Słowa kluczowe
posthumanizm
nowy materializm
technologia
materia nieorganiczna Bernard Stiegler
cybernetyka
Yuk Hui
Gilbert Simondon
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia nowy model materialistycznej krytyki filozoficznej (technokrytyka ogólna lub krytyka cyfrowa) jako krytycznej odpowiedzi na nowy materializm/nowe materializmy. Bazując na ponownym odczytaniu dziedzictwa europejskich filozofii oraz pracach Bernarda Stieglera, Yuka Hui’ego i Gilberta Simondona, artykuł dąży do wypracowania autentycznie nowego oglądu teoretycznego materii, ze szczególnym uwzględnieniem techno-logicznego trybu jej organizacji. Zawarta w artykule krytyka nowego materializmu jest przeprowadzona w odniesieniu do bezprecedensowego kryzysu modelu wiedzy teoretycznej. Otóż końcówka drugiej dekady dwudziestego pierwszego wieku dobitnie pokazuje, że badaczki i badacze pracujący w obrębie nauk humanistycznych nie zdołali stawić czoła kluczowej kwestii decydującej o ich zdatnej do życia przyszłości: cały model teoretyczny i metodologiczny, który do tej pory napędzał współczesną humanistykę i kształtował nasze klasowe, postkolonialne, genderowe, querrowe i inne wrażliwości jest pogrążony w głębokim kryzysie epistemologicznym z uwagi na utratę własnej przyczyny sprawczej i celowej. Dotychczasowy model uprawiania teorii jest niewystarczający, o ile nie przestarzały w tym sensie, że rozwijana w drugiej połowie dwudziestego wieku „teoria” nie uwzględniła rewolucyjnych zmian w zakresie cybernetyki, które, począwszy od lat pięćdziesiątych, całkowicie przekształciły naturę wiedzy. Dlatego też kluczowe wyzwanie polega dzisiaj na wypracowaniu nowej episteme w nowym uwarunkowaniu cyfrowym. Wypracowanie takiej episteme wymaga jednak radykalnego przekształcenia tego, co nazywamy „teorią” lub „teorią krytyczną”, a także uwzględnienia osiągnięć w zakresie rozwoju nauk i technologii (niekoniecznie w ramach nurtu STS), co pozwoli na położenie fundamentów pod nową krytykę ekonomii politycznej w epoce hipermaterialnej.
Bibliografia
Anderson, Chris. 2008. “The End of Theory: the Data Deluge Makes the Scientific Method Obsolete.” Wired 2008 (June 23). https://www.wired.com/2008/06/pb-theory/.
Apter, Emily. 2010. “Preface.” In Dictionary of Untranslatables. A Philosophical Lexicon, edited by Barbara Cassin. Trans. Emily Apter, Jacques Lezra, and Michael Wood. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Barad, Karen. 2007. Meeting the Universe Halfway. Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham and London: Duke University Press.
Barad, Karen. 2012. “On Touching—the Inhuman That Therefore I Am.” differences 23 (3).
Barad, Karen. 2014. “Diffracting Diffraction: Cutting Together-Apart.” parallax 20 (3).
Bataille, Georges. 1988. Guilty. Trans. Bruce Boone. Venice, CA: The Lapis Press.
Bergson, Henri. 1990. Matter and Memory. Trans. Nancy Margaret Paul and W. Scott Palmer. New York: Zone Books.
Berns, Thomas and Antoinette Rouvroy. 2013. “Gouvernementalité algorithmique et perspectives d’émancipation.” Réseaux 1 (177).
Berque, Augustin. 1987. Écoumène. Introduction à l’étude des milieu humains. Paris: Belin. Bonneuil, Christophe and Jean-Baptiste Fressoz. 2016. The Shock of the Anthropocene. The Earth, History and Us. Trans. David Fernbach. New York: Verso Books.
Braidotti, Rosi. 2013. The Posthuman. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Braidotti, Rossi and Maria Hlavajova. 2018. Posthuman Glossary. London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney: Bloomsbury.
Butler, Judith. 1999. Gender Trouble. Feminism and the Subversion of Identity. London and New York: Routledge.
Cassin, Barbara (ed.). 2010. Dictionary of Untranslatables. A Philosophical Lexicon. Trans. Emily Apter, Jacques Lezra, and Michael Wood. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Cassin, Barbara 2014. “Traduire les intraduisibles, un état des lieux.” Cliniques méditerranéennes 90 (2).
Chakrabarty, Provincializing Europe. Postcolonial Thought and Historical Difference. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Cusset, François 2008. French Theory. How Foucault, Derrida, Deleuze, & Co. Transformed the Intellectual Life of the United States. Trans. Jeff Fort. Minnesota: Minnesota University Press.
Culler, Jonathan. 1997. Literary Theory. New York: Oxford University Press.
Deleuze, Gilles. 1991. Bergsonism. Trans. Hugh Tomlinson and Barbara Habberiam. New York: Zone Books.
Deleuze, Gilles. 2003. Deux régimes de fous: Textes et entretiens, 1975– 1995. Paris: Minuit.
Derrida, Jacques. 2009. The Beast & the Sovereign. Volume I. Trans. Geoffrey Bennington. Chicago and London: The University of Chicago Press.
Dolphijn, Rick and Iris van der Tuin. 2012. New Materialism: Interviews & Cartographies. Open Humanities Press.
Durkheim, Émile. 1982. The Rules of Sociological Method and Selected Texts on Sociology and its Method. Trans. W. D. Halls. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Eagleton, Therry. 2004. After Theory. New York: Basic Books.
Ellul, Jacques. 1980. The Technological System. Trans. Joachim Neugroschel. London: Continuum.
Foucault, Michel. 1984. “What Is Enlightenment?” In Foucault Reader, edited by Paul Rabinow. New York: Pantheon Books.
Foucault, Michel. 1989. The Order of Things An archaeology of the human sciences. New York and London: Routledge.
Foucault, Michel. 1990. In Politics, Philosophy, Culture. Interviews and Other Writings. 1977-1984. Trans. Alan Sheridan et al. New York and London: Routledge.
Georgescu-Roegen, Nicholas. 1971. The Entropy Law and the Economic Process. Cambridge, Massachusetts and London: Harvard University Press.
Georgescu-Roegen, Nicholas. 1976. Institutional and Analytical Economic Essays, New York: Pergamon, 1976.
Gorz, André. 1982. Farewell to the Working Class. An Essay on Post-Industrial Socialism. Trans. Michael Sonenscher. London and Sydney: Pluto Press.
Gorz, André. 1989. Critique of Economic Reason. Trans. Gillian Handyside and Chris Turner. London, New York: Verso.
Horkheimer, Max and Theodor W. Adorno. 2002. Dialectic of Enlightenment. Philosophical Fragments. Trans. Edmund Jephcott. Stanford, CA: California University Press.
Hui, Yuk. 2016. On the Existence of Digital Objects. Minnesota: Minnesota University Press.
Hui, Yuk. 2019. Recursivity and Contingency. London and New York: Rowman & Littlefield.
Kaplan, Frédéric. 2014. “Linguistic Capitalism and Algorithmic Mediation.” Representations, vol. 127, no. 1. JSTOR, www.jstor.org/stable/10.1525/rep.2014.127.1.57.
Kaplan, Frédéric. 2014a “La question de la langue à l’époque de Google.” Digital Studies. Organologie des savoirs et technologies de la connaissance, edited by Bernard Stiegler, editor. Paris: FYP éditions.
Latour, Bruno 1993. We Have Never Been Modern. Trans. Catherine Porter. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Latour, Bruno 2004. “Why Has Critique Run out of Steam? From Matters of Fact to Matters of Concern.” Critical Inquiry 30.
Lecourt, Dominique. 2011. Contre la peur. Paris: PUF.
Levit, Georg S. 2001. Biogeochemistry – Biosphere – Noosphere. The Growth of the Theoretical System of Vladimir Ivanovich Vernardsky. Berlin: VWB.
Lindberg, Susanna. 2010. “Technics of Space, Place and Displace.” Azimuth 10.
Lindberg Susanna, Mika Ojakangas, and Sergei Prozorov. 2014. Europe Beyond Universalism and Particularism. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Longo, Giuseppe, Maël Montévil 2018. „Big Data, Knowledge and Biology.” In Life Sciences, Information Sciences, edited by Thierry Gaudin et al. London, Hoboken: Iste, Wiley.
Lotka, Alfred. 1945. “The Law of Evolution As a Maximal Principle.” Human Biology 17 (3).
Lyotard, Jean François. 1984. The Postmodern Condition. A Report on Knowledge. Tran. Geoff Bennington and Brian Massumi. Manchester: Manchester University Press.
Malabou, Catherine. 2017. Métamorphoses de l’intelligence. Que faire de leur cerveau bleu? Paris: PUF.
Marx, Karl and Frederic Engels. 1848. “Manifesto of the Communist Party.” In Selected Works. Vol. 1. Moscow: Progress Publishers. https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/Manifesto.pdf.
Mbembe, Achille. 2017. Critique of Black Reason. Trans. Laurent Dubois, Durham, London: Duke University Press.
Miłkowski, Marcin 2013. Explaining the Computational Mind. Cambridge, Massachusetts, London, England: The MIT Press.
Montévil, Maël. 2019. “Which first principles for mathematical modelling in biology?” Rendiconti di Matematica e delle sue Applicazioni. Accepted for publication.
Moulier Boutang, Yann. 2011. Cognitive Capitalism. Trans. Ed Emery. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Patočka, Jan. 2002. Plato and Europe. Trans. Petr Lom. Stanford, California: Stanford University Press.
Patočka, Jan 2007. L’Europe après l’Europe. Trans. Erika Abrams. Lagrasse: Verdier.
Rekret, Paul 2016. “A critique of new materialism: ethics and ontology.” Subjectivity, 9/3, 225–245.
Rekret, Paul. 2018. “The Head, the Hand, and Matter: New Materialism and the Politics of Knowledge.” Theory, Culture & Society, 35(7–8), 49–72. https://doi.org/10.1177/0263276418806369
Simondon, Gilbert. 2009. “The Position of the Problem of Ontogenesis.” Trans. Gregory Flanders. Parrhesia 7.
Simondon, Gilbert. 2017. On the Mode of Existence of Technical Objects. Trans. Cecile Malaspina and John Rogove. Washington: Univocal Publishing.
Simondon, Gilbert. 2017a. L’individuation à la lumière des notions de forme et d’information. Grenoble: Éditions Jérôme Millon.
Srnicek, Nick and Alex Williams. 2015. Inventing the Future. Postcapitalism and a World Without Work. New York: Verso Books.
Stiegler, Bernard. 1998. Technics and Time 1. The Fault of Epimetheus. Trans. Richard Beardsworth and George Collins. Stanford, California: Stanford University Press.
Stiegler, Bernard. 2006. “La peau de chagrin ou l’accident franco-européen de la philosophie d’après Jacques Derrida.” Rue Descartes 52 (2).
Stiegler, Bernard. 2008. Économie de l’hypermatériel et psychopouvoir. Entretiens avec Philippe Petit et Vincent Bontems. Paris: Mille et une nuits.
Stiegler, Bernard. 2010. Taking Care of Youth and the Generations. Trans.
Stephen Barker. Stanford, California: Stanford University Press.
Stiegler, Bernard 2011. Technics and Time 3. Cinematic Time and the Question of Malaise. Trans. Stephen Barker. Stanford, California: Stanford University Press.
Stiegler, Bernard 2011a. The Decadence of Industrial Democracies. Disbelief and Discredit, Volume 1. Trans. Daniel Ross and Suzanne Arnold. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Stiegler, Bernard 2013. What Makes Life Worth Living. On Pharmacology. Trans. Dan Ross. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Stiegler, Bernard 2014. “Pharmacologie de l’épistémè numérique.” In Digital Studies. Organologie des savoirs et technologies de la connaissance, edited by Bernard Stiegler. Paris: FYP éditions.
Stiegler, Bernard 2014a. Symbolic Misery 1. The Hyper-industrial Epoch. Trans. Barnaby Norman. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Stiegler, Bernard. 2015. States of Shock. Stupidity and Knowledge at the 21st Century. Trans. Dan Ross. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Stiegler, Bernard. 2016. Automatic Society 1. The Future of Work. Trans. Dan Ross. Cambridge, UK, Malden, MA: Polity.
Stiegler, Bernard. 2017. Philosophising by Accident. Interviews with Élie During. Trans. Benoît Dillet. Edinburgh: Edinburgh University Press Stiegler, Bernard 2018. Qu’appelle-t-on panser? 1. L’immense regression. Paris: Les Liens Qui Libèrent.
Stiegler, Bernard 2018a. The Neganthropocene. Trans. Dan Ross. Open Humanities Press.
Stiegler, Bernard 2019. The Age of Disruption: Technology and Madness in Computational Capitalism. Trans. Dan Ross. Cambridge: Polity Press, 2019.
Teilhard de Chardin, Pierre. 2014. The Future of Man. Translated by Norman Denny. New York: Image Books.
Trubetskova, Irina L. 2010. From Biosphere to Noosphere: Vladimir Vernadsky’s Theoretical System As a Conceptual Framework For Universal Sustainability Education. University of New Hampshire Scholars’ Repository. https://scholars.unh.edu/dissertation/612/.
Valéry, Paul. 1962. “The Crisis of the Mind.” In The Outlook for Intelligence. Trans. Denise Folliot and Jackson Mathews. New York, Evanston: Harper Torchbooks
Valéry, Paul. 1964. Aesthetics. Trans. Ralph Manheim. New York: Pantheon Books.
Vernadsky, Vladimir. 1945. “The Biosphere and the Noosphere.” Scientific American 33 (1), 1–12.
Vernadsky, Vladimir. 1997. The Biosphere. Trans. David B. Langmuir. New York: Copernicus.
Watsuji, Tetsuro. 2011. Fūdo le milieu humain. Trans. Augustin Berque. Paris: CNRS.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.