Słowa kluczowe
modele uniwersytetu
stalinizm
powojenna Polska
Łódź.
Jak cytować
Abstrakt
Pierwsze lata powojennej historii Polski były czasem przełomowym, czasem niepewności i nadziei na nowe społeczeństwo. Wielu intelektualistów wierzyło w unikalną szansę na zmiany i budowę lepszego świata, w tym budowę nowoczesnego uniwersytetu. Tradycje międzywojennej akademii starły się z ideami tworzenia uczelni nowego typu – modernizacyjne sny przybierały różne formy, konfrontując środowiska bardziej radykalne z umiarkowanymi. Wkrótce uniwersytety zostały przekształcone w miejsca istotne dla władz, gdzie tworzono nową wykładnię historii, zaplecze ideologiczne Partii i nową elitę kraju.
W niniejszej pracy koncentrujemy się na postaciach Józefa Chałasińskiego i Tadeusza Kotarbińskiego, których drogi zbiegły się w 1945 roku w robotniczej Łodzi – miejscu budowy nowego uniwersytetu na nowe czasy. Analizując ich wypowiedzi prasowe, przemówienia i artykuły naukowe rekonstruujemy modele uniwersytetów, mające stanowić propozycje ukształtowania nowej uczelni w zmieniających się ramach polityczno-społecznych.
Bibliografia
Baranowski, K. 1977. Oddział Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi 1928–1939. Warszawa.
Baranowski, B. 1985. Pierwsze lata Uniwersytetu Łódzkiego, 1945–1949. Łódź.
Baranowski, B., red. 1987. Uniwersytet Łódzki: Historia. Teraźniejszość. Perspektywy. Łódź.
Baranowski, B. 1990. Trudne lata Uniwersytetu Łódzkiego 1949–1956. Łódź.
Baranowski, K. 1993. Początki Łodzi akademickiej. Łódź́.
Baranowski, K. 1996. Inteligencja łódzka w latach II Rzeczypospolitej. Łódź.
Baranowski, K. 2001. Alternatywna edukacja w II Rzeczypospolitej: Wolna Wszechnica Polska. Warszawa.
Bołtuc-Staszewska, I., red. 1964. Tranzytem przez Łódź. Łódź.
Chałasiński, J. 1947. ,,O społeczny sens reformy uniwersytetów.” Kuźnica 24.
Chałasiński, J. 1947. ,,Problemy demokratyzacji.” Odrodzenie 14/15.
Chałasiński, J. 1950. ,,Od liberalnej do socjalistycznej idei Uniwersytetu.” Życie Nauki 7/8.
Chałasiński, J. 1952. Inauguracja V roku akademickiego Uniwersytetu Łódzkiego. W Materiały do dziejów Uniwersytetu Łódzkiego 1945–1950, red. B. Baranowski, K. Duda-Dziewierz. Łódź.
Chodakowska, J. 1981. Rozwój szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej w latach 1944–1951. Wrocław.
Connelly, J. 1999. ,,The Foundation of Diversity: Communist Higher Education Policies in Eastern Europe 1945–1955.” in Science Under Socialism. Cambridge.
Connelly, J. 2000. Captive University: The Sovietization of East German, Czech, and Polish Higher Education, 1945-1956. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
Czyżewski, A. 2008. Łódź akademicka, w: Rok 1945 w Łodzi: Studia i szkice. Łódź́.
Fleming, M. 2010. Communism, Nationalism and Ethnicity in Poland, 1944–1950. London–New York.
Gryko, C. 2007. Józef Chałasiński – człowiek i dzieło: Od teorii wychowania do kulturowej wizji narodu. Lublin.
Herczyński, R. 2008. Spętana nauka: Opozycja intelektualna w Polsce 1945–1970. Warszawa.
Hübner, P. 1983. Kongres Nauki Polskiej jako forma realizacji założeń polityki naukowej państwa ludowego. Wrocław.
Hübner, P. 1992. Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953: Geneza systemu. Wrocław.
Hübner, P. 1994. Siła przeciw rozumowi: losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939–1989. Kraków.
Hübner, P. 2011. ,,Kotarbiński versus Chałasiński.” Forum Akademickie 4, http://forumakademickie.pl/fa/2011/04/kotarbinski-versus-chalasinski/
Jaczewski, B. 1987. Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku: Organizacje i instytucje. Wrocław.
Kaleta, A. 1980. Józef Chałasiński – socjolog i humanista. Toruń.
Kaleta, A. 1996. Chałasiński dzisiaj: Materiały z konferencji naukowej. Toruń.
Kenney, P. 2012. Rebuilding Poland: Workers and Communists 1945–1950. London–New York.
Kersten, K. 1991. The Establishment of Communist Rule in Poland 1943–1948. Berkeley.
Kersten, K. 1993. Między wyzwoleniem a zniewoleniem: Polska 1944–1956. Londyn.
Kłoskowska, A. 1970. Uniwersytet Łódzki 1945–1970. Warszawa.
Kłoskowska, A. 1992. ,,Bunty i służebności uczonego.” W Bunty i służebności uczonego: Profesor Józef Chałasiński. Łódź.
Kott, J. 1990. Przyczynek do biografii. Londyn.
Krasiewicz, B. 1976. Odbudowa szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej w latach 1944–1948. Wrocław
Leder, A. 2011. ,,Kto nam zabrał tę rewolucję?” Krytyka Polityczna 29.
Lewandowski, J. 1991. Rodowód społeczny powojennej inteligencji polskiej: 1944–1949. Szczecin.
,,Młodzież akademicka o swoich potrzebach.” 1946. Dziennik Łódzki, 25 listopada.
Natkowska, M. 1999. Numerus clausus, getto ławkowe, numerus nullus, „paragraf aryjski”: Antysemityzm na Uniwersytecie Warszawskim 1931–1939. Warszawa.
Skubała-Tokarska, Z. 1967. Społeczna rola Wolnej Wszechnicy Polskiej. Warszawa–Kraków.
Stobiecki, R. 1993. Historia pod nadzorem: Spory o nowy model historii w Polsce II połowa lat czterdziestych – początek lat pięćdziesiątych. Łódź.
Śródka, A. ed. 1995. Historia Nauki Polskiej – wiek XX. Warszawa.
Szczepański, J. 1976. Szkice o szkolnictwie wyższym. Warszawa.
Wincławski, W. 1989. Wprowadzenie do Chałasińskiego: Przewodnik bio-bibliograficzny. Toruń.
Wincławski, W. 1992. ,,Idea i socjologia uniwersytetu.” W Bunty i służebności uczonego: Profesor Józef Chałasiński. Łódź.
Wincławski, W. 2001. Słownik biograficzny socjologii polskiej. Warszawa.
Wojtczak, L., red. 1992. Bunty i służebności uczonego: Profesor Józef Chałasiński. Łódź.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.