Zarządzanie ryzykiem. O roli rynku instrumentów pochodnych w ekstrakcji i dystrybucji wartości dodatkowej

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: wrz 15, 2017
DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2017.3.6
Słowa kluczowe:
Marks, kapitał fikcyjny, instrumenty pochodne, kapitał finansowy, finansjalizacja

Main Article Content

Tomasz Płomiński
Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, Ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00–097 Warszawa

Abstrakt

Rynek derywatów, przez wiele osób uznawany za podstawową przyczynę globalnego kryzysu ostatnich lat, często interpretowany jest jako przestrzeń czysto spekulacyjnego ruchu fikcyjnego kapitału. W dwudziestym wieku zostało wypracowane teoretyczne ujęcie pomiaru kwantyfikowalnego ryzyka (w opozycji do niemierzalnej niepewności) dając kapitałowi, również dzięki serii deregulacji prawnych postępujących od lat siedemdziesiątych, nowe narzędzia do zarządzania niestabilnym z zasady procesem produkcji wartości – derywaty, czyli instrumenty finansowe umożliwiające handel ekspozycją na ryzyko, wyabstrahowaną od samych aktywów. Biorąc za punkt wyjścia Marksowskie pojęcie „kapitału fikcyjnego” i akcentując jego nieredukowalność do funkcji „kasyna kapitalistów”, przedstawiamy interpretację rynku instrumentów pochodnych jako aparatu zarządzania ryzykiem ściśle powiązanego z produkcją wartości dodatkowej. Funkcjonalny charakter derywatów polega więc na 1) rozwoju technologii redystrybucji wartości dodatkowej wśród klasy kapitalistycznej i stabilizacji strumienia dochodów, 2) podporządkowaniu klasy pracującej poprzez relację długu i wtórną ekstrakcję wartości dodatkowej jako procentu z kredytu. Oba z tych zjawisk generują jednocześnie wynikające z samej zasady działania rynku derywatów sprzeczności niebezpieczne dla procesu akumulacji kapitalistycznej.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Płomiński, T. (2017). Zarządzanie ryzykiem. O roli rynku instrumentów pochodnych w ekstrakcji i dystrybucji wartości dodatkowej. Praktyka Teoretyczna, 25(3), 176-193. https://doi.org/10.14746/prt.2017.3.6
Numer
Tom 25 Nr 3 (2017): CZAS MARKSA. 150 LAT „KAPITAŁU”
Dział
MARKS A NOWE WYZWANIA EKONOMII POLITYCZNEJ
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.

Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.

Biogram autora

Tomasz Płomiński, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, Ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00–097 Warszawa

doktorant w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej IF UW, redaktor afiliowany czasopisma naukowego Praktyka Teoretyczna. Zajmuje się głównie krytyką ekonomii politycznej, teorią wartości i finansjalizacją.

Bibliografia

  1. Battiston, Stefano, Domenico Delli Gatti, Mauro Gallegati, Bruce Greenwald i Joseph E. Stiglitz. 2012. „Liaisons Dangereuses: Increasing Connectivity, Risk Sharing, and Systemic Risk.” Journal of Economic Dynamics and Control 36 (8): 1121–1141. doi:10.1016/j.jedc.2012.04.001.
  2. Bernstein, Peter L. 1996. Against the Gods: The Remarkable Story of Risk. New York: John Wiley & Sons.
  3. Black, Fischer i Myron Scholes. 1973. „The Pricing of Options and Corporate Liabilities.” Journal of Political Economy 81 (3): 637–654. doi:10.1086/260062.
  4. Bryan, Dick, Randy Martin i Michael Rafferty. 2009. „Financialization and Marx: Giving Labor and Capital a Financial Makeover.” Review of Radical Political Economics 41 (4): 458–472. doi:10.1177/0486613409341368.
  5. Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006a. Capitalism with derivatives: a political economy of financial derivatives, capital and class. Houndmills, Basingstoke, Hampshire–New York: Palgrave Macmillan.
  6. Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006b. „Money in capitalism or capitalist money?” Historical Materialism 14 (1): 75.
  7. Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006c. „Financial Derivatives: The New Gold?” Competition & Change 10 (3): 265–282. doi:10.1179/102452906X114375.
  8. Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2007. „Financial Derivatives and the Theory of Money.” Economy and Society 36 (1): 134–158. doi:10.1080/03085140601089861.
  9. Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2012. „Why We Need to Understand Derivatives in Relation to Money: A Reply to Tony Norfield.” Historical Materialism 20 (3): 97–109. doi:10.1163/1569206X-12341253.
  10. Bryan, Dick, Michael Rafferty i Chris Jefferis. 2015. „Risk and Value: Finance, Labor, and Production.” South Atlantic Quarterly 114 (2): 307–329. doi:10.1215/00382876-2862729.
  11. Büscher, Bram. 2010. „Derivative Nature: Interrogating the Value of Conservation in »Boundless Southern Africa«.” Third World Quarterly 31 (2): 259–276. doi:10.1080/01436591003711983.
  12. Buffett, Warren. 2002. „Chairman’s letter.” W Berkshire Hathaway Annual Report 2002.
  13. Chance, Don M. i Robert Edwin Brooks. 2010. An Introduction to Derivatives and Risk Management. Mason, Ohio: South-Western Cengage Learning.
  14. Chesnais, Francois. 2016. Finance Capital Today: Corporations and Banks in the Lasting Global Slump. Historical materialism book series 131. Leiden–Boston: Brill.
  15. Durand, Cédric. 2017. Fictitious Capital: How Finance Is Appropriating Our Future. London–New York: Verso.
  16. Greenspan, Alan. 1999. „Remarks by Chairman Alan Greenspan Financial Derivatives Before the Futures Industry Association, Boca Raton, Florida.” https://www.federalreserve.gov/boarddocs/speeches/1999/19990319.htm
  17. Harvey, David. 2013. A Companion to Marx’s Capital. Volume Two. London: Verso.
  18. International Monetary Fund. 2005. Global Financial Stability Report: Market Developments and Issues. Washington, DC: International Monetary Fund. http://www.imf.org/ External/Pubs/FT/GFSR/2005/01/index.htm.
  19. International Swaps and Derivatives Association (ISDA). 2009. ISDA Research Notes. 2009 Derivatives Usage Survey. New York: ISDA. https://www2.isda.org/attachment/MTY4Mw==/ISDA-Research-Notes2.pdf
  20. Knight, Frank H. 2009. Risk, Uncertainty and Profit. Kissimmee, Fla: Signalman.
  21. Lazzarato, Maurizio. 2012. The Making of the Indebted Man: An Essay on the Neoliberal Condition. Los Angeles: Semiotext(e).
  22. LiPuma, Edward i Benjamin Lee. 2005. „Financial Derivatives and the Rise of Circulation.” Economy and Society 34 (3): 404–427. doi:10.1080/03085140500111931.
  23. Lobo-Guerrero, Luis. 2010. Insuring Security: Biopolitics, Security and Risk. New York: Routledge.
  24. MacKenzie, Donald. 2008. An Engine, Not a Camera: How Financial Models Shape Markets. Inside Technology. Cambridge: MIT.
  25. Markowitz, Harry. 1952. „Portfolio Selection.” The Journal of Finance 7 (1): 77–91. doi:10.2307/2975974.
  26. Marks, Karol. 1951. Kapitał. Tom I. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
  27. Marks, Karol. 1957. Kapitał. Tom III. Część pierwsza. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
  28. Marks, Karol. 1959. Kapitał. Tom III. Część druga. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
  29. Martin, Randy. 2017. An Empire of Indifference. Durham: Duke University Press.
  30. Martin, Randy, Michael Rafferty i Dick Bryan. 2008. „Financialization, Risk and Labour.” Competition & Change 12 (2): 120–132. doi:10.1179/102452908X314849.
  31. Medeiros Carneiro, Ricardo de, Pedro Rossi, Guilherme Santos Mello i Marcos Vinicius Chiliatto-Leite. 2015. „The Fourth Dimension: Derivatives and Financial Dominance.” Review of Radical Political Economics 47 (4): 641–662.
  32. Merton, Robert C. 1973. „Theory of Rational Option Pricing.” The Bell Journal of Economics and Management Science 4 (1): 141. doi:10.2307/3003143.
  33. Norfield, Tony. 2012. „Derivatives and Capitalist Markets: The Speculative Heart of Capital.” Historical Materialism 20 (1): 103–132. doi:10.1163/156920612X634735.
  34. Norfield, Tony. 2013a. „Derivatives, Money, Finance and Imperialism: A Response to Bryan And Rafferty.” Historical Materialism 21 (2): 149–168.
  35. Norfield, Tony. 2013b. „Value Theory and Finance.” W Research in Political Economy. Red. Paul Zarembka. 28: 161–195. Emerald Group Publishing Limited. doi:10.1108/S0161-7230(2013)0000028007.
  36. Ratajczak, Mikołaj. 2016. „Towards a political economy of algorithms: High‐frequency trading and the efficient market hypothesis.” W Digital Ecosystems. Smart Economy and Innovation. Red. Katarzyna Śledziewska. Warszawa: DELab UW. http://www.delab.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/DE_Smart_Economy.pdf
  37. Rojas, Isaac. 2016. „Mainstreaming Financialization of Nature.” ECO 52 (2). http://www.cbdalliance.info/en/wp-content/uploads/2016/04/ECO-2-SBSTTA-20.pdf.
  38. Sotiropoulos, Dimitris P. i Spyros Lapatsioras. 2014. „Financialization and Marx: Some Reflections on Bryan’s, Martin’s and Rafferty’s Argumentation.” Review of Radical Political Economics 46 (1): 87–101. doi:10.1177/0486613413488072.
  39. Sotiropoulos, Dimitris P. 2015. „Hilferding on Derivatives.” The European Journal of the History of Economic Thought 22 (1): 77–96. doi:10.1080/09672567.2012.708769.
  40. Steinherr, Alfred. 2000. Derivatives: The Wild Beast of Finance: a Path to Effective Globalisation? New York: John Wiley.
  41. Wigan, Duncan. 2009. Financialisation and Derivatives: Constructing an Artifice of Indifference. Competition &Change 13 (2): 157–172. doi:10.1179/102452909X417033.