Materialność poiesis
pdf (English)

Słowa kluczowe

materializm
poiesis
sztuka awangardowa
filozofia i sztuka
Deleuze i Guattari
percepty
afekty
performatywność

Jak cytować

Orska, J. (2019). Materialność poiesis. Praktyka Teoretyczna, 34(4), 51‒72. https://doi.org/10.14746/prt2019.4.4

Abstrakt

W tym szkicu podejmuję próbę wyjaśnienia, dlaczego dochodzi do swego rodzaju wtórnego rozdzielenia Spinozjańskiej zasady immanencji – wydarzającej się czy też konstruowanej na po Deleuzjańsku rozumianej płaszczyźnie praktyki – a przyjmowanej jako teza zasadnicza dla zwrotu posthumanistycznego. W koncepcjach tych zasadniczą rolę odgrywają tezy zmierzające do obalenia wszelkiego rodzaju rozdzierających istniejącą substancję dychotomii (formy-materii, ale i wewnętrzności-zewnętrzności, podmiotu-przedmiotu, duszy-ciała, odbicia-prawdy/doświadczenia). Przyjęcie takiej, performatywnie rozumianej perspektywy „wykonywania” teorii czy filozofii staje się, co ciekawe, możliwe dopiero dzięki zastrzeżeniu rozłączności „immanencji praktyki” z dominującą w ramach zwrotu „poststrukturalistycznego” literackością czy tekstualnością. Ta bowiem sfera kojarzona była jako tradycyjnie umieszczająca w centrum swoich zainteresowań człowieka, jego język i jego wytwory intelektualne (przez np. Braidotti czy Barad). Ta głęboko strukturalistyczna koncepcja została z pozytywnym skutkiem przekroczona – jako pewien typ nowoczesnego, absolutyzującego porządkowania przestrzeni doświadczenia – przez wszystkich właściwie poststrukturalistów, w tym Deleuze’a i Guattariego, którym przede wszystkim poświęcam tej esej. Nie przyczyniło się to jednak do wykluczenia sztuki języka, także literatury, pojmowanej jako rodzaj społecznej praktyki, a co za tym idzie ważnego przedmiotu zainteresowania francuskich filozofów.

https://doi.org/10.14746/prt2019.4.4
pdf (English)

Bibliografia

Barad, Karen. 2007. “Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entaglement of Matter and Meaning”. Durham-London: Duke University Press.

Barad, Karen. 2003. “Posthumanist performativity: Toward an Understanding of How Matter Comes to Matter”. “Signs. Journal of Women in Culture and Society” 28 (3).

Barthes Roland. 1998. „Od dzieła do tekstu”. Trans. Michał Paweł Markowski. „Teksty Drugie” 6.

Bednarek Joanna. 2012. „Polityka poza formą. Ontologiczne uwarunkowania filozofii polityki”. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Braidotti, Rosi. 2006. “The Ethics of Becoming-Inperceptible”. In: “Deleuze in Philosophy”. Constantine V. Boundas (ed.) Edinbourgh: Edinbourgh University Press.

Braidotti, Rosi. 2013. „Posthuman”. Cambridge: Polity Press.

Burzyńska, Anna. 2013. „Dekonstrukcja, polityka, performatyka”. Kraków: Universitas.

Czapliński, Przemysław. 2017. „Sploty”. In: „Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii”. Przemysław Czapliński, Ryszard Nycz (ed.). Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Dauksza, Agnieszka. 2017. „Afektywny modernizm. Nowoczesna literatura polska w interpretacji relacyjnej”. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Deleuze, Gilles. 2000. „Proust and Signs”. Trans. Richard Howard. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Deleuze, Gilles. 1988. “Spinoza. Practical Philosophy”. Transl. Robert Hurley. San Francisco: City Light Books.

Deleuze Gilles, Guattari Félix. 1994. “What is Philosophy?”. Trans. Hugh Tomilson. New York: Graham Burchell. Columbia Univeristy Press.

Deleuze Gilles, Guattari Félix. 1987. “Thousand Plateaus”. Transl. Brian Massumi. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Deleuze Gilles, Guattari Félix. 1983. “Anti-Oedipus”. Transl. Robert Hurley, Marc Seem, Helen R. Lane. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Derrida, Jacques. 1981. “Postions”. Trans. Alan Bass. Chicago: University of Chicago Press.

Domańska Ewa, Loba Mirosław. 2010. „Wstęp”. In: “French theory w Polsce”. Ewa Domańska, Mirosław Loba (ed.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Glosowitz, Monika. 2019. „Maszynerie afektywne. Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet”. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Haraway, Donna. 2006. „The Companion Species Manifesto. Dogs, People and Significant Otherness”. Chicago: Pricly Paradigm Press.

Herer, Michał. 2006. „Gilles Deleuze. Struktury, maszyny, kreacje”. Universitas: Kraków.

Janik, Mateusz. 2018. „Benedykt Spinoza. Ciało filozofii i polityka przekształcenia”. In: „Feministyczne nowe materializmy. Usytuowane kartografie”. Olga Ciemielęcka, Monika Rogowska-Stangret (ed.). Lublin: Wydawnictwo e-naukowiec.eu.

Markiewicz, Miłosz. 2017. „Pomiędzy dziedzictwem Spinozy i wyzwaniami nowego materializmu”. „Praktyka Teoretyczna”. http://www.praktykateoretyczna.pl/milosz-markiewicz-pomiedzy-dziedzictwemspinozy-awyzwaniami-nowego-materializmu-tropy/ (data dostępu:2018.12.04).

Markowski, Michał Paweł. 1997. „Efekt inskrypcji. Jacques Derrida i literatura”. Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini.

Mroczkowski, Bartosz. 2017. „Schizofreniczna materia. O produkcji ciał, pojęć i podmiotowości”. „Praktyka Teoretyczna” 3.

Nycz, Ryszard. 2012. „Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura”. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Nycz, Ryszard. 2017. „Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki”. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe IBL PAN.

Orska, Joanna. 2018. „Retro-rewolucja. Polska kontrkultura literacka”. „Czas Kultury” 2 (197).

Rachwał Tadeusz, Sławek Tadeusz. 1992. „Maszyna do pisania. O dekonstruktywistycznej teorii Jacquesa Derridy”. Warszawa: Wydawnictwo „Rój”.

Szopa, Katarzyna. 2017. „»Nieziszczone narodziny«. Cixous i Irigaray, czyli kobiety z czarnego kontynentu”. „Postscriptum polonistyczne” 2.

Zaleski, Marek. 2015. „Wstęp”. In: „Ciała zdruzgotane – ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku”. Adam Lipszyc, Marek Zaleski (ed.). Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Zaleski Marek. 2015. „Historyczna teraźniejszość czyli przestrzeń afektu”. In: „Ciała zdruzgotane –ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku”. Adam Lipszyc, Marek Zaleski (ed.). Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.