Sadyzm w Nagim sadzie. Perwersja jako struktura polskości
PDF

Słowa kluczowe

Wiesław Myśliwski
Jarosław Marek Rymkiewicz
Jacques Lacan
Gilles Deleuze
psychoanaliza
perwersja
sadyzm
prawo

Jak cytować

Jazienicki, Z., & Potkański, J. (2016). Sadyzm w Nagim sadzie. Perwersja jako struktura polskości. Praktyka Teoretyczna, 22(4), 152–170. https://doi.org/10.14746/prt.2016.4.8

Abstrakt

Pierwsza część artykułu poświęcona jest perspektywie zastosowania psychoanalitycznej kategorii perwersji – zrekonstruowanej głównie na podstawie pism Jacques’a Lacana i Gillesa Deleuze’a – do analizy patologii polskiej zbiorowej psychiki, jakie wytykają w swoich książkach Jan Sowa, Andrzej Leder i Jarosław Marek Rymkiewicz. Naszym zdaniem kulturowy model Polaka to właśnie perwert, zależnie od pozycji klasowej – sadysta albo masochista, nie zaś psychotyk albo edypalny neurotyk. Kategoria perwersji pozwala wyjaśnić dwuznaczną relację polskości do państwa i prawa, która nie jest ani ich prostym odrzuceniem (jak psychoza), ani jednoznaczną afirmacją (jak nerwica). Struktura perwersji – rozpiętej zewnętrznie między nerwicą a psychozą, a wewnętrznie między masochizmem a sadyzmem – pozwala modelować dynamikę współczesnych polskich konfliktów ideologicznych i politycznych, w tym napięcie między akcentowaniem narodowej suwerenności a postkolonialnym odwoływaniem się do wzorów obcych. Części druga i trzecia to studia przypadków: zbiorowej psychiki bohaterów prozy eseistycznej Rymkiewicza oraz indywidualnej – Nagiego sadu Wiesława Myśliwskiego. Zestawienie to pozwala ukazać odmienność postrzegania tego samego fenomenu – sadyzmu – z wnętrza psychiki, która z pozycją perwersyjną afirmatywnie się identyfikuje (Rymkiewicz), oraz ze zdystansowanej perspektywy neurotyka (Myśliwski), zarazem jednak uchwycić izomorfizm struktur, które kryją się za tymi tak odmiennymi przedstawieniami.
https://doi.org/10.14746/prt.2016.4.8
PDF

Bibliografia

Arendt, Hannah. 2003. O rewolucji. Tłum. Mieczysław Godyń. Warszawa: Czytelnik.

Chernetsky, Vitaly. 2008. „Nationalizin Sacher-Masoch: A Curious Case of Cultural Reception in Russia and Ukraine”. Comparative Literature Studies 45, nr 4: 471–490.

Deleuze, Gilles. 1989. Masochism: Coldness and Cruelty. Tłum. Jean McNeill, New York: Zone Books.

Dybel, Paweł. 1997. Recenzja książek: W imię Ojca i Syna, Życie Jaśnie Pana, Życie w śmierci Czesława Dziekanowskiego. Pamiętnik Literacki 88/1: 213–220.

Dziekanowski, Czesław. 1990a. „Narodziny ojca: Psychoanalityczna interpretacja Nagiego sadu”. Twórczość 5: 29–51.

Dziekanowski, Czesław. 1990b. Proza „życia w śmierci”: Psychoanaliza twórczości powieściowej Wiesława Myśliwskiego. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.

Dziekanowski, Czesław. 1993. W imię Ojca i Syna. Warszawa: Semper.

Dziekanowski, Czesław. 1994. Życie jaśnie pana. Warszawa: Semper.

Fink, Bruce. 2002. Kliniczne wprowadzenie do psychoanalizy lacanowskiej: Teoria i technika. Tłum. Łukasz Mokrosiński. Warszawa: Andrzej Żórawski.

Freud, Sigmund. 2007. Fetyszyzm i Rozszczepienie „ja” w procesie odparcia. Tłum. Robert Reszke. W Freud, Sigmund, Psychologia nieświadomości, Warszawa: KR.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. 1968. Nauka logiki, t. II. Tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN.

Lacan, Jacques. 1989. „Kanta Sadem”. Tłum. Tadeusz Komendant. Twórczość 8: 38–58.

Lacan, Jacques. 1997. The Ethics of Psychoanalysis: The Seminar of Jacques Lacan Book VII. Tłum. Dennis Potter. New York: Norton.

Leder, Andrzej. 2014. Prześniona rewolucja: Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Myśliwski, Wiesław. 2011. Nagi sad. Kraków: Znak.

Rymkiewicz, Jarosław Marek. 1983. Wielki książę z dodaniem rozważań o istocie i przymiotach ducha polskiego. Warszawa: PIW.

Rymkiewicz, Jarosław Marek. 2007. Wieszanie. Warszawa: Sic!

Schmitt, Carl. 2015. Legalność i prawomocność. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia.

Sewastianowicz, Ireneusz. 1989. Bije, znaczy kocha. W Bije, znaczy kocha: Zbiór reportaży. Warszawa: LSW.

Sowa, Jan. 2011. Fantomowe ciało króla: Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas.

Sulej, Dominik. 2012. „Witkacego i Sade’a Lacanem”. Recenzja książki Samoreprezentacje: Sade i Witkacy Łucji Iwanczewskiej. Teatr. http://www.teatr-pismo.pl/czytelnia/3/witkacego_i_sadea_lacanem/

Žižek, Slavoj. 2011. Carl Schmitt w czasach postpolityki. Tłum. Piotr Płócienniczak. W Carl Schmitt. Wyzwanie polityczności, red. Chantal Mouffe. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.