Słowa kluczowe
to
co wspólne
commoning
Massimo de Angelis
Giorgio Agamben
Róża Luksemburg
Antonio Negri
Michael Hardt
Jak cytować
Abstrakt
W artykule proponuję spojrzeć na globalny, wielokierunkowy ruch na rzecz dóbr wspólnych (the commons) jako na projekt pozostający w horyzoncie wyznaczonym przez Kapitał Karola Marksa. Traktuję to, co wspólne (the common), jako niekapitalistyczną alternatywę zorganizowaną wokół praktyk bezpośrednich wytwórców, którzy w warunkach kapitalizmu doświadczają nie tylko wywłaszczenia na mocy ekstrakcji wartości dodatkowej, ale także utraty całego bogactwa społecznego na skutek dominacji formy towarowej. Na przykładzie pism Róży Luksemburg oraz wspólnych prac Antonia Negriego i Michaela Hardta wskazuję na słabości perspektywy, która wiąże to, co wspólne, z zanikaniem zewnętrza systemu kapitalistycznego i transformacją jego wnętrza. Za Massimo de Angelisem przeciwstawiam tej perspektywie ujęcie tego, co wspólne, jako zewnętrza, zaś za Giorgiem Agambenem wskazuję na franciszkańską formę życia jako projekt wychodzący poza podział wnętrze/zewnętrze. Odmienne interpretację tego, co wspólne, na tle problematyki wnętrza i zewnętrza odsyłają do rywalizujących wizji komonizmu.Bibliografia
Agamben, Giorgio. 2008. Wspólnota, która nadchodzi. Tłum. Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Agamben, Giorgio. 2009. Bartleby, czyli o przypadkowości. Tłum. Sławomir Królak. W Herman Melville. Kopista Bartleby. Historia z Wall Street. Tłum. Adam Szostkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Agamben, Giorgio. 2013. The Highest Poverty. Monastic Rules and Form-of-Life. Tłum. Adam Kotsko. Stanford: Stanford University Press.
Arendt, Hannah. 2010. Kondycja ludzka. Tłum. Anna Łagodzka. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Basso, Luca. 2015. Marx and the Common. From Capital to the Late Writings. Tłum. David Broder. Leiden–Boston: Brill.
Balibar, Étienne. 2010. Citizenship. Tłum. Thomas Scott-Railton. Cambridge: Polity Press.
Bauman, Zygmunt. 2009. „Kapitalizm się chwieje”. Le Monde Diplomatique – edycja polska 10.
Benkler, Yochai. 2008. Bogactwo sieci. Jak produkcja społeczna zmienia rynki i wolność. Tłum. Rafał Próchniak. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Beverungen, Armin, Anna-Maria Murtola i Gregory Schwartz. 2013. „The Communism of Capital?”. Ephemera 13(3).
Bobako, Monika. 2010. Demokracja wobec różnicy. Multikulturalizm i feminizm w perspektywie polityki uznania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Bollier, David. 2011. „The Commons, Short and Sweet”. http://www.bollier.org/commons-short-and-sweet.
Bollier, David. 2014. The Commons – dobro wspólne dla każdego. Tłum. Spółdzielnia Socjalna Faktoria. Zielonka: Faktoria.
Boltanski, Luc i Eve Chiapello. 2007. The New Spirit of Capitalism. Tłum. Gregory Elliott. London: Verso.
Buck, Susan J. 1998. The Global Commons. An Introduction. Washington D.C.: Island Press.
Curcio, Anna i Özselçuk, Ceren. 2010. „On the Common, Universality and Communism: A Conversation Between Étienne Balibar and Antonio Negri.” Rethinking Marxism: A Journal of Economics, Culture and Society 22(3).
De Angelis, Massimo. 2004. „Separating the Doing and the Deed: Capital and the Continuous Character of Enclosures.” Historical Materialism 12(2).
De Angelis, Massimo. 2007. The Beginning of History. Value Struggles and Global Capital. London: Pluto Press.
De Angelis, Massimo. 2012. „Grodzenia, dobra wspólne i »zewnętrze«”. Tłum. Tomasz Leśniak. Praktyka Teoretyczna 6.
De Angelis, Massimo. 2013. „Does capital need a common fix?” Ephemera 13(3).
De Angelis, Massimo. 2017. Omnia Sunt Communia. On the Commons and the Transformation to Postcapitalism. London: Zed Books.
Dyer-Witherford, Nick. „Komonizm”. http://www.praktykateoretyczna.pl/nick-dyer-witheford-komonizm/.
Federici, Silvia. 2009. Caliban and the Witch. The Body and Primitive Accumulation. New York: Autonomedia.
Foster, John Bellamy. 2015. „Marxism and Ecology.” Monthly Review 67(7).
Graeber, David. 2011. Debt: The First 5000 Years. New York: Melville House.
Hardin, Garrett. 1968. „The Tragedy of the Commons.” Science 162(3589).
Hardt, Michael i Antonio Negri. 2005. Imperium. Tłum. Sergiusz Ślusarski i Adam Kołbaniuk. Warszawa: W.A.B. Hardt, Michael i Antonio Negri. 2012a. Declaration. New York: Argo Navis Author Services.
Hardt, Michael i Antonio Negri. 2012b. Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne. Tłum. Piotr Juskowiak, Agnieszka Kowalczyk, Mikołaj Ratajczak, Krystian Szadkowski, Maciej Szlinder. Kraków: Korporacja Ha!art.
Harrison, Oliver. 2011. „Negri, Self-Valorisation and the Exploration of the Common.” Subjectivity April, 4(1).
Harvey, David. 2001. „Globalization and the »Spatial Fix«”. Geographische Revue 2.
Harvey, David. 2004. „The »New« Imperialism: Accumulation by Dispossesion.” Socialist Register 40.
Harvey, David. 2012. Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja. Tłum. Agnieszka Kowalczyk, Wiktor Marzec, Maciej Mikulewicz, Maciej Szlinder. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Jewdokimow, Marcin. 2015. „Czy klasztory przyczyniły się do powstania kapitalizmu? Wątki monastyczne we wczesnych pracach Maxa Webera”. Roczniki Historii Socjologii 5.
Juskowiak, Piotr. 2015. Przestrzenie wspólnoty. Filozofia wspólnotowości w perspektywie badań nad miastem postindustrialnym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Klein, Naomi. 2001. „Reclaiming the Commons.” New Left Review 9, May-June.
Korsch, Karl. 2005. „Niedogmatyczne podejście do marksizmu”. Tłum. Piotr Strębski. http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/korsch04.pdf
Kowalewski, Zbigniew Marcin. 2007. „Wyjście z materializmu dialektycznego”. W Étienne Balibar. Filozofia Marksa. Tłum. Andrzej Staroń, Adam Ostolski i Zbigniew Marcin Kowalewski. Warszawa: Książka i Prasa.
Kowalik, Tadeusz. 2012. Róża Luksemburg. Teoria akumulacji i imperializmu. Warszawa: Książka i Prasa.
Linebaugh, Peter. 2014. Stop, Thief! The Commons, Enclosures and Resistance. Oakland: PM Press.
Linebaugh, Peter i Markus Rediker. 2012. The Many-Headed Hydra. The Hidden History of Revolutionary Atlantic. London: Verso.
Locke, John. 1992. Dwa traktaty o rządzie. Tłum. Zbigniew Rau. Warszawa: PWN.
Löwy, Michael. 2012. „Zachodni imperializm przeciwko pierwotnemu komunizmowi – nowe odczytanie pism ekonomicznych Róży Luksemburg”. Praktyka Teoretyczna 6.
Luksemburg, Róża. 1959. Wstęp do ekonomii politycznej. Tłum. [brak danych] Warszawa: Książka i Wiedza.
Luksemburg, Róża. 2011. Akumulacja kapitału. Przyczynek do ekonomicznego wyjaśnienia imperializmu. Tłum. Julian Maliniak, Zenona Kluza-Wołosiewicz, Jerzy Nowacki. Warszawa: Książka i Prasa.
Marazzi, Christian. 2014. „Socjalizm kapitału”. W Marks: Nowe perspektywy. Red. Libera Università Metropolitana. Tłum. Sławomir Królak. Warszawa: PWN.
Marks, Karol. 1949a. „Brytyjskie panowanie w Indiach”. W Karol Marks i Fryderyk Engels. Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 1949b. „Przyszłe wyniki brytyjskiego panowania w Indiach”. W Karol Marks i Fryderyk Engels. Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 1951. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej. T.1. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 1972a. „List do Wiery Zasulicz”. W Karol Marks i Fryderyk Engels. Dzieła. T. 19. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 1972b. „Szkice pierwotne listu do Wiery Zasulicz”. W Karol Marks i Fryderyk Engels. Dzieła. T. 19. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 1986. Zarys krytyki ekonomii politycznej. Tłum. Zygmunt Jan Wyrozembski. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks, Karol. 2013. Kapitał 1.1. Rezultaty bezpośredniego sposobu produkcji. Tłum. Mikołaj Ratajczak. Warszawa: PWN.
Mezzadra, Sandro. 2014. „Tak zwana akumulacja pierwotna”. W Marks: Nowe perspektywy. Red. Libera Università Metropolitana. Tłum. Sławomir Królak. Warszawa: PWN.
Midnight Notes Collective. 2001. „The New Enclosures.” The Commoner September.
Milun, Kathryn. 2016. The Political Uncommons: The Cross-Cultural Logic of the Global Commons. New York: Routledge.
Moll, Łukasz. 2014. „Ekologiczna bariera reprodukcji rozszerzonej, a może żyzne pastwisko dla kapitalizmu katastroficznego?”, http://www.praktykateoretyczna.pl/ekologiczna_bariera_reprodukcji_rozszerzonej/.
Moll, Łukasz. 2015a. „Dobra wspólne naturalne i kulturowe – realna czy pozorna opozycja?”. Pisma Humanistyczne, zeszyt XIII.
Moll, Łukasz. 2015b. „Hydra wielości i komunizm commonersów w dobie biopolitycznego kapitalizmu”. Praktyka Teoretyczna 1.
Moll, Łukasz. 2016. „»To nie my przekroczyliśmy granicę, to ona przecięła nas«. Biopolityka europejskiego reżimu migracyjnego”. Praktyka Teoretyczna 3.
Moore, Jason W. 2015. Capitalism in the Web of Life: Ecology and the Accumulation of Capital. London: Verso.
Negri, Antonio. 2014. Factory of Strategy. Thirty-Three Lessons of Lenin. Tłum. Arianna Bove. New York: Columbia University Press.
Novak, Michael. 2010. „How Christianity Created Capitalism.” Religion and Liberty 10(3).
Ostolski, Adam. 2013. „Powrót dobra wspólnego”. Magazyn Kontakt 71.
Ostrom, Elinor. 2013. Dysponowanie wspólnymi zasobami. Tłum. Zofia Wiankowska-Ładyka. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Pospiszyl, Michał. 2016. „Anomiczni żonglerzy. Ciało polityczne i późnośredniowieczna maszyna antropologiczna”. Praktyka Teoretyczna 1.
Rose, Carol M. 1986. „The Comedy of the Commons: Commerce, Custom, and Inherently Public Property.” The University of Chicago Law Review 53(3).
Samuelson, Paul. 1954. „The Pure Theory of Public Expenditures.” Review of Economics and Statistics 1.
Siemek, Marek Jan. 2002. Wolność, rozum, intersubiektywność. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Smith, Neil. 2008. Uneven Development. Nature, Capital and the Production of Space. Athens–London: The University of Georgia Press. Stark, Rodney. 2016. Bearing False Witness. Debunking Centuries of Anti-
Catholic History. West Conshohocken, PA: Templeton Press.
Wolf, Eric R. 2009. Europa i ludy bez historii. Tłum. Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Vaughan-Williams. Nick. 2009. Border Politics. The Limits of Sovereign Power. Edinburg: Edinburg University Press.
Virno, Paolo. 2004. Grammar of the Multitude: For an Analysis of Contemporary Forms of Life. Tłum. Isabella Bertoletti, James Cascaito i Andrea Casson. New York: Semiotext(e).
Žižek, Slavoj. 2005. „Objet a as Inherent Limit to Capitalism: on Michael Hardt and Antonio Negri”. http://www.lacan.com/zizmultitude.htm.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.