Materializm jako intencjonalizm. O możliwości „nowomaterialistycznej” krytyki literackiej
PDF (English)

Słowa kluczowe

materializm
idealizm
intencjonalizm
marksizm
krytyka literacka
baza
nadbudowa

Jak cytować

Kaczmarski, P. . (2019). Materializm jako intencjonalizm. O możliwości „nowomaterialistycznej” krytyki literackiej. Praktyka Teoretyczna, 34(4), 191‒235. https://doi.org/10.14746/prt2019.4.10

Abstrakt

W artykule opieram się na pracach autorek i autorów związanych z tzw. „nowymi materializmami”/zwrotem materialistycznym, by odłowić z nich i porównać różne sposoby myślenia o „nowomaterialistycznej” krytyce literackiej/teorii literatury. Zestawiam następnie te projekty z bardziej tradycyjną perspektywą historyczno-materialistyczną - proponowaną choćby przez Fredrica Jamesona - żeby wskazać pewne zasadnicze różnice między takim podejściem do krytyki, które skupia się na tym, co w tekście rzekomo „prawdziwie” materialne, a krytyką podkreślającą zamiast tego materialny wymiar dzieła literackiego w ogóle (na każdym jego poziomie). Znana, często omawiana marksistowska opozycja między bazą i nadbudową pozwala wskazać jak owe dwa podejścia, pozornie zbieżne czy podobne, mogą w rzeczywistości reprezentować bardzo rózne, sprzeczne wręcz szkoły myślenia i krytyki. Moim celem nie jest przy tym krytykowanie nowych materialistów za nieumiejętność podtrzymania jakichś marksistowskich domgatów - chce raczej wskazać, że nominalne przywiązanie do materialności tekstu, połączone z pragnieniem stworzenia nowej metody lekturowej, prowadzić może do ustanowienia takiej perspektywy, która nawet na własnych zasadach nie jest w żaden sposób „materialistyczna”. Opierając się na uwagach Fredrica Jamesona o krytyce materialistycznej jako pracy „demistyfikacji i deidealizacji” raczej niż „pozytywnej” metodzie, przywołuję następnie prace Waltera Benna Michaelsa - jego projekt wydaje mi się przykładem takiej „negatywnej” krytyki materialistycznej, która, zamiast dostarczać nam nowych sposobów „uprawiania” interpretacji, pozwala raczej zwalczać przejawy idealizmu w myśleniu o literaturze.

https://doi.org/10.14746/prt2019.4.10
PDF (English)

Bibliografia

Ashton, Jennifer. 2011. „Two Problems with a Neuroaesthetic Theory of Interpretation”. Nonsite.org #2.

Bednarek, Joanna. 2018. „Różnica epistemologiczna i cięcie sprawcze: materializm marksistowski a nowy materializm”. In Feministyczne nowe materializmy: usytuowane kartografi, edited by Olga Cielemęcka & Monika Rogowska-Stangret. Lublin: E-naukowiec.

Bennett, Jane. 2012. „Systems and Things: A Response to Graham Harman and Timothy Morton”. New Literary History, Volume 43, Number 2, Spring 2012, pp. 225-233.

Bryant, Levi. 2010. „Notes Towards an Object-Oriented Literary Criticism”. Larval Subjects (larvalsubjects.wordpress.com), 1.11.2010.

Bryant, Levi. 2011a. Texts are a Factory: Eileen Joy. Larval Subjects (larvalsubjects.wordpress.com), 5.10.2011

Bryant, Levi. 2011b. Speculative Realist Literary Criticism. Larval Subjects (larvalsubjects.wordpress.com), 23.12.2011.

Beetz, Johannes. 2016. Materiality and Subject in Marxism, (Post-)Structuralism, and Material Semiotics. London: Palgrave Macmillan.

Cohen, Jeffrey Jerome. 2014. „Foreword: Storied Matter”. In Material Ecocriticism, edited by Serenella Iovino & Serpil Oppermann. Bloomington: Indiana University Press.

Coole, Diana & Samantha Frost (eds.). 2010. New Materialisms: Ontology, Agency and Politics. Durham & London: Duke University Press.

Eagleton, Terry. 2016. Materialism. New Haven & London: Yale University Press.

Edwards, Jason. „The Materialism of Historical Materialism”. In New Materialisms: Ontology, Agency and Politics, edited by Diana Coole & Samantha Frost. Durham & London: Duke University Press.

Goldsworthy, Jeffrey. 2005. „Moderate versus Strong Intentionalism: Knapp and Michaels Revisited”. 42 San Diego L. Rev. 669 (2005).

Graeber, David. 2006. „Turning Modes of Production Inside Out: Or, Why Capitalism is a Transformation of Slavery”. Critique of Anthropology Vol 26(1) pp. 61–85.

Harman, Graham. 2012. The Well-Wrought Broken Hammer: Object-Oriented Literary Criticism. New Literary History, Volume 43, Number 2, Spring 2012, pp. 183-203.

Iovino, Serenella & Serpil Oppermann. 2014. „Introduction: Stories Come to Matter”. In: Material Ecocriticism, edited by Serenella Iovino & Serpin Oppermann. Bloomington: Indiana University Press.

Jameson, Fredric. 1995. „Marx’s Purloined Letter”. New Left Review 209, January-February 1995, pp. 75-109.

Jameson, Fredric. 2009. Valences of Dialectic. London: Verso.

Joy, Eileen. 2013. „Weird Reading”. Speculations: A Journal of Speculative Realism IV (2013), pp. 28-34.

Joy, Eileen. 2012. „You Are Here: a Manifesto”. In Animal, Mineral, Vegetable: Ethics and Objects, edited by Jeffrey Jerome Cohen. Washington, DC: Oliphaunt Books.

Knapp, Steven & Walter Benn Michaels. 1982. „Against Theory”. Critical Inquiry, Vol. 8, No. 4. (Summer, 1982), pp. 723-742.

Knapp, Steven & Walter Benn Michaels. 1983. „A Reply to Our Critics”. Critical Inquiry, Vol. 9, No. 4 (Jun., 1983), pp. 790-800.

Knapp, Steven & Walter Benn Michaels. 1987. „Against Theory 2: Hermeneutics and Deconstruction”. Critical Inquiry Vol. 14, No. 1 (Autumn, 1987), pp. 49-68.

Engels, Friedrich & Karl Marx. 1974. The German Ideology, trans. n.d., edited by C.J. Arthur. London: Lawrence & Wishart.

Michaels, Walter Benn. 1987. The Gold Standard and the Logic of Naturalism: American Literature at the Turn of the Century. Berkeley & Los Angeles: University of California Press.

Michaels, Walter Benn. 1995. Our America: Nativism, Modernism, and Pluralism. Durham & London: Durham University Press.

Michaels, Walter Benn. 2004. The Shape of the Signifier: 1967 to the End of History. Princeton & Oxford: Princeton University Press.

Michaels, Walter Benn. 2006. The Trouble with Diversity: How We Lear ned to Love Identity and Ignore Inequality. New York: Picador.

Michaels, Walter Benn. 2015. The Beauty of a Social Problem: Photography, Autonomy, Economy. Chicago & London: The University of Chicago Press.

Morton, Timothy. 2012. „An Object-Oriented Defense of Poetry”. New Literary History, Volume 43, Number 2, Spring 2012, pp. 205-224.

Seymour, Richard. 2010. „Basis and Überbau”. Lenin’s Tomb (leninology.co.uk), 15.03.2010.

Skiveren, Tobias. 2018. „Literature”. New Materialism (www.newmaterialism.eu), 07.02.2018.s

Szemen, Imre. 1999. „Introduction: A Manifesto for Materialism”. Essays on Canadian Writing; Summer 1999; 68, pp. 1-18.

Torrant, Julie. 2014. „It Is Time To Give Up Liberal, Bourgeois Theories Including New Materialist Feminism, And Take Up Historical Materialist Feminism For The 21st Century”. The Red Critique 15,2014.

Vermeule, Blakey. 2010. Why Do We Care about Literary Characters? Baltimore: The Johns Hopkins University Press.

Žižek, Slavoj. 2014. Absolute Recoil: Towards a New Foundation of Dialectical Materialism. London: Verso.