Słowa kluczowe
pamiętnik
gatunek
media
pamięć
narracja autobiograficzna
praktyki upamiętniające
Jak cytować
Abstrakt
Kluczową hipotezą artykułu jest transformacja gatunku dziennika w praktykach twórczych literatury ukraińskiej i – szerzej – kultury – pod wpływem wojny rosyjsko-ukraińskiej, rozwoju mediów cyfrowych i zmian w polityce pamięci w kontekście nowych praktyk upamiętniających. Intelektualnym wsparciem tych badań stały się studia nad pamięcią, studia militarne, a także studia poświęcone badaniu narracji autobiograficznej. W artykule stwierdzono, że w warunkach rozwoju nowych mediów istotna staje się chwiejność granic gatunkowych dziennika oraz charakteru narracji. Dzięki mediom społecznościowym, w których codzienne posty pełnią funkcję cyfrowego pamiętnika, na narrację wpływa strumień świadomości, rozbudowany dialog z obserwującymi i nie tylko. Jednocześnie opowieść biograficzna jako kluczowy element narracji w dzienniku w warunkach wojny rosyjsko-ukraińskiej zostaje przekształcona i staje się powieścią-pamiętnikiem (Życie po 16.30 Oleksandra Tereszczenki), właśnie dziennikiem czy zaświadcza o dodatkowych wątkach w mediach dotyczących pamiętnikarstwa (Przemieniam się… Wołodymyra Wakulenki, aforystyczny Słownik wojenny według projektu Ostapa Sływyńskiego, projekt intermedialny Jeszcze jeden dzień: pamiętniki wojenne, projekt strony internetowej Czytomo). Wszystkie te przykłady pokazują, jak w narracji militarnej realizowany zostaje związek pamięci zbiorowej z osobistym doświadczeniem świadków tragicznych wydarzeń, co odzwierciedla nowe doświadczenia estetyczne i etyczne odbiorców.
Bibliografia
Barinova Ya., New media. Art. Pamiat. Prostir, Kyiv: Laboratoriia, 2023.
Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie, wyzwanie, Kraków: Universitas, 2020.
Engberg-Pedersen A., Ramsey N. (red.), War and literary studies, Cambridge: Cambridge University Press, 2023. DOI: https://doi.org/10.1017/9781009052832
Kuzmenko Yu., U muzei Anny Frank v Amsterdami vystavliat 14 shchodennykiv ukrainskykh ditei pro viinu, https://suspilne.media/culture/542219-u-muzei-anni-frank-v-amsterdamivistavlat-14-sodennikiv-ukrainskih-ditej-pro-vijnu/.
Meek A., Trauma and media: theories, histories, and images, New York: Routledge, 2010.
Nora P., Teperishnie, natsiia, pamiat, per. z fr. A. Riepy, Kyiv: Klio, 2014.
Rarytskyi O., Partytury tekstu i dukhu (Khudozhno-dokumentalna proza ukrainskykh shistdesiatnykiv), Kyiv: Smoloskyp, 2016.
Shche odyn den: shchodennyky viiny, https://chytomo.com/shchodennyky-vijny/pro-proiekt/.
Slyvynskyi O., Slovnyk viiny, Kharkiv: Vivat, 2023.
Slyvynskyi O., Slovnyk viiny: vid smittia do skladu, https://chytomo.com/slovnyk-vijny-vidsmittia-do-skladu/.
Tereshchenko O., Zhyttia pislia 16.30, Kyiv: Dipa, 2021.
Vakulenko V., Ya peretvorius… Shchodennyk okupatsii. Vybrani virshi, Kharkiv: Vivat, 2023.
Vriatuvala shchodennyky Vakulenka, ta ne vriatuvalasia sama. Pomerla Viktoriia Amelina, https://nakypilo.ua/novyny/vriatuvala-shchodennyky-vakulenka-ta-ne-vriatuvalasia-samapomerla-viktoriia-amelina/.
Zebald V.G., Povitriana viina i literatura, per. z nim. R. Osadchuk, Kyiv: ist Publishing, 2023.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Olena Romanenko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).