Słowa kluczowe
odręcznie pisane czasopisma
robotnicy
socjalizm
Wielkie Księstwo Finlandii
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł analizuje znaczenie pojęcia socjalizmu wśród szeregowych przedstawicieli fińskiego ruchu robotniczego w początkach XX wieku. Źródła, na których opiera się tekst, to trzy odręcznie pisane czasopisma, wytwarzane przez robotników przemysłowych, pokojówki i wiejski proletariat. Podczas gdy robotnicy przemysłowi przejmowali ortodoksyjne sformułowania z Manifestu Partii Komunistycznej, socjalizm pokojówek miał sens bardziej egzystencjalny, dostarczając im politycznych narzędzi do artykulacji tego, co uznawały w życiu za ważne. Taki akt ustawiał pokojówki w kontrze wobec służalczości, której na co dzień od nich wymagano. Z kolei wśród robotników rolnych w północno-wschodniej Finlandii pojęcie socjalizmu uzyskało szeroki zakres znaczeń, gdyż było używane w dyskusjach o nierówności na poziomie lokalnym, jak również przy okazji wyborów na poziomie krajowym; wreszcie: jako koncepcyjny łącznik z międzynarodowym ruchem robotniczym. Zebrane przykłady dowodzą, że oddolnie wytwarzane znaczenia socjalizmu były bardziej wielowymiarowe, niż sugerowali to ich ówcześni krytycy i późniejsi badacze tej problematyki. Tym samym, pojęcie socjalizmu było jednym z głównych narzędzi, służących do wytwarzania proletariackiej nowoczesności w Finlandii. Używano go do konstytuowania podmiotowości politycznej w sferze publicznej, do myślenia różnicy między przeszłym i przyszłym porządkiem społecznym, jak i do poszerzania
politycznego horyzontu odniesień poza lokalną społeczność.
Finansowanie
The article presents research supported by the National Science Centre, Poland, research grant Opus 14, no. 2017/27/B/HS6/00098 hosted in the Robert Zajonc Institute for Social Studies, University of Warsaw.
Bibliografia
Alapuro, Risto et al., eds. 1987. Kansa liikkeessä. Helsinki: Kirjayhtymä.
Alapuro, Risto. 1988. State and Revolution in Finland. Berkeley: University of California Press.
Anderson, Benedict. 2006. Imagined Community: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso.
Bergholm, Tapio. 2002. “Edistysusko ja puolueviha.” In Työväki ja tunteet, edited by Elina Katainen and Pirkko Kotila, 181–96. Helsinki: The Finnish Society for Labour History.
Berrenberg, Christian. 2014. ‘Es ist deine Pflicht zu benutzen, was du weisst!’ Literatur und literarische Praktiken in der norwegischen Arbeiterbewegung 1900–1931. Würzburg: Ergon Verlag.
Berrenberg, Christian, and Kirsti Salmi-Niklander. 2019. “Handwritten Newspapers and Community Identity in Finnish and Norwegian Student Societies and Popular Movements.” In Handwritten Newspapers: An Alternative Medium during the Early Modern and Modern Periods, edited by Heiko Droste and Kirsti Salmi-Niklander, 131–46. Helsinki: Finnish Literature Society. https://doi.org/10.21435/sfh.26.
Carter, Rodney G.S. 2006. “Of Things Said and Unsaid: Power, Archival Silences, and Power in Silence.” Archivaria 61 (September): 215–233. Accessed March 29, 2021. https://archivaria.ca/index.php/archivaria/article/view/12541.
Colpaert, Jozef. 2012. ”The ‘Publish and Perish’ syndrome.” Computer Assisted Language Learning 25(5): 383–91. https://doi.org/10.1080/09588221.2012.735101.
Darnton, Robert. 1985. The Great Cat Massacre and Other Episodes in French Cultural History. Harmondsworth: Penguin.
Ehrnrooth, Jari. 1992. Sanan vallassa, vihan voimalla: Sosialistiset vallankumousopit ja niiden vaikutus Suomen työväenliikkeessä 1905–1914. Helsinki: Finnish Historical Society.
Eley, Geoff. 2002. Forging Democracy: The History of the Left in Europe, 1850–2000. Oxford: Oxford University Press.
Forsman, Jaakko. 1912. Mistä syystä sosialismi levisi Suomen maalaisväestön keskuuteen? Helsinki: Kustannusosakeyhtiö Otava.
Freeden, Michael. 1996. Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach. Oxford: Oxford University Press.
Forsman, Jaakko. 1997. “Ideologies and Conceptual History.” Journal of Political Ideologies 2(1): 3–11. https://doi.org/10.1080/13569319708420747.
Geary, Dick. 2003. “The Second International: Socialism and Social Democracy.” In The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought, edited by Terence Ball and Richard Bellamy, 217–38. Cambridge: Cambridge University Press.
Ginzburg, Carlo. 1980. The Cheese and the Worms: The Cosmos of a Sixteenth- century Miller. London: Routledge, Kegan Paul.
Haapala, Pertti. 1986. Tehtaan valossa. Teollistuminen ja työväestön muodostuminen Tampereella, 1820‒1920. Helsinki: Vastapaino, Finnish Historical Society.
Hilson, Mary et al. 2017. “Introduction. Labour, Unions and Politics in the Nordic Countries, c. 1700–2000.” In Labour, Unions and Politics Under the Northern Star: The Nordic Countries, 1700–2000, edited by Mary Hilson, Silke Neunsinger and Iben Vyff, 1–70. New York‒Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.2307/j.ctvw048qk.7.
Kanerva, Unto. 1986. Työväenliikkeen taivalta 100 vuotta: Tampereen Työväenyhdistys 1886–1986. Tampere: Tampereen Työväenyhdistys.
Kemppainen, Mikko. 2020. Sosialismin, uskonnon ja sukupuolen dynamiikkaa: 1900-luvun alun työväenliikkeen naiskirjailijat aatteen määrittelijöinä. Helsinki: The Finnish Society for Labour History.
Kettunen, Pauli. 1986. Poliittinen liike ja sosiaalinen kollektiivisuus: Tutkimus sosialidemokratiasta ja ammattiyhdistysliikkeestä Suomessa 1918–1930. Helsinki: Finnish Historical Society.
Kianto, Ilmari. 1909. Punainen viiva. Helsinki: Kustannusosakeyhtiö Otava.
Kirby, David. 1987. “Socialismen i Finland i ett internationellt perspektiv.” Historisk Tidskrift för Finland 72(3): 481–503.
Kirby, David.1996. “Sanan vallassa, vihan voimalla: Sosialistiset vallankumousopit ja niiden vaikutus Suomen työväenliikkeessä, 1905–1914.” The English Historical Review 111(440): 247.
Koselleck, Reinhart. 1972. “Einleitung.” In Geschichtliche Grundbegriffe. Historisches Lexikon zur politisch-sozialen Sprache in Deutschland, edited by Otto Brunner et al., vol. XIII–XXVII. Stuttgart: Klett.
Koselleck, Reinhart. 2004. Futures Past: On the Semantics of Historical Time. New York: Columbia University Press.
Kujala, Antti. 1989. Vallankumous ja kansallinen itsemääräämisoikeus. Helsinki: Finnish Historical Society.
Kujala, Antti. 1995. Venäjän hallitus ja Suomen työväenliike 1899–1905. Helsinki: Finnish Historical Society.
Le Bon, Gustave. 1896. The Crowd: A Study of the Popular Mind. New York: The Macmillan Co.
Le Bon, Gustave. 1899. The Psychology of Socialism. New York: The Macmillan Co.
Maciag, Drew. 2011. “When Ideas Had Consequences‒Or, Whatever Happened to Intellectual History?” Reviews in American History 39(4): 741–51. https://doi.org/doi:10.1353/rah.2011.0119.
Marzec, Wiktor. 2017. “Vernacular Marxism: Proletarian Readings in Russian Poland Around the 1905 Revolution.” Historical Materialism 25(4): 65–104. https://doi.org/10.1163/1569206X-12341543.
Marzec, Wiktor, and Risto Turunen. 2018. “Socialisms in the Tsarist Borderlands.” Contributions to the History of Concepts 13(1): 22–50. https://doi.org/10.3167/choc.2018.130103.
Marx, Karl, and Friedrich Engels. 2010. Manifesto of the Communist Party. Based on Marx/Engels Selected Works (1969), Vol. One, 98–136. Moscow: Progress Publishers. Accessed March 29, 2021. https://www.marxists.org/archive/marx/works/1848/communist-manifesto/.
Nygård, Toivo. 1987. Poliittisten vastakohtien jyrkentyminen sanomalehdistössä. Kuopio: Kustannuskiila.
Palmgren, Raoul. 1966. Joukkosydän: Vanhan työväenliikkeemme kaunokirjallisuus II. Porvoo: WSOY.
Rajavuori, Anna. 2017. Esityksen politiikka: Sosialistinen agitaatio keskisuomalaisella maaseudulla 1906–1908. Helsinki: THPTS.
Rancière, Jacques. 2004. “Who Is the Subject of the Rights of Man?” The South Atlantic Quarterly 103(2‒3): 297–310. https://doi.org/10.1215/00382876-103-2-3-297.
Reichardt, Rolf. 1985. “Einleitung.” In Handbuch politisch-sozialer Grundbegriffe in Frankreich 1680–1820, edited by Rolf Reichardt and Eberhard Schmitt, 40–148. München: Oldenbourg.
Salmi-Niklander, Kirsti. 2004. Itsekasvatusta ja kapinaa: Tutkimus Karkkilan työläisnuorten kirjoittavasta keskusteluyhteisöstä 1910- ja 1920-luvuilla. Helsinki: Finnish Literature Society.
Salmi-Niklander, Kirsti. 2006. “Manuscripts and Broadsheets. Narrative genres and the Communication Circuit among Working-Class Youth in early 20th-century Finland”. Folklore 33: 109–126.
Salmi-Niklander, Kirsti. 2013. “Monologic, Dialogic, Collective. The Modes of Writing in Hand-Written Newspaper in 19th- and Early 20th-century Finland.” In White Field, Black Seeds: Nordic Literacy Practices in the Long Nineteenth Century, edited by Anna Kuismin and Matthew James Driscoll, 76–88. Helsinki: Finnish Literature Society.
Sassoon, Donald. 2010. One Hundred Years of Socialism: The West European Left in the Twentieth Century. London: I.B. Tauris.
Schieder, Wolfgang. 1984. “Sozialismus.” In Geschichtliche Grundbegriffe, vol. 5, edited by Otto Brunner et al., 923–96. Stuttgart: Klett-Cotta.
Soikkanen, Hannu. 1961. Sosialismin tulo Suomeen. Ensimmäisiin yksi kamarisen eduskunnan vaaleihin asti. Porvoo: WSOY. http://doi.org/10.31885/2018.00017.
Soikkanen, Hannu1975. Kohti kansanvaltaa 1. 1899‒1937. Suomen Sosialidemokraattinen Puolue 75 vuotta. Helsinki: Suomen Sosialidemokraatinen Puolue, Puoluetoimikunta.
Suodenjoki, Sami. 2010. Kuriton suutari ja kiistämisen rajat. Työväenliikkeen läpimurto hämäläisessä maalaisyhteisössä 1899–1909. Helsinki: Finnish Literature Society.
Teräs, Kari. 2001. Arjessa ja liikkeessä. Verkostonäkökulma modernisoituviin työelämän suhteisiin 1880–1920. Helsinki: Finnish Literature Society.
Thomas, Keith. 1971. Religion and Decline of Magic: Studies in Popular Beliefs in Sixteenth and Seventeenth-Century England. New York: Scribners.
Turunen, Risto. 2019. “From the Object to the Subject of History: Writing Factory Workers in Finland in the Early 20th Century.” In Handwritten Newspapers: An Alternative Medium during the Early Modern and Modern Periods, edited by Heiko Droste and Kirsti Salmi-Niklander, 170–92. Helsinki: Finnish Literature Society. https://doi.org/10.21435/sfh.26.
Licencja
Autorzy:
„Praktyka Teoretyczna” jest pismem, które chce realizować idee wolnego dostępu do wiedzy i poszerzania domeny dobra wspólnego. Ma służyć rozwojowi nauki i krytycznej refleksji w Polsce i na świecie w imię idei wolnego dostępu do wiedzy (Open Access). Całe pismo jest udostępniane za darmo w Internecie na warunkach licencji CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe) w wersji 4.0 (szczegółowe warunki: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/). Artykuły w nim zamieszczone mogą być dowolnie przechowywane, kopiowane, drukowane, rozpowszechniane i wykorzystywane do celów naukowo-dydaktycznych przy zachowaniu warunków licencji. Apelujemy tylko o uznanie autorstwa i podanie źródła w myśl przyjętych w środowisku naukowym standardów.
Nie ma natomiast możliwości komercyjnego wykorzystania zgromadzonych zasobów bez pisemnej zgody wydawcy. Dostęp do czasopisma nie może być dystrybuowany za opłatą czy w jakikolwiek inny sposób limitowany przez inne podmioty.
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC [PL.pdf, PL.doc, EN.pdf, EN.doc].
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna” udzielają wydawcy czasopisma niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC-BY-NC-SA 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy nadsyłanych artykułów powinni upewnić się, czy wykorzystywane przez nich materiały nie są chronione prawami autorskimi na rzecz innych osób i ponoszą odpowiedzialność za ewentualne uchybienia w tym względzie.