Słowa kluczowe
marksizm
bogotwórstwo
uniwersalna nauka organizacji
pozytywizm
ewolucjonizm
prakseologia
tektologia
Jak cytować
Abstrakt
Aleksandr Bogdanow był jednym z głównych przedstawicieli marksizmu i pozytywizmu w filozofii rosyjskiej na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku; jego zróżnicowany dorobek naukowy nie był jak dotąd systematycznie ani szczegółowo badany, czego konsekwencją jest z jednej strony powielanie w literaturze przedmiotu nie do końca adekwatnych interpretacji jego stanowiska, którego nie należy utożsamiać bogotwórstwem, zaś z drugiej umniejszanie jego wkładu zarówno w rozwój myśli rosyjskiej, jak i współczesnej nauki. Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja koncepcji metodologicznej Bogdanowa – tektologii, uniwersalnej nauki organizacji, z uwzględnieniem źródeł filozoficznych poszczególnych jej tez. Na tej podstawie postaram się wykazać, dlaczego uniwersalna nauka organizacji może być rozpatrywana jako wczesna forma ogólnej teorii sprawnego działania Tadeusza Kotarbińskiego.
Bibliografia
Bertalanffy, Ludwig von. 1984. Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Tłum. Ewa Woydyłło-Woźniak. Warszawa: PWN.
Bierdajew, Mikołaj. 1986. „Filozoficzna prawda i inteligencka racja.” W Drogowskazy. Zbiór rozpraw i inteligencji rosyjskiej. Tłum. PAJCAW. Warszawa: Przedświt.
Bierdajew, Mikołaj. 1902. „Zamietka o knige g. Bogdanowa. Poznanije c istoriczieskoj toczki zrenija.” Woprosy fiłosofii i psichołogii 64(4): 839–853.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1904. Epiriomonizm. Statji po fiłosofii. Moskwa: Izdatielstwo S. Dorowatowskogo i A. Czarusznikowa.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1908. Krasnaja zwiezda. Sankt-Peterburg: t-wo chudoż.-pieczati.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1913. Fiłosofija żywogo opyta. Popularnyje oczerki. Peterburg: M.I. Siemionowa.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1991. „Wiera i nauka (o knige V. Ilina »Materializm i empiriokriticyzm«).” Woprosy fiłosofii 12: 39–88.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 2003. „Nauka i rassużdatielstwo (po powodu statjej N. Kariewa »Tektologija ili dialiektika«.” W Tektologija. Wsieobszczaja organizacionnaja nauka. T. 1–3, 411–429. Moskwa: „Finansy”.
Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 2003. Tektologija. Wsieobszczaja organizacionnaja nauka. T. 1–3. Moskwa: „Finansy”.
Chwedeńczuk, Bohdan. 2009. „Filozofia w Analizie wrażeń.” W. Mach, Ernst. Analiza wrażeń. Tłum. Marcin Miłkowski, IX–XXX. Warszawa: PWN.
Franc, Swietłana Wiktorowna. 2001. „Religioznyj marksizm: ideja uniwiersalnych cennostiej w fiłosofskich wozzrenijach A.W. Łunaczarskogo.” W Tolerantnost’ w sowriemennoj cywilizacyi, 207–214. Jekatierinburg: Izdatielstwo Uralskogo Uniwiersitieta.
Gare, Arran. 2000. „Aleksandr Bogdanov and Systems Theory.” Democracy & Nature 6(3): 341–359. http://dx.doi.org/10.1080/10855660020020230.
Gorelick, George. 1980. „Introduction.” W Bogdanov, Aleksandr. Essays in Tektology. Tłum. George Gorelik, i–vii. California: Intersystems Publication.
Gostiejev, Ilja Andriejewicz. 2008. „Idiei bogostroitelstwa w publicistikie i chudożestwiennom diskursie M. Gor’kogo: chronoligija i ewolucyja.” Izwiestija Rosijskogo Gosudarstwiennogo Pedagogiczieskogo Uniwiersiteta Imienni A.I. Giercena 35(76): 111–115. https://lib.herzen.spb.ru/media/magazines/contents/1/35(76)1/gosteev_35_76_1_111_115.pdf.
Jagodinskij, Wiktor Nikołajewicz. 2006. Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow (Malinowskij) 1873–1928. Moskwa: Nauka.
Kołakowaski, Leszek. 2015. Filozofia pozytywistyczna. Warszawa: PWN.
Kołakowaski, Leszek. 2015. 2009. Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład. T. 2. Warszawa: PWN.
Kotarbiński, Tadeusz. 1955. Traktat o dobrej robocie. Łódź: Ossolineum.
Kotarbiński, Tadeusz. 1957. „A.A. Bogdanow: Tektologia, uniwersalna nauka organizacji.” W Wybór pism. Myśli o działaniu. T. 1, 387–394. Warszawa: PWN.
Kotarbiński, Tadeusz. 1961. „Rozwój prakseologi.” Kultura i społeczeństwo 4: 3–15.
Kotarbiński, Tadeusz. 1975. Hasło dobrej roboty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Kotarbiński, Tadeusz. 2006. Abecadło praktyczności. Olsztyn: Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego.
Krajewski, Władysław. 2011. „Naukowa filozofia przyrody.” W Filzofia przyrody – dziś, red. Włodzimiesz Ługowski i Igor Lisiejew, 28–32. Warszawa: IFIS PAN.
Lenin, Włodzimierz Ilicz. 1948. „Materializm a empiriokrytycyzm.” W Dzieła. T. 14. Warszawa: Książka i Wiedza.
Lenin, Włodzimierz Ilicz. 2006. O stosunku partii robotniczej do religii (1909). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Lubański, Mieczysław. 1978. „Człowiek, system, informacja.” Studia Philosophiae Christianae 14(2): 101–144.
Łunaczarskij, Anatolij Wasiljewicz. 1911. Religija i socjalizm. T. 2. Sankt-Petersburg: Spb.
Mach, Ernst. 1899. Odczyty popularno-naukowe. Tłum. Stanisław Kramsztyk. Łódź: Wydawnictwo Przeglądu Filozoficznego.
Mach, Ernst. 1899. 1902. O widzeniu: o symetrii: odczyty popularno-naukowe. Tłum. Br. Go. Warszawa: Wydawnictwo M. Acta.
Mach, Ernst. 1899. 2009. Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej. Tłum. Marcin Miłkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Perechuda, Kazimierz. 1984. „Rekonstrukcja tektologicznej teorii organizacji A. Bogdanowa.” Prakseologia 3/4: 7–102.
Pomorski, Andrzej. 1996. Duchowy Proletariusz. Przyczynek do dziejów lamarkizmu społecznego i rosyjskiego kosmizmu XIX-XX wieku (na marginesie antyutopii Andrieja Płatonowa). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Literackie OPEN.
Ross Ashby, William. 1991. „General Systems Theory as a New Discipline.” W Facets of Systems Science, red. George Klir, 249–257. New York: Plenum Press.
Rowley, David G. 1996. „Bogdanov and Lenin: Epistemology and revolution.” Studies in East European Thought 48(1): 1–19. https://doi.org/10.1007/BF02342514.
Sadowskij, Wadim Nikołajewicz. 1995. „Empiriomonizm A.A. Bogdanowa: zabytaja gława fiłosofii nauki.” Woprosy fiłosofii 8: 50–62.
Sharova, Veronica L. 2019. „Revolution and Utopia: Images of the Future in Alexander Bogdanov’s Science Fiction.” Russian Studies in Philosophy 57(6): 546–554. https://doi.org/10.1080/10611967.2019.1670551.
Stonert, Henryk, i Jerzy Kurnal. 1970. „Zarys teorii organizacji i zarządzania.” Prakseologia 35: 255–267.
Tachtadżian, Armien Leonowicz. 1972. „Tektologija: istorija i probliemy.” Sistemnyje issliedowanija 1971: 200–275.
Tumarkin, Nina. 1983. Lenin lives! The Lenin Cult in Soviet Russia. Cambridge–London: Harvard University Press.
Walicki, Andrzej. 2005. Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
White, James D. 2018. „Red Hamlet: The Life and Ideas of Alexander Bogdanov.” Historical Materialism Book Series. T. 172. Boston: Brill.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.