Ćwiczenia z ekspansji. Kolonialne wątki endeckiego zwrotu ku dyscyplinie
Main Article Content
Abstrakt
Rok 1895 był w Galicji pierwszym rokiem „brazylijskiej gorączki”, czyli fali migracji mas chłopskich z Galicji do Brazylii. W moim artykule chcę się skupić na analizie treści „przejściowego” rocznika lwowskiego pisma Przegląd Wszechpolski, wydawanego wcześniej jako Przegląd Emigracyjny, które w 1895 roku przeszło w ręce Ligi Narodowej. Zamierzam omówić sposoby, w jakie w poszczególnych tekstach były przedstawiane ludowe masy, oraz zastanowić się nad znaczeniem stosowanego tam pojęcia kolonizacji. Idea polskiej kolonizacji, to znaczy osadnictwa prowadzonego w Brazylii i Stanach Zjednoczonych przez masy chłopskie wygnane przez biedę z ziem polskich, na łamach pisma zaczęła się przenikać z ideą kolonizacji tych mas – dbałością, by się nie wynarodowiły i nie porzuciły religii katolickiej, a także z ideą ekspansji polskiego ciała narodu, które miało zająć odpowiednie miejsce w globalnej gospodarce kapitalistycznej. W artykule dowodzę, że zajmowanie się polską kolonizacją odegrało ważną rolę w endeckim „zwrocie ku dyscyplinie”, który zwykł być kojarzony z innym przykładem spontanicznej mobilizacji mas – rewolucją 1905 roku.
Downloads
Article Details
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.
Bibliografia
- Articles in Przegląd Wszechpolski (chronologically):
- Kłobukowski Stanisław. 1895. „Kresy nasze zachodnie”. Przegląd Wszechpolski vol. 1: 11.
- C. 1895. „Korespondencye ze Wschodniej Syberyi”. Przegląd Wszechpolski vol. 5: 70-71.
- n.d. 1895. „Z księgi pamiątkowej”. Przegląd Wszechpolski vol. 5: 72-75.
- Skr. [Dmowski]. 1895. „Jedność narodowa”. Przegląd Wszechpolski vol. 8: 113-115.
- B. 1895. „Korespondencye. Z Prus Zachodnich, w marcu 1895”. Przegląd Wszechpolski vol. 8: 121.
- Oksza Stanisław. 1895. „Znaczenie polityczne wychodztwa”. Przegląd Wszechpolski vol. 9: 129-130.
- Pawłowicz Edward. 1895. „Polacy w Ameryce. Z Ossolineum”. Przegląd Wszechpolski vol. 9: 130-133.
- n.d. 1895. „Opieka nad wychodztwem”. Przegląd Wszechpolski vol. 9: 135-136.
- Skrzycki R. [Dmowski Roman]. 1895. „Wymowne cyfry”. Przegląd Wszechpolski vol. 10: 145-147.
- R. Skrzycki [Dmowski Roman]. 1895. „Kupujcie książki!”. Przegląd Wszechpolski vol. 11: 161-163.
- n.d. 1895. „Z zaboru rosyjskiego”. Przegląd Wszechpolski vol. 13: 204-207.
- n.d. 1895. „Przegląd prasy polskiej”. Przegląd Wszechpolski vol. 14: 226-227.
- n.d. 1895. „Ruch narodowy w koloniach amerykańskich”. Przegląd Wszechpolski vol. 15: 229-230.
- Żagiewski I. [Dmowski Roman]. 1895. „Z całej Polski”. Przegląd Wszechpolski vol. 15: 234-236.
- Żagiewski I. [Dmowski Roman]. „Z całej Polski”. Przegląd Wszechpolski vol. 16: 250-252.
- I.Ż. [Dmowski Roman]. 1895. „Dziennikarstwo polskie. II. Zabór pruski”. Przegląd Wszechpolski vol. 17: 262-264.
- n.d. 1895. n.d.. Przegląd Wszechpolski vol. 19: 293.
- Żagiewski J. [Dmowski Roman]. 1895. „Z całej Polski”. Przegląd Wszechpolski vol. 19: 299-301.
- Zd. Wł. [Dębicki Zdzisław]. 1895. „Wychodztwo do Rosyi”. Przegląd Wszechpolski vol. 20: 309-311.
- I.Ż. [Dmowski Roman]. 1895. „Dziennikarstwo polskie”. Przegląd Wszechpolski vol. 20: 311-312.
- n.d. 1895. „Stosunki polityczne na Górnym Śląsku”. Przegląd Wszechpolski vol. 21: 325-328.
- n.d. 1895. „Łączność wychodztwa z ojczyzną”. Przegląd Wszechpolskivol. 21: 328-330.
- n.d. [Dębicki Zdzisław]. 1895. „Ruszczenie i dyplomacya”. Przegląd Wszechpolski vol. 22/23: 341-346.
- n.d. 1900. „Z wychodztwa i kolonii”. Przegląd Wszechpolski vol. 5: 314-317.
- R. Skrzycki [Dmowski Roman]. 1902. „Myśli nowoczesnego Polaka VIII”. Przegląd Wszechpolski vol. 11: 825-833.
- Other references
- Assorodobraj-Kula Nina, Witold Kula, and Marcin Kula, (eds.). 1973.
- Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych, 1890–1891. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Robotnicza.
- Białas, Tadeusz. 1983. Liga Morska i Kolonialna 1930–1939. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
- Białas, Zbigniew. 2005. “Mniej niż ćwierć? O pilnej potrzebie rewizjonizmu w studiach postkolonialnych”. ER(R)GO. Teoria–Literatura–Kultura 1 (10).
- Buchen, Tim. 2019. Antisemitismus in Galizien. Agitation, Gewalt und Politik gegen Juden in der Habsburgermonarchie um 1900. Berlin: Metropol Verlag.
- Cybulski, Napoleon. 1894. Próba badań nad żywieniem się ludu wiejskiego w Galicji. Kraków.
- Dmowski, Roman. 1933. Myśli nowoczesnego Polaka. Warszawa: Skład Główny “Gazeta Warszawska”.
- Drugi Zjazd Prawników i Ekonomistów polskich. 1891. Lwów, nakładem uczestników zjazdu.
- Franaszek, Piotr. 2016. “Dieta chłopów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, Vol. LXXVI. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RDSG.2016.10.
- Garlicki, Andrzej. 1966. “Relacja Romana Dmowskiego o Lidze Narodowej”. Przegląd Historyczny 57 (3).
- Groniowski, Krzysztof. 1972. Polska emigracja zarobkowa w Brazylii (1871–1914). Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Grzechnik Marta. 2017. “Background Characters? The Nordic Region and European Colonialism”. Studia Scandinavica 2017/1(21). DOI: https://doi.org/10.26881/ss.2017.21.08.
- Grzechnik Marta. 2019. “Aspirations of an imperial space. The colonial project of the Maritime and Colonial League in interwar Poland.” CES Open Forum Series. Harvard: Minda de Gunzburg Center for European Studies.
- Jakubowska, Urszula. 1988. Prasa Narodowej Demokracji w dobie zaborów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Kania, Marta. 2004a. “Józef Siemiradzki (1858–1933) – Działacz polonijny i emigracyjny”. Przegląd Polonijny Rok XXX – 2004 – z. 1, (111).
- Kania, Marta. 2004b. “Nowa Polska. Plany kolonizacji polskiej w Brazylii”. Przegląd Polonijny Rok XXX – 2004 – z. 4, (114).
- Kargol, Tomasz. 2009. “Zieleniewscy, Baczewscy, Grossowie... Galicyjscy przedsiębiorcy w drugiej połowie XIX w. (do 1914 r.) – kierunki badań i postulaty badawcze”. Kwartalnik Historyczny, Vol. CXVI, no. 2.
- Kipling, Rudyard. 1903. “The White Man’s Burden”. In: The Five Nations. London: Methuen and Co.
- Kopczyński, Michał. 2018. Historia gospodarcza ciała. Studia z dziejów biologicznego standardu życia na ziemiach polskich. Warszawa: Oficyna Wydawnicza “Mówią Wieki”.
- Krajkowski, Michał. 2015. “Chasing Europe. The diagnosis of backwardness in Polish writings on Galicia during the second half of the 19th century”. Wiener Slavistisches Jahrbuch, Vol. 3.
- Krzywiec, Grzegorz. 2009. Szowinizm po polsku: przypadek Romana Dmowskiego (1886–1905). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
- Kula, Marcin. 2012. Polono-Brazylijczycy i parę kwestii im bliskich. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW.
- Kula, Marcin. (ed.). 1983. Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej. Wrocław: Biblioteka Polonijna.
- Macaulay, Thomas B. 1835. Minute Upon Indian Education by the Hon’ble T. B. Macaulay, dated the 2nd February 1835. http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00generallinks/macaulay/txt_minute_education_1835.html.
- Marzec, Wiktor. 2014. “Modernizacja mas. Moment polityczny i dyskurs endecji w okresie rewolucji 1905–1907”. Praktyka Teoretyczna 3(13)/2014. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2014.3.5
- Marzec, Wiktor. 2016. Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne. Kraków: Universitas.
- Mazurek, Jerzy. 2006. Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodźstwa chłopskiego do krajów Ameryki Łacińskiej (do 1939 roku). Warszawa: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie.
- Memmi, Albert. 1965. The Colonizer and the Colonized. Transl. Howard Greenfeld. New York: Onion Press.
- Morawska, Ewa. 1999. Insecure Prosperity – Small-Town Jews in Industrial America, 1890–1940. Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
- Naum, Magdalena, and Nordin, Jonas (eds.). 2013. Scandinavian Colonialism and the Rise of Modernity. Contributions To Global Historical Archaeology, vol 37. Springer, New York, NY.
- Neumann, Boaz. 2009. “The Phenomenology of the German People’s Body (Volkskörper) and the Extermination of the Jewish Body”. New German Critique, No. 106 (Winter, 2009). DOI: https://doi.org/10.1215/0094033X-2008-025.
- Osterhammel, Jürgen, and Jansen, Jan. 1995. Kolonialismus. Geschichte, Formen, Folgen. München: C.H.Beck.
- Pamiętnik trzeciego zjazdu prawników i ekonomistów polskich w Poznaniu w dniach 11–13 września 1893 roku. 1894. Poznań, wydany staraniem Komitetu III Zjazdu.
- Pilch, Andrzej (ed.). 1984. Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Porter, Brian. 1999. “Democracy and discipline in late Nineteenth-Century Poland”. The Journal of Modern History, Vol. 71, No. 2. DOI: https://doi.org/10.1086/235250.
- Porter-Szűcs, Brian. 2011. Gdy nacjonalizm zaczął nienawidzić. Wyobrażenia nowoczesnej polityki w dziewiętnastowiecznej Polsce. Sejny: Pogranicze.
- Praszałowicz, Dorota. 2003. “Overseas Migration from Partitioned Poland: Poznania and Eastern Galicia as Case Studies”. Polish American Studies, Vol. 60, No. 2 (Autumn, 2003).
- Said, Edward W. 1994. Culture and Imperialism. London: Vintage.
- Skrzypek, Józef. 1966. “Przegląd Emigracyjny 1892–1894”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 5/1.
- Starczewski, Michał. 2010. “Idea ‘Nowej Polski’ w środowisku lwowskich narodowych demokratów. Racjonalna kolonizacja w duchu narodowym”. In: V. Dzianisava, P. Juszkiewicz, J. Staśkowiak (ed.), Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd. Materiały konferencyjne. Warszawa.
- Starczewski, Michał. 2012a. “Elementy tożsamości polskich chłopów emigrujących do Brazylii przed I wojną światową w świetle listów i pamiętników”. In: J. Gmitruk, A. Indraszczyk (eds.), Wieś i ruch ludowy w Polsce i Europie. T. 1, W kręgu historii i tradycji. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
- Starczewski, Michał. 2012b. “Z dziejów emigracji zarobkowej: agenci emigracyjni na ziemiach polskich przed 1914 r.”. Przegląd Historyczny, CIII, 1/2012.
- Starczewski, Michał. 2015. “Mrzonki racjonalnej kolonizacji w duchu narodowym. Roman Dmowski i polska emigracja do Brazylii”. Przegląd Humanistyczny nr 2.
- Szczepanowski, Stanisław. 1888. Nędza Galicyi w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego. Lwów: Skład Nut Gubrynowicza i Schmidta.
- Ungar, Wiktor. 1894. “Łączność ekonomiczna z wychodźtwem”. In: Pamiętnik trzeciego zjazdu prawników i ekonomistów polskich w Poznaniu w dniach 11–13 września 1893 roku, wydany staraniem Komitetu III Zjazdu. Poznań.
- Ureña Valerio, Lenny. 2019. Colonial Fantasies, Imperial Realities: Race Science and the Making of Polishness on the Fringes of the German Empire, 1840–1920. Athens: Ohio University Press.
- Wróbel, Piotr. 1994. “The Jews of Galicia under Austrian-Polish Rule, 1869–1918”. Austrian History Yearbook, 25. DOI: https://doi.org/10.1017/S0067237800006330.