, Stanisław. 1974. Na drogach kultury ludowej. Rozprawy i studia. Wyb. i oprac. Tomasz Jodełka-Burzecki. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Pigoń, Stanisław. 1983. Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Piszczkowski, Mieczysław. Oprac. i wstęp. 1972. Wieś pańszczyźniana w literaturze polskiej (w. XV–XIX). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Polanyi, Karl. 2010. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów. Tłum. Maria Zawadzka. Warszawa: PWN.

Rauszer, Michał. 2016. „Buntów chłopskich nie było. Pańszczyzna i opór”. Czas Kultury 3: 90-99.

Reemtsma, Jan Philipp. 2011. Zaufanie i przemoc: esej o szczególnej konstelacji nowoczesności. Tłum. Magdalena Kałużna, Izabela Sellmer, Katarzyna Śliwińska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Rychliński, Stanisław. 1976. Wybór pism. Wyboru dokonał i wstępem opatrzył Przemysław Wójcik. Warszawa: PWN.

Schumpeter, Joseph A. 2009. Kapitalizm, socjalizm, demokracja. Tłum. Michał Rusiński. Warszawa: PWN.

Sismondi, Jean Charles Léonard Simonde de. 1955. Nowe zasady ekonomii politycznej czyli o bogactwie i jego stosunku do ludności. T. I–II. Tłum. Witold Giełżyński. Warszawa: PWN.

Skarbek, Fryderyk. 2013. Gospodarstwo narodowe. Wybór pism. Wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył Piotr Szymaniec. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.

Sofsky, Wolfgang. 1999. Traktat o przemocy. Tłum. Marek Adamski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

Stankiewicz, Zbigniew. 1968. „Okres reform uwłaszczeniowych”. W Z dziejów chłopów polskich (od wczesnego feudalizmu do 1939 r.). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Staszic, Stanisław. 1954. „O statystyce Polski”. W Stanisław Staszic. Pisma filozoficzne i społeczne. Red. Bogdan Suchodolski. Warszawa: PWN.

Sygietyński, Antoni. 2004. Wysadzony z siodła. Kraków: Universitas.

Szymonowic, Szymon. 2000. Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Oprac. Janusz Pelc. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Śreniowski, Stanisław. 1947. Dzieje chłopów w Polsce. Szkice o ustroju społecznym. Warszawa: Czytelnik.

Topolski, Jerzy. 1982. „Modele teoretyczne i historyczne w interpretacji rozwoju feudalizmu w Europie Wschodniej (X–XVIII wieku)”. W Jerzy Topolski. Prawda i model w historiografii. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

Wasiewicz, Jan. 2014. „Bunty chłopskie”. W Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności. Red. Stefan Bednarek, Bartosz Korzeniewski. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Witos, Wincenty. 1947. „Dawniej a teraz”. W Wybór pisarzy ludowych. T. I. Oprac. Stanisław Pigoń. Wrocław: Ossolineum.

Witos, Wincenty. 1947a. „Oświata przelewa się przez brzegi”. W Wybór pisarzy ludowych. T. I. Oprac. Stanisław Pigoń. Wrocław: Ossolineum.

Wołk-Gumplowiczowa, Wanda. 1939. Chłopi, mieszczaństwo i szlachta w powieści polskiej w pierwszej połowie XIX w. Warszawa: Nasza Księgarnia.