Słowa kluczowe
kafle
Grupa Ukrzyżowania
wzory graficzne
symbolika
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest kafel z przedstawieniem Grupy Ukrzyżowania odkryty podczas badań archeologicznych w fosie miejskiej przy ul. Za Bramką w Poznaniu. Kafle były wytworem rzemiosła garncarskiego, natomiast ich ornamentyka podlegała zmienności związanej z aktualnie panującymi trendami i stylami zdobniczymi. Omawiany zabytek datowany jest na początek XVI wieku, jego dekoracja wykonana została w oparciu o gotyckie wzory graficzne i symbolikę charakterystyczną dla sztuki pasyjnej tego okresu. Miejsce znalezienia kafla może wskazywać na fundatora pieca wywodzącego się z kręgu osób duchownych zamieszkujących w bezpośrednim sąsiedztwie kolegiaty św. Marii Magdaleny.
Bibliografia
Białostocki J., Sztuka XV wieku od Parlerów do Dürera, Warszawa 2010.
Carr-Gromm S., Słownik symboli w sztuce. Motywy, mity, legendy w malarstwie i rzeźbie, Warszawa 2005.
Dąb-Kalinowska B., Ziemia, piekło, raj. Jak czytać obrazy biblijne, Warszawa 1994.
Dąbrowska M., Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wiek, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987.
Dąbrowska M., Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku. Stan i potrzeby badawcze, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 3: 1989-1990: 1993, s. 171-177.
Dąbrowska M., Piec jako nośnik idei?, „Archaeologia Historica Polona” 21 (2013), s. 209-237.
Dobrzeniecki T., U źródeł przedstawień „Tronu Łaski” i „Pietas Domini”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 15/1(1971), s. 221-312.
De Rynck P., Jak czytać opowieści biblijne i mitologiczne w sztuce, Kraków 2009.
Encyklopedia katolicka, t. 13, Lublin 2009.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Franz R., Der Kachelofen. Entstehung und kunstgeschichtliche Entwicklung vom Mittelalter bis zum Ausgang des Klassizmus, Graz 1969.
Gumowski M., Kafle średniowieczne w Muzeum Wielkopolskim, „Rocznik Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu”, t. III, 1928, s. 123-167.
Gryzińska-Sawicka N., Poklewska-Koziełł M., Kafel z wyobrażeniem Madonny z Dzieciątkiem. Z badań archeologicznych na poznańskim Ostrowie Tumskim, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 9 (2014), s. 91-108.
Hütt W., Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu, Warszawa 1985.
Impelluso L., Natura i jej symbole. Rośliny i zwierzęta, Warszawa 2006.
Janiak T., Kafle gotyckie w zbiorach Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno 2003.
Janiak T., Kafle gotyckie z Wielkopolski, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy-Podobieństwa-Różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok 2007, s. 17-35.
Kaczmarek J., Karolczak Z., Zisopulu-Bleja K., Archeologia o przeszłości międzyrzecza Warty, Rudnika i Wierzbaka, „Kronika Miasta Poznania” 4 (2012), s. 7-28.
Kilarska E., Kilarski M., Kafle z terenu Prus Królewskich, Malbork 2009.
Kobielus S., Dzieło sztuki dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002.
Kobielus S., Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Kraków 2006.
Kobielus S., Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory, Tyniec 2011.
Kobielus S., Blask ciemności i światło niewiedzy, Ząbki 2015.
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.
Kopeć J., Nurt pasyjny w średniowiecznej religijności polskiej, [w:] Męka Chrystusa wczoraj i dziś, red. H. Wojtasik, Lublin 1981, s. 31-60.
Kurzawa Z., Kusztelski A., Antiquum coemetrium. Plac Kolegiacki, jego kształtowanie, funkcje i zmiany zabudowy, „Kronika Miasta Poznania” 3(2003), s. 217-240.
Lisowa E., Lasota C., Późnogotyckie kafle z Ostrowa Tumskiego, „Silesia Antiqua” 31(1989), s. 83-104.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Łaszkiewicz T., Renesansowa garncarnia (kaflarnia) na Wzgórzu Św. Wojciecha w Poznaniu, [w:] Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich (katalog wystawy), Gniezno 1993, s. 44-45.
Łukaszewicz J., Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, t. II, Poznań 1998.
Majewski M., Renesansowe kafle zachodniopomorskie. Studium z historii ogrzewania wnętrz mieszkalnych, Stargard–Szczecin 2015.
Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, tłum. O. Bobrowska-Braccini i in., red. L. Castelfranchi, M.A. Crippa Kielce 2013.
Piątkiewicz-Dereniowa M., Materiał kaflowy, [w:] Początki i rozwój Starego Miasta w Poznaniu w świetle badań archeologicznych i urbanistyczno-architektonicznych, red. W. Błaszczyk, Warszawa 1977, s. 193-205.
Piątkiewicz-Dereniowa M., Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, „Studia z Dziejów Wawelu” 2 (1960), s. 303-374.
Polonia typographica saeculi sedecimi. Zbiór podobizn zasobu drukarskiego tłoczni polskich XVI stulecia, oprac. K. Piekarski, z.1, tabl. 1-28, Warszawa 1936.
Pospieszna B., Późnośredniowieczne kafle z kościoła pod wezwaniem św. Walentego w Matarni pod Gdańskiem, [w:] Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, t. II, red. R. Bobrow, Warszawa 2001, s. 79-93.
Roth Hegee E., Ofenkeramik und Kachelofen. Typologie, Terminologie und Rekonstruktion im deutschsprachigen Raum (CH, D, A, FL), Schweizer Beiträge zur Kulturgeschichte und Archäologie des Mittelalters 39, Basel 2012.
Sprutta J., Krzyż mistyczny jako Drzewo Życia w sztuce średniowiecznej, „Studia Gnesnensia“ 29(2015), s. 329-338.
Strauss K., Die Kachelkunst des 15. und 16. Jahrhunderts in Deutschland, Österreich und der Schweiz, Straßburg 1966.
Tatarkiewicz W., Historia estetyki. Estetyka średniowiecza, Warszawa 1989.
Trojnacka M., Stare druki (XVI – XVIII w.) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL. Druki najstarsze, 2004, http://www.bu.kul.pl/art_10847.html [dostęp: 14.09.2017].
Trościński G., Pieśń o Krzyżu i jej nieznany późnośredniowieczny przekaz: z zagadnień polskojęzycznego zasobu literackich pozdrowień Krzyża, „Pamiętnik Literacki” 106/1 (2015), s. 23-44.
Wawrzyniak P., Kafle piecowe w zbiorach byłej Pracowni Naukowo-Badawczej PKZ Sp. z o.o. w Poznaniu, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” t. 6 (2003), s. 189-217.
Wawrzyniak P., Kafle piecowe z ul. Posadzego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005, s. 407-416.
Wiesiołowski J., Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, Poznań 1997.
Wojtasik H., Męka Chrystusa w religijności polskiej XVI-XVIII w., [w:] Męka Chrystusa wczoraj i dziś, red. H. Wojtasik, Lublin 1981, s. 61-79.
Ziehr W., Krzyż symbol i rzeczywistość, Warszawa-Kraków 1998.
Zisopulu-Bleja K., Kafle piecowe, [w:] Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych przy budowie nowej strażnicy na terenie Straży Pożarnej przy ulicy Masztalarskiej 3 w Poznaniu, cz. 1, analiza archeologiczna: 56-67, Poznań 1998 (maszynopis w archiwum Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu).
Zisopulu-Bleja K., Kafle piecowe (XV-XVIII w.), odkryte w trakcie prac archeologicznych w
Poznaniu przy ul. Za Bramką (stan. 10, AZP 52-28/157), [w:] Opracowanie wyników archeologicznych badań ratowniczych, prowadzonych w latach 2014-2015, na stanowisku Poznań, Stare Miasto, st. 10, ul. Za Bramką, nr AZP: 52-28/157, red. J. Affelski, Poznań 2015, s. 435- 556.
Zuffi S., Nowy Testament. Postacie i epizody, Warszawa 2007.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).