Abstrakt
In one of his main works, Concordia Novi ac Veteris Testamenti, Joachim of Fiore (1135-1202) interprets the story of the biblical Lot, shown in chapter 19 of Genesis. Using in practice the method of compliance (concordia) of the Old and New Testaments and an extensive theory of biblical meanings, he sees in the degenerated inhabitants of Sodom the announcement of medieval dialects. The negative attitude of the Abbot of Fiore (Calabrian Abbot) to speculative theology results from his apocalyptic vision of history, in which the key role is played by spiritual men (viri spiritales), who herald the Holy Spirit era. According to Joachim of Fiore, self-confi dent and self-based dialectics are destructive, diverting attention from the coming apocalypse. Stuck in a letter, they do not achieve the spiritual understanding (intelligentia spiritualis) of the Bible and prevent others from doing so. The interpretation of Lot’s story by Joachim of Fiore reveals the twelfth-century intellectual climate as monastic theology gradually gives way to scholasticism practiced in cities.
Bibliografia
ŹRÓDŁA
Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Kraków 1997.
Dante Alighieri, Boska Komedia, tłum. A. Świderska, Kęty 1999.
Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 2: 869-1312, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003.
Expositio magni prophete Abbatis Ioachim in Apocalipsim, Venetiis 1527.
Gioacchino da Fiore, Dialoghi sulla prescienza divina e la predestinazione degli eletti, red. G.L. Potestà, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 14, Roma 2001.
Ioachim Abbas Florensis, De articulis fi dei ad fratrem Iohannem. Confessio fi dei, red. V. De Fraja, Fonti per la storia dell’Italia medievale. Antiquitates, 37, Roma 2012.
Ioachim Abbas Florensis, Enchiridion super Apocalypsim, w: Gioacchino da Fiore sull’Apocalisse. Traduzione e cura di Andrea Tagliapietra. Testo originale a fronte, Milano 1994, s. 127-325.
Ioachim abbas Florensis, Intelligentia super calathis ad abbatem Gafridum, w: Ioachim abbas Florensis, Scripta breviora, red. A. Patschovsky, G.L. Potestà, Fonti per la storia dell’Italia medievale. Antiquitates, 40, Roma 2014, s. 183-217.
Ioachim abbas Florensis, Quaestio de Maria Magdalena et Maria sorore Lazari et Marthae, w: Ioachim abbas Florensis, Scripta breviora, red. A. Patschovsky, G.L. Potestà, Fonti per la storia dell’Italia medievale. Antiquitates, 40, Roma 2014, s. 243-260.
Ioachim abbas Florensis, Tractatus in expositionem vite et regule beati Benedicti cum appendice fragmenti (I) de duobus prophetis in novissimis diebus praedicaturis, red. A. Patschovsky, Fonti per la storia dell’Italia medievale. Antiquitates, 29, Roma 2008.
Ioachim abbas Florensis, Tractatus super quatuor evangelia, red. F. Santi, Fonti per la storia dell’Italia medievale. Antiquitates, 17, Roma 2002.
Joachim von Fiore, Concordia Novi ac Veteris Testamenti, red. A. Patschovsky, t. 2, Monumenta Germaniae Historica. Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 28/3, Wiesbaden 2017.
Joachim von Fiore, Concordia Novi ac Veteris Testamenti, red. A. Patschovsky, t. 3, Monumenta Germaniae Historica. Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 28/2, Wiesbaden 2017.
Joachim von Fiore, Psalterium decem cordarum, red. K.V. Selge, Monumenta Germaniae Historica. Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 20, Hannover 2009.
Koran, tłum. J. Bielawski, Warszawa 2015.
Petrus Abaelardus, Theologia Christiana, red. E.M. Buytaert, w: Petri Abaelardi Opera Theologica, II, (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis, 12, Turnhout 1969.
Regula monasteriorum sancti Benedicti abbatis, Città del Vaticano 2002.
Sancti Bernardi abbatis clarae-vallensis sermones in Cantica Canticorum, red. H. Hurter, Sanctorum Patrum opuscula selecta ad usum praesertim studiosorum theologiae, series altera, 5, Oeniponte 1888.
Sancti Thomae de Aquino Expositio super primam et secundam Decretalem ad archidiaconum Tudertinum, http://www.corpusthomisticum.org/o2d.html [dostęp: 27.02.2019].
Tomasz z Akwinu, Sprostowanie błędów greckich, tłum. J. Salij, w: Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, red. J. Salij, Kęty 1999, s. 265-323.
OPRACOWANIA
Anitchkof E., Joachim de Flore et les milieux courtois, Roma 1931.
Balistreri C., La fi gura di Gioacchino da Fiore nell’opera di D.S. Merežkovskij, w: Gioacchino da Fiore nella cultura contemporanea. Atti del 6o Congresso internazionale di studi gioachimiti, San Giovanni in Fiore – 23-25 settembre 2004, red. G.L. Potestà, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 17, Roma 2005, s. 127-141.
Bronk A., Majdański S., Teologia – próba metodologiczno-epistemologicznej charakterystyki, „Nauka” 2 (2006), s. 81-110.
Constable G., The Reformation of the Twelfth Century, Cambridge 1996.
De Fraja V., Da Gerusalemme a Babilonia. La tipologia della contrapposizione e della decadenza tra XII e XIII secolo, „Rivista di storia del cristianesimo” 1 (2004), s. 39-66.
De Fraja V., Oltre Cîteaux. Gioacchino da Fiore e l’ordine florense, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 19, Roma 2006.
Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, oprac. J. Homerski, Poznań–Warszawa 1979.
Grundmann H., Kirchenfreiheit und Kaisermacht um 1190 in der Sicht Joachims von Fiore, „Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters” 19 (1963), s. 353-396.
Grzeszczak J., Chwila jest bliska. Wizje końca w literaturze profetycznej (XII-XX wiek), Biblioteka Filozofii Chrześcijańskiej, 3, Poznań 2001.
Grzeszczak J., Czy Joachim z Fiore był mistykiem? Kilka uwag na temat apokaliptycznej duchowości kalabryjskiego opata, „Filozofia Chrześcijańska” 15 (2018), s. 59-81.
Grzeszczak J., Głos teologa w sprawach średniowiecznej polityki. Diagramy Roma i Babilonia oraz ich wymowa doktrynalna i moralna, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 2014, nr 2, s. 122-140.
Grzeszczak J., Joachim z Fiore. Średniowieczny przyczynek do teologii dziejów, Studia i Materiały, 87, Poznań 2006.
Grzeszczak J., Moralna wymowa gestu namaszczenia stóp i głowy Jezusa w Quaestio de Maria Magdalena et Maria sorore Lazari et Marthae Joachima z Fiore, „Vox Patrum” 69 (2018), s. 175-193.
Joachim von Fiore, Concordia Novi ac Veteris Testamenti, red. A. Patschovsky, t. 1, Monumenta Germaniae Historica. Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 28/1, Wiesbaden 2017.
Księga Rodzaju. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, oprac. S. Łach, Poznań 1962.
Lerner R.E., Joachim and the Scholastics, w: Gioacchino da Fiore tra Bernardo di Clairvaux e Innocenzo III. Atti del 5o Congresso internazionale di studi gioachimiti, San Giovanni in Fiore – 16-21 settembre 1999, red. R. Rusconi, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 13, Roma 2001, s. 251-264.
Listy katolickie. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, red. F. Gryglewicz, Poznań 1959.
McGinn B., „Alter Moyses”: il ruolo di Bernardo di Clairvaux nel pensiero di Gioacchino da Fiore, „Florensia. Bollettino del Centro Internazionale di Studi Gioachimiti” 5 (1991), s. 7-25.
McGinn B., Apocalyptic Spirituality. Treatises and Letters of Lactantius, Adso of Montier-en-Der, Joachim of Fiore, the Franciscan Spirituals, Savonarola, London 1980.
McGinn B., L’abate calabrese. Gioacchino da Fiore nella storia del pensiero occidentale, Opere di Gioacchino da Fiore: strumenti, 2, Genova 1990.
McGinn B., Ratio and Visio: Refl ections on Joachim of Fiore’s Place in Twelfth-Century Theology, w: Gioacchino da Fiore tra Bernardo di Clairvaux e Innocenzo III. Atti del 5o Congresso internazionale di studi gioachimiti, San Giovanni in Fiore – 16-21 settembre 1999, red. R. Rusconi, Opere di Gioacchino da Fiore: testi e strumenti, 13, Roma 2001, s. 27-46.
McGinn B., Visions of the End. Apocalyptic Traditions in the Middle Ages, New York 1998.
Mottu H., La manifestation de l’Esprit selon Joachim de Fiore. Herméneutique et théologie de l’histoire d’après le „Traité sur les Quatre Evangiles”, Neuchâtel–Paris 1977.
Patschovsky A., Il diagramma di Gioacchino da Fiore di due alberi Gerusalemme-Babilonia ed Ecclesia-Roma, „Florensia. Bollettino del Centro Internazionale di Studi Gioachimiti” 16-17 (2002-2003), s. 7-23.
Potestà G.L., Il tempo dell’Apocalisse. Vita di Gioacchino da Fiore, Roma–Bari 2004.
Reeves M., Hirsch-Reich B., The Figurae of Joachim of Fiore, Oxford 1972.
Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa–Wrocław 2000.
Szczurek J.D., Spekulatywna teologia, w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 658-659.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Filozofia Chrześcijańska udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Filozofia Chrześcijańska pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).